Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Notatki z Historii filozofii II semestr
Arystoteles (384-324 p.Ch.)
Nie był Ateńczykiem urodził się 15 lat po Sokratesie w Stagirze (Macedonia – najsilniejsza prowincja króla Filipa II). Wstąpił do akademii platońskiej. Filip II podbił Ateny. Opuścił Ateny pojechała na południowe wschodnie wybrzeże Azji Mniejszej, gdyż Platon przekazał Akademie swemu bratankowi. Prowadził badania fizyczne i biologiczne. Zdobył autorytet. Filip II zaprosił go do nauczania swego syna Aleksandra Wielkiego (przez 336 p.Ch.). Ochłodziły się relacje pomiędzy Arystotelesem a Aleksandrem bo ten ogłosił się bogiem. Otworzył szkołę i nazwał ją liceum – otwarte wykłady.
Platon – idealista, utopista, nie z tego świata – Arystoteles – realista, rzeczy, utylitarysta i człowiek zdrowo rozsądkowy.
323 p.Ch. – śmierć Aleksandra wolność Aten. Arystoteles wyjechał na wyspę Haleis rok później zmarł. Następcą w liceum był Teofrast. Studenci robili notatki na wykładach które przetrwały.
Dzieła Arystotelesa:
1) Organon (narzędzia) – do logiki
o Kategorie
o Hermeneutyka
o Analityki pierwsze
o Analityki wtóre
o Topiki
o O dowodzeniu sofistycznym
2) Prace z zakresu nauk przyrodniczych
o Fizyka
o O duszy
o O częściach zwierząt
o O niebie
3)
Arystoteles był w poprzednim semestrze, ale jest ważny i ostatnie jego dzieła były omówione w tym.
4) Metafizyka (14 ksiąg) – słowo powstało kiedy zaczęto porządkować dzieła Arystotelesa – dzieło za fizyką.
5) Etyka
o Etyki nikomachejskie
o Etyki eudemejskie
o Etyka wielka
o Polityka
o Ustrój polityczny Aten
6)
II semestr ↓
7) Poetyka
o Retoryka
o Poetyka
Polityka – Arystoteles powstanie państwa wywodził ze stowarzyszenia ludzi. Mowa człowieka pełni ważne funkcje, pokazuje że człowiek jest istotą społeczną i szuka społeczności z natury. Człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie. Wymienia 6 rodzajów ustrojów społecznych kryterium stanowi to ile osób uczestniczy w rządzi:
Liczba osób rządzących
Lepsza wersja
Gorsza wersja
1 osoba
Monarchia
Tyrania
Grupa osób
Arystokracja
Oligarchia
Władza ludu
(Polity)
Demokracja
Człowiek jest stworzony z ciała i krwi. Rodzina jest podstawową wspólnotą. Państwo-miasto również jest wspólnotą tak jak rodzina. Główny cel państwa to dostarczyć szczęścia obywatelom. Idealne państwo to około 100 tysięcy obywateli. Wszyscy powinni się znać i brać udział w rządzeniu. Odchodzi od koncepcji platońskiej, gdzie rządzić mieli filozofowie. Istnieje własność prywatna wg Arystotelesa – inaczej niż u Platona. Rodzina jest ukryta w naturze człowieka. Widział błędy u Platona – ujednolicenie wszystkiego. Nie da się zamknąć życia miasta w wojskowych koszarach.
Monarchia, arystokracja, polity – dopuszczalne ustroje. W praktyce uważał polity (demokracja konstytucyjna) za najlepszy.
Usprawiedliwiał niewolnictwo. Lichwę uważał za najgorszy sposób zarabiania na życie. Uważał, że niektórzy z góry są niewolnikami.
Metafizyka – nauka o bycie jako bycie. Dystansuje się tu od Platona. Idee nie przyczyniają się do innych rzeczy – chciał przezwyciężyć platoński dualizm. Istota rzeczy znajduje się w niej samej (Platon że jest ona w idei). Tworzy dualizm materii i formy. W każdym przedmiocie łączą się one (materia i forma). Czysta materia i czysta forma nie istnieją, one w sobie współistnieją. Istota przedmiotu zawarta jest w materii jako możliwość, swą aktualność (rzeczywistość) zdobywa w formie. Mówił o celach (teleologia – nauka o celach, przyczynach).
lprzyczyna sprawcza – każdy rozwój potrzebuje motoru, który go napędza np. murarze, cieśle w przypadku domullprzyczyna materialna – każdy przedmiot powstaje z materii np. dom z cegiełllprzyczyna celowa – nic nie dzieje się bez celu np. dom w celu ochrony przed zimnemllprzyczyna formalna – przedmiot określa się zgodnie z jego formą np. dom wg jego planu.lPlaton wskazuje na świat idei. Arystoteles na ziemski porządek stawania się.
Bóg (Absolut) to czysta forma. Ruch – świat się porusza, toczy, musiał być pierwszy, kto puścił świat do ruchu, 1 – poruszyciel – Absolut.
Bóg stwarza świat popycha, ale nie angażuje się w świat.
Teizm – przyznaje istnienie bogów lub Boga.
Deizm – Bóg jest ale nie angażuje się w losy świata. – Arystoteles był nim.
Agnostycyzm – nie wie czy Bóg jest.
Quaietyzm – trzeba być cicho, pytanie o istnienie Boga jest niezasadne.
Ateizm – nie ma Boga.
Nie sposób przecenić Arystotelesa świat bez niego wyglądał by inaczej. Można go porównać z Sokratesem lub Platonem, z nowożytnych z Kantem. Arystotelicy – wyznawcy poglądów Arystotelesa. Tomizm – Tomasz z Akwinu.
Filozofia grecka po ArystotelesieAleksander Wielki zakończył państwa-miasta. On sam był rządcą. Nie istniało określenie Grek i barbarzyńca (przeciwstawne). Aleksander myślał kategoriami cesarstwa. Ateny, Sparta, Korynt – przestały być oddzielnymi jednostkami. Pojawiło się cesarstwo Rzymskie.
Platon i Arystoteles – byli ludźmi z polis – jednostka nie do pojęcia w oderwaniu od miasta. Pojawia się kosmopolityzm – odejście od związania z jednym miejscem. Zaczyna się mówić o etyce, o osobie.
323 p.Ch. – śmierć Aleksandra Wielkiego w Babilonie. Imperium podzielone, królestwo Ptolomeuszy w Egipcie, Libii – najdłużej się zachowało. Na terenie Persji, Grecy stykają się z zoroastyzmem (dualizm religijny – walka dobra i zła). Zetknięcie się kultury greckiej z żydowską. Aleksandria – ośrodkiem kultury, liczne grono uczonych.
Epikur – założył szkołę którą nazwał ogród.
Zenon – założył szkołę zwaną stoikami, stoa – pomalowany portyk, tu się zbierali
EpikurUrodzony przed 342 p.Ch. na wyspie Samos, 306 p.Ch. kupił dom w Atenach, 271 p.Ch. umiera. Ogród – szkoła, przyjmował uczniów, kobiety i mężczyzn, wolnych i niewolników nie angażował się w politykę. Napisał około 300 książek – nic nie pozostało, poza kilkoma listami. Pisma mistrza znamy z ucznia Tytusa Lukrecjusza – I wiek po Ch. De rerum – główne przesłanie.
Głównym cele filozofii Epikura jest uczynić człowieka szczęśliwym. Szczęście to usunięcie lęku przed śmiercią. Bogactwo i władza odsuwają lęk przed śmiercią, człowiek wtedy o niej zapomina. Mówił, że to religia wpaja człowiekowi lęk przed śmiercią. Po śmierci wg Epikura nie ma nic. Dusza składa się z atomów. Nie był ateistą, a politeistą – bogowie składają się z atomów, ale ich atomy nie rozpadają się. Był deistą wierzył, że bóg nie angażuje się w losy świata.
Doktryna przyjemności – ona nadaje szczęście. Dwa rodzaj przyjemności:
lte które zaspokajają pragnienie – niższe przyjemności, gdyż łączą się z bólemllprzychodzą wtedy kiedy wszystkie pragnienia zostały zaspokojone – przyjemności wyższelNie był zwolennikiem determinizmu (akcentuje wolność człowieka). Człowiek mądry nie boi się śmierci ani bogów, gdyż nie interesują się człowiekiem.
StoicyzmZenon z Citium (ok. 366–264 p.Ch.)Przybył do Aten z Cypru. Uczeń wielu mistrzów ostatecznie Kratesa – był cynikiem, cygański sposób życia, z pogardą dla życia. Cynik podobny do psa – zapoczątkował go Diogenes z Synopy – żył w biedzie i kpił ze wszystkich. Zenon traktował filozofię poważnie, to co przetrwało to zapiski z okresu imperium rzymskiego. Zapoczątkował podział filozofii na 3 gałęzie:
llogika – jest szkieletem filozofiilletyka – jest ciałem filozofiillfizyka – jest duszą filozofiilZenon skupiał się na etyce. Po jego śmierci zwierzchnictwo w stoa przejął Kleantes z Assos.
Kleantes z Asso (331-233 p.Ch.)W młodości był bokserem, był bardzo religijny. Zajmował się fizyką i metafizyką. Napisał wiersz, gdzie opowiada się za osobowym Bogiem.
Chryzyp z Soloj (281-208 p.Ch.)Od 232 do śmierci kierował szkołą stoicką. Specjalizował się w etyce. Zebrał wszystkie idee stoickie i stworzył 1 inteligentny system – stoicyzm. Przejęli od Arystotelesa rozróżnienie między formą a materią. Uważali, że nawet forma ma wysublimowaną postać materialną. Dusza i Bóg muszą być materialne. Przyroda – natura – tak nazwał świat stworzony przez Boga. Celem życia człowieka jest odkrycie prawd tego świata i bycie im posłusznym. Szczęście daje cnota – która jest akceptacją prawd natury. Człowiek powinien angażować się w życie społeczne. Źle było by popełnić samobójstwo. Cofnęli się do Heraklita (ogień substancją wszechświata) elementy od Platona. 2 zasady rzeczywistości czynna i bierna (rządzą światem). Stoicy są monistami manalistyczni. Zasada czynna – Bóg – immanentny rozum – nadaje dynamizm. Zasada bierna – materia pozbawiona jakości.
SceptycyzmPyrron z Elidy (360-270 p.Ch.)Żołnierz armii Aleksandra Wielkiego. Uważał, że nie możliwe jest żadne poznanie. Nauczanie jego przeniesione do Aten przez Timosa (Odrzucał istnienie jakichkolwiek zasad. Wszystko jest niekończącym się ciągiem pytań albo okręgiem.) i Arkezyloosa (Przewodnictwo w Akademii platońskiej ok. 273 roku p.Ch. wtedy Akademia Platońska stała się domem dla sceptyków na 200 lat.).
Ulubionym zajęciem sceptyków było atakowanie stoików. Przedstawienia są obrazem umysły wg sceptyków. Stoicy twierdzili że wszelka wiedza pochodzi z danych empirycznych. Przedstawienie kognitywne pochodzi od rzeczywistego obiektu i wymusza nasz aprobatę. Sceptycy mądrzy mówią, że wiedzą czym jest przedstawienie kognitywne; to oni mówią, co jest prawdą.
Sextus Empiryk – podsumował argumenty debaty między stoikami a sceptykami.
Imperium RzymskieOd 510 roku w Rzymie odrzucono system monarchiczny. Urzędnicy na 1 roczną kadencję. Senat z 300 senatorów z arystokratycznych rodzin + 2 konsuli. Ekspansja Rzymu rozpoczyna się w 264-238 – pierwsza wojna – Sardynia, Korsyka, 218-201 – druga wojna Sycylia. Wojny z Macedonią – Grecja. I wiek p.Ch. – podboje i wojny domowe. Juliusz Cezar – dotarł pod kanał La Manche – zamordowany pod Farsallos. Marek Tuliusz Cyceron – opozycja Cezara – filozof, studia filozoficzne w Atenach, tłumaczył filozofię grecką, stworzył słownik, przetłumaczył najważniejsze terminy greckie na łacinę.
Jezus z NazaretuCesarz August od 31 roku. Ok 30 roku Jezus ukrzyżowany za Tyberiusza. Duży wpływ na filozofię. Moralną doktrynę wyraził w kazaniu na górze. Nie jest ona nowa, odnajdujemy ją już u Sokratesa. Zachęca do kochania nieprzyjaciół (było to już u Żydów w ST). Było to już u Arystotelesa. Pogarda dla przyjemności – podobnie u epikurejczyków i stoików. Kosmologia oparta na biblii hebrajskiej. Bóg – Jahwe stwarza świat. Żydzi – naród wybrany przez Boga. Przepowiada boski sąd na światem podobnie jak Heraklit. Nowatorskie jest to, że Jezus mówił, że jest mesjaszem. Jezus mówił o nieśmiertelnej duszy, o szczęśliwości duszy. Ok. 64 roku – spisano ewangelie (opisy życia Jezusa), co stanowi rozwój ewangelizacji. Ewangelia Jana dała podstawy ewangelizacji kultury greckiej. Koncepcja monoteistycznego bóstwa – Bóg jest nieantropomorficzny inny niż bóg Platona, Ksenofansa. Tajemnica wcielenia i odkupienia – najważniejsze pod względem filozoficznym. Filozofowie zwalczali chrześcijaństwo.
Justyn Męczennik – nawrócił się na chrześcijaństwo z platonizmu, teksty filozoficzne pomagają zrozumień chrześcijaństwo.
Tertulian – nie ma nic wspólnego Jerozolimy z Atenami (filozofii z chrześcijaństwem).
Gnoza (gnosis – wiedza) – najniższy z demiurgów jest stworzeniem świata. Odpryski bóstwa są człowiekiem (pneuma – iskra Boża). Człowiek jest skazany na to aby poznać Boga, ziemia jest więzieniem. Pneumaticos – wiedzący, zachowuje się skra...