Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.

„Edukacja Alternatywna, jej załoŜenia, koncepcje i zastosowanie w szkolnictwie.”
Plan pracy:
1.
Pojęcie Edukacji Alternatywnej
2.
Istota i załoŜenia Edukacji Alternatywnej
3.
ZałoŜenia ogólne szkolnictwa alternatywnego
4.
Charakterystyka wybranych koncepcji alternatywnych
·
koncepcja Celestyna Freineta
·
pedagogika Rudolfa Steinera
·
system Marii Montessori
·
koncepcja Marii Cackowskiej
I
Pojęcie Edukacji Alternatywnej
Aby w pełni zrozumieć zjawisko Edukacji Alternatywnej, na wstępie naleŜałoby
wyjaśnić samo jej pojęcie.
Edukacja Alternatywna to swoistego rodzaju forma opozycji wobec państwowego i
sformalizowanego systemu szkolnego.
O Edukacji Alternatywnej mówimy wtedy, gdy stwarza ona wybór pomiędzy co najmniej
dwiema moŜliwościami w sferze uczenia się człowieka.
Charakterystyczną cechą omawianej edukacji jest odrzucenie pewnych elementów
tradycyjnej szkoły np.:
-
odejście od demokratyzacji państwowego systemu szkolnego na rzecz autentycznej
humanizacji edukacji
 -
stworzenie szkoły ujmowanej całościowo i wspierającej wielokierunkowy rozwój
aktywności dzieci zamiast tradycyjnego modelu opartego na „sumie przedmiotów
szkolnych”
-
jak uwaŜa R.Więckowski w tej edukacji chodzi o zastąpienie tradycyjnej funkcji
programu, czyli funkcji realizacyjnej funkcją interpretacyjną
-
uznanie aktywności dzieci i dzień ich pracy za podstawową organizacyjną formę
edukacji.
-
W tej edukacji takŜe waŜną rolę pełnią same alternatywy, które róŜnicują się następująco:
-
kształcenie publiczne i niepubliczne
-
kształcenie tradycyjne i innowacyjne
-
kształcenie adaptacyjne i emancypacyjne
-
wychowanie autorytarne i antyautorytarne
-
wychowanie dyrektywne i niedyrektywne
-
pedagogika i antypedagogika itp.....
Edukacja Alternatywna sama w sobie jest zjawiskiem ponadnarodowym, występującym
prawie we wszystkich krajach o ustroju demokratycznym lub ten ustrój dopiero budujących.
Jej obecność jest moŜliwa dzięki pluralizmowi i tolerancji panujących w danym kraju oraz
otwartość społeczeństwa na „odmienność”, elastyczność i spontaniczność działania. Dzięki
temu edukacja ta staje się trwałą, dopełniającą częścią kultury współczesnej.
II Istota i zało
Ŝ
enia Edukacji Alternatywnej
Edukacja Alternatywna Ŝeby móc zaistnieć musi najpierw spełniać warunek negatywny
poprzez rozpoznanie w obszarze swojej rzeczywistości tego, czego pedagodzy nie
zamierzają kontynuować lub uwzględniać w swojej własnej działalności.
Innymi słowy edukacja ta pojawia się wówczas, gdy dotychczasowe jej rozwiązania nie
sprzyjają realizacji dobru, a wręcz odwrotnie, naruszają go lub wchodzą z nim w konflikt i
faktycznie sprzyjają celom dokładnie przeciwstawnym np.;
-
pod hasłem moralność – demoralizują
-
chcąc uczyć jednego – uczą czegoś zupełnie innego
-
czasem zabijają samą chęć do uczenia się czegokolwiek.
I tu właśnie nasuwa nam się kolejne pytanie dotyczące podstawowych załoŜeń Edukacji
Alternatywnej.
Do głównych załoŜeń tejŜe edukacji naleŜą :
-
Humanizacja edukacji
Humanizacja edukacji mówi nam, iŜ kaŜde dziecko ma indywidualną drogę rozwoju.
Wychowanie i nauczanie pomaga mu w tworzeniu siebie .
Humanizacja edukacji oznacza tez pełne poznanie potrzeb i aspiracji edukacyjnych
dzieci, stymulowanie ich rozwoju i ich zaspakajanie.
 -
Zastępowanie tradycyjnych pojęć nauczania, metod nauczania, metodami
wspierania aktywności edukacyjnej dzieci ( formy percepcyjno – innowacyjne)
-
W pracy pedagogicznej eksponowaną pozycję zajmuje tzw „przymus wewnętrzny”
jako podstawowe źródło aktywności edukacyjnej.
Wyłączne lub prawie wyłączne stosowaniem w edukacji przymusu
zewnętrznego moŜe przybrać postać tzw „ pedagogicznej tresury”,
która jest często spotykana w państwowym systemie oświaty.
- W edukacji alternatywnej następuje zamiana funkcji programu, z funkcji
realizacyjnej na funkcję interpretacyjną programu, która wykorzystuje treści
programowe, bierze pod uwagę potrzeby edukacyjne dzieci oraz wspiera ich
aktywność.
-
WaŜną cechą edukacji alternatywnej jest diagnozowanie osiągnięć
rozwojowych dzieci przy wykorzystaniu metod obserwacyjnych. Jej
wyznacznikiem jest tzw ocena opisowa.
- W wielu koncepcjach alternatywnej edukacji podejmuje się próby odejścia od
lekcyjnych form organizacyjnych szkoły na rzecz załoŜenia, Ŝe podstawową formą
organizacyjną edukacji jest dzień pracy i aktywność dzieci. ZałoŜenie to ma bardzo
powaŜne konsekwencje. Np. w planowaniu pracy zwraca się uwagę nie na tzw
„przydziały godzinowo-przedmiotowe”, ale na całościową koncepcję organizacyjną,
umoŜliwiającą stymulację wielokierunkowej aktywności dzieci w ciągu dnia, tygodnia itp.
Jest to, wbrew pozorom, istotna zmiana organizacyjnego funkcjonowania instytucji
edukacyjnych.
III ZałoŜenia ogólne szkolnictwa alternatywnego.
Szkolnictwo alternatywne w stosunku do szkolnictwa tradycyjnego charakteryzuje się
nieco odmiennymi propozycjami w ogólnych załoŜeniach.
A mianowicie; cechą konstruktywną tejŜe szkoły jest przede wszystkim otwarcie na
otaczającą rzeczywistość, nastawienie na rzeczy postępowe i twórcze, czyli takie, które
pobudzają uczniów do samodzielnej, wręcz samorzutnej działalności poznawczej.
Szkoła z załoŜenia powinna kształtować i rozwijać zainteresowania uczniów, powinna
zaspakajać róŜnorodne potrzeby intelektualne i emocjonalne wychowanków, oprócz tego
powinna stanowić filar stymulujący grupowe formy pracy, który dąŜy do zaszczepienia w
dzieciach chęć samokształcenia.
Szkoła taka z góry powinna sprzyjać wielostronnemu rozwojowi dzieci , młodzieŜy i
dorosłych, którzy to takŜe w coraz to większym stopniu i szerszym zakresie musza się uczyć
w sposób zinstytucjonalizowany.
Autorzy tego typu rozwaŜań edukacyjnych nie są przekonani ,Ŝe szkoła jest
„nieunikniona”, lecz wskazują, iŜ musi to być szkoła wolna od niedostatków czy błędów,
charakteryzujących szkołę obecną.
Zaznaczają jednocześnie, Ŝe usunięcie tych błędów w szkolnictwie nie jest moŜliwe poprzez
samo „otworzenie szkoły” lecz poprzez wdrąŜanie zasadniczych zmian dotychczasowego
modelu pracy dydaktyczno-wychowawczej.
Według załoŜeń szkolnictwa alternatywnego :
1.
uczeń będzie jednocześnie podmiotem i przedmiotem nauczania – uczenia się
2.
nauczyciel nie będzie postacią tak silnie eksponowaną, jak w szkole
konwencjonalnej, niemniej jego rola ma nadal spore znaczenie.
3.
w szkole otwartej (tak nazywamy szkołę alternatywną) uczniowie mają szeroki,
częsty i bezpośredni kontakt z rzeczywistością społeczną, przyrodnicza i kulturową.
Uczą się zarówno w szkole, jak i poza nią, oprócz tego łączą naukę z pracą, w tym
równieŜ z pracą zarobkową
4.
uczniowie korzystają z pomocy profesjonalnych i nieprofesjonalnych nauczycieli.
5.
ich praca odbywa się w grupach kilkuosobowych, a ponad to mają pewien wpływ na
dobór treści, metod i środków nauczania –uczenia się.
W wyniku połączenia powyŜszych załoŜeń i zmiany modelu dydaktyczno- wychowawczego
moŜliwe jest stworzenie szkoły alternatywnej, która w pełni nastawiona jest na dobro
wychowanka i nauczyciela, a tym samych utworzenie lepszego systemu edukacyjnego,
dającego coraz to pomyślniejsze wyniki nauczania- uczenia się.
IV Charakterystyka wybranych koncepcji alternatywnych
We współczesnej pedagogice pojawiło się wiele koncepcji edukacyjnych.
Mówi się i pisze o edukacji alternatywnej, edukacji elastycznej, pedagogice humanistycznej,
antypedagogice itp. Większość propagowanych koncepcji edukacyjnych opartych jest na tzw
pedagogicznej orientacji na dziecko.
Na tej zasadzie swoją koncepcje oparł min Celestyn Freinet.
Celestyn Freinet
– francuski nauczyciel praktyk stworzył swoją własną koncepcję
alternatywną, której sednem było „Pozwól dziecku się wypowiedzieć-pozwól mu się wyrazić”
Motyw przewodni koncepcji opiera się na rozwoju dziecka, jego naturalnym sposobie bycia,
poznaniu dziecka na tle jego naturalnych warunków.
W oparciu o powyŜsze załoŜenia, koncepcja ta przyjęła następujące techniki,
wypierając jednocześnie tradycyjne nauczanie podręcznikowe.
I tak :
·
preferowanie swobodnych tekstów połączonych z gazetką szkolną
·
doświadczenia poszukujące jako podstawa do samodzielnej pracy
·
wspólne planowanie pracy indywidualnej i zbiorowej
·
nowe formy oceny poprzez samoocenę i samokontrolę
·
róŜnorodne formy ekspresji twórczej
·
referaty i sprawności jako środek rozwijania zainteresowań uczniów
·
korespondencje i wymiana międzyszkolna jako środek kontaktów społecznych
·
spółdzielnia klasowa jako naturalna forma samorządności
Środki dydaktyczne w klasie:
·
biblioteczka klasowa
·
kąciki specjalistyczne
·
kartoteka fiszek autokorektywnych
 ·
płytoteka
·
szafka z narzędziami
·
plany pracy uczniów
·
wystawki prac
·
ksiąŜka Ŝycia klasy
·
gazetka wychowawcza
NaleŜy zaznaczyć, iŜ koncepcja ta jest otwarta, czyli jest w niej miejsce na nowe pomysły
i środki dydaktyczne.
Nieco inny program „nowej szkoły” przedstawiła
Maria Cackowska,
która w swej
pracy oprócz głównych załoŜeń, zaproponowała obniŜenie progu dojrzałości szkolnej o
rok, zakłada nauczanie integralne w klasach 0-1, gdzie treści zebrane są wokół 3 grup
tematycznych: rzeczywistości przyrodniczej, społecznej i problemów wysuwanych przez
dzieci.
Praca dydaktyczna według całodziennego scenariusza ma charakter gier dydaktycznych
lub zajęć badawczych i twórczych.
Główne załoŜenia koncepcji:
·
nauczanie nastawione na pobudzanie działalności poznawczej dziecka oraz
rozwijanie jego postaw twórczych przez skłanianie do podejmowania róŜnorodnej
działalności
·
kształcenie nastawione na uczenie sposobów rozwiązywania róŜnorodnych
problemów związanych z najbliŜszym otoczeniem przy wykorzystaniu nabytych
doświadczeń.
·
W procesie dydaktyczno- wychowawczym łączyć aktywność emocjonalną,
intelektualną i praktyczną
·
Zapewnić moŜliwość rozwoju kaŜdemu dziecku
·
Uwzględnić podmiotowość ucznia w stosunkach nauczyciel-uczeń, w systemie
diagnozowania i oceniania jego osiągnięć szkolnych
·
System wartości powinien być jasny, oparty na aktywności jednostki i warunkach
moralnych grupy.
Kolejne dwie koncepcje odnoszą się bezpośrednio do wychowania dziecka, ucznia, a
które według poniŜszych uczonych wiąŜe się ściśle ze szkołą.
Włoska lekarka i pedagog
Maria Montessori
określa wychowanie jako
„pomoc osobie ludzkiej w osiągnięciu przez nią niezaleŜności” UwaŜa ona , iŜ
najwaŜniejsze w wychowaniu i nauczaniu dziecka są jego zainteresowania, a oferty
płynące ze środowiska stanowią poŜywkę dla jego rozwoju.
W wyniku tych przekonań stworzyła następujący schemat:
Warunki rozwoju dziecka są prawidłowe, gdy:
-
w procesie wychowania uwzględniane są właściwości psychiczne wychowanka
-
wychowanek jest umieszczony w odpowiednio zorganizowanym środowisku.
-
Otoczenie szkoły jest czyste i estetyczne, estetyka wymaga, aŜeby wszystko było
doskonałej jakości i atrakcyjne rozmieszczone.
-
Pomieszczenia są tak zorganizowane by prowokowały do swobodnego działania
-
Materiał ma charakter progresywny i rozwojowy. Dzieli się na 4 kategorie:
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • hannaeva.xlx.pl