Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
18. Układ pokarmowy II
Żołądek
narząd workowaty składający się z:
- trzonu
- dna
- części wpustowej
- części odźwiernikowej
ŚCIANA ŻOŁĄDKA
-błona śluzowa
-błona podśluzowa
-błona mięśniowa
-błona surowicza
1. Błona śluzowa
· liczne pola żołądkowe o średnicy do 5mm
-dołki żołądkowe ok. 4 mln
-uchodzą do nich gruczoły-15 mln
· błona śluzowa pól i dołków- nabłonek jednowarstwowy walcowaty
· w błonie śluzowej wyróżniamy 3 typy gruczołów:
-właściwe
-wpustowe
-odźwiernikowe
Otoczone są tkanką łączną wł. luźną- liczne włókna siateczkowe i kolagenowe, fibroblasty, nerwy, naczynia krwionośnie pojedyncze miocyty gładkie i limfocyty.
GRUCZOŁY ŻOŁĄDKOWE WŁASCIWE występują w błonie śluzowej:
-trzonu
-dna żołądka
składają się z:
-dno
-szyjka
-ujście
W skład gruczołu właściwego wchodzą:
a) komórki główne
b) komórki okładzinowe
c) komórki śluzowe ujścia i szyjk
d) komórki endokrynowe (kom. enteroendokrynowe i gastroendokrynowe)
e) komórki macierzyste
Komórki główne:
· najliczniejsze
· przede wszystkim występują w szyjce i dnie gruczołów
· mają zasadochłonną cytoplazmę owalne jądra i liczne pęcherzyki wydzielnicze w części wierzchołkowej cytoplazmy- ziarna zymogenu
· wydzielają enzymy:
- pepsynogen-pod wpływem niskiego pH przekształca się w pepsynę
- lipazę (niewiele)
u niemowląt wydzielają:
- podpuszczkę czyli chymozynę (ścina mleko)
Komórki okładzinowe:
· głównie w górnej części szyjki gruczołu
· duże, piramidowe kom. o kwasochłonnej cytoplazmie
· na wolnej powierzchni komórki występują wpuklenia,
· powierzchnia wpukleń daj liczne wypustki cytoplazmatyczne- podobne do mikrokosmków
· wydzielają do światła żołądka:
- kwas solny- kwaśne pH soku żołądkowego
- czynnik wewnętrzny (Castle’a)- glikoproteina- niezbędny do wchłaniania witaminy B12 w jelicie krętym
Komórki śluzowe ujścia i szyjki:
· syntezują i wydzielają śluz
· syntezują w nadmiarze histon H2
· nadmiar histonu H2 wydzielany do światła żołądka jest cięty na krótkie peptydy- buforynę II
· buforyna jest rodzajem peptydowego antybiotyku (defensyny)- zabija drobnoustroje
· śluz zawiera O-glikany działające antybakteryjnie (kom. śluzowe szyjki i głębszych fragmentów gruczołów)- uśmiercają szczególnie Helicobacter pylori
· komórki śluzowe ujścia-śluz obojętny (kom. śluzowe ujścia)- chroni nabłonek żołądka przed szkodliwym działaniem soku żołądkowego
· komórki śluzowe szyjki- kwaśny śluz bogaty w glikozaminoglikany (kom. śluzowe szyjki występują w grupach pomiędzy innymi kom. gruczołów)
Komórki endokrynowe (jasne)
· pojedyncze kom. rozproszone wśród komórek nabłonka wyścielającego lub gruczołowego
· wydzielają hormony peptydowe i czynne związki biologiczne (histaminę i serotoninę)
· posiadają właściwości pobierania z otoczenia prekursorów amin
- tryptofanu
lub
- histydyny
- i ich tlenowej dekarboksylacji do serotoniny lub histaminy zalicza je do układu APUD – układ rozproszonych komórek neuroendokrynowych
· Niektóre z Komorek redukują sole srebra i chromu-nazywane są:
- argeto- (srebro-) lub chromofilnymi (chromochłonnymi)- feochromocytami
- charakteryzują się dwubiegunowością
- wielkość pęcherzyków wydzielniczych- kryterium klasyfikacji i identyfikacji komórek
· Rozróżnia się 20 rodzajów komórek endokrynowych w układzie trawiennym i innych układach m.in.
- kom. S- wydzielają sekretynę
- kom. G- gastrynę- regulacja wyd. soku trzustkowo, ruchy jelita
- kom. A grelinę- łaknienie
- kom. L- oksyntomodulinę, peptyd YY i peptyd podobny do glukagonu 1 (GLP1)
- kom. I- cholecystokininę-m.in. wydzielanie soku trzustkowego, insuliny
Komórki macierzyste
· w szyjce gruczołów
· komórki pluripotencjalne:
- dzielą się i różnicują w wyspecjalizowane komórki gruczołowe
- komórki nabłonka wyścielającego żołądek
Komórki układu pokarmowego tworzą wspólnie największy gruczoł wydzielania wewnętrznego
· ponad 20 hormonów peptydowych reguluje wiele czynnościowych procesów poprzez regulację: układu pokarmowego, różnych gruczołów wewnątrz wydzielniczych, ośrodkowego ukł. nerwowego, mięśni gładkich
Hormony układu pokarmowego dzieli się na regulujące:
1. masę wprowadzanego pokarmu, ruchy przewodu pokarmowego oraz trawienie
-gastrynę
-peptyd uwalniający gastrynę (GRP)
-cholecystokininę
-motylinę
2. homeostazę glukozy i wytwarzanie tkanki tłuszczowej
-grelinę
-peptyd hamujący gastrynę
-peptyd YY
-neuropeptyd (NPY)
-leptynę
Czynność nabłonka żołądka:
-gruczoły błony śluzowej- sok żołądkowy o pH 1,0 zawierający enzymy trawienne
-śluz- bariera dla soku żołądkowego
-wewnętrzna powierzchnia- gruba warstwa glikokaliksu z śluzem przesyconym jonami węglanowymi
-jony węglanowe- neutralizują sok przedostający się do glikokaliksu
GRUCZOŁY WPUSTOWE
· są gruczołami cewkowatymi o krętym przebiegu, niekiedy rozgałęziają się
· produkują głównie śluz oraz lizozym(rozkłada skł. ścian bakteri)
· zawierają głównie komórki:
- śluzowe
- nieliczne komórki endokrynowe
- okładzinowe
GRUCZOŁY ODŹWIERNIKOWE
· rozgałęzione gruczoły cewkowe umiejscowione pomiędzy powierzchnią żołądka a blaszką mięśniową błony śluzowej
· skład gruczołów:
komórki wydzielają śluz zasadowy
komórki endokrynowe D i G
Blaszka mięśniowa błony śluzowej
-leży pod gruczołami błony śluzowej
-dwie warstwy miocytów gładkich:
-wewnętrzna- o okrężnym przebiegu komórek
-zewnętrzna- o przebiegu podłużnym
2. Błona podśluzowa
-składa się z tkanki łącznej właściwej zbitej
-zawiera liczne włókna kolagenowe limfocyty, granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne
występują w niej:
-tętniczki
-naczynia żylne
-gęsta sieć naczyń limfatycznych
3. Błona mięśniowa
składa się z 3 grubych warstw miocytów gładkich o przebiegu :
-skośnym
-okrężnym
-podłużnym
warstwa o skośnym przebiegu miocytów- występuje w :
-wpuście
-wzdłuż krawędzi większej żołądka
-nie ma jej w okolicy krzywizny mniejszej
warstwa o okrężnym przebiegu miocytów, znajduje się w całej ścianie żołądka
-szczególnie gruba jest w okolicy odźwiernika gdzie tworzy mięsień-zwieracz odźwiernika
-zewnętrzna warstwa o podłużnym przebiegu miocytów jest gruba we wpuście skąd rozchodzi się na tron i dno żołądka, nie ma jej w odźwierniku
Funkcje błony mięśniowej ściany żołądka
-pozwala po rozkurczeniu na wypełnianie żołądka pokarmem
-zapewnia mieszanie pokarmu z sokiem żołądkowym, co usprawnia trawienie
-przesuwa trawioną treść pokarmową do dwunastnicy
4. Błona surowicza
-pokrywa mięśnie gładkie żołądka
-składa się z tkanki łącznej luźnej pokrytej od strony zewnętrznej nabłonkiem surowiczym
-przechodzi w sieć mniejszą i większą
Jelito
· przewód o długości ok. 5,5m
· rozciąga się między odźwiernikiem żołądka a odbytem
· dzieli się na:
1. jelito cienkie- dł. ok. 4m
2. jelito grube- dł. ok. 1,5m
Jelito cienkie
-występuje między odźwiernikiem a kątnicą
-składa się z 3 odcinków:
dwunastnicy
jelita czczego
jelita krętego
odbywa się w nim:
-trawienie pokarmu
-wchłanianie strawionych składników pokarmowych
-wydzielanie wielu miejscowych hormonów
wydzielane są w nim śluz i immunoglobuliny klasy A- chronią przed szkodliwym działaniem składników pokarmowych i antygenami światła jelita
-ściana jelita składa się z:
-błony śluzowej
-błony podśluzowej
-błony mięśniowej
-błony surowiczej-wyjątek- dwunastnica leży poza otrzewną (częściowo) i okryta jest błoną dodatkową
błona śluzowa i podśluzowa tworzą okrężne uwypuklenia- fałdy Kerkinga- zwiększają one powierzchnię chłonną jelita mniej więcej 2-krotnie
Błona śluzowa jelita cienkiego
-kosmki jelitowe- uwypuklenia bł. śluzowej
-krypty jelitowe- wgłobienia nabłonka do bł. śluzowej właściwej (gruczoły Liberkuhna)
Kosmki jelitowe
· kształt palczasty lub liściasty
· zwiększają powierzchnię chłonną jelita 8-krotnie
· pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym- leżcym na błonie podstawnej
W skłąd nabłonka wchodzą:
komórki absorpcyjne- enterocyty
komórki kubkowe- śluzowe
komórki endokrynowe
limfocyty śródbłonkowe
Enterocyty kosmków
· biegunowość budowy
· wolna powierzchnia komórki wytwarza mikrokosmki - rąbek szczoteczkowy (otoczony glikokaliksem)
· wytwarzają antybiotyki peptydowa (betadefensynę i kaltelicydynę) - szczególnie w stanach zapalnych
· w błonie kosmków- enteropeptydaza
Komórki kubkowe
jednokomórkowe gruczoły wydzielające śluz
śluz- wysokocząsteczkowe proteoglikany wiążące wodę
Limfocyty śródnabłonkowe
występują między komórkami nabłonka kosmków
Rdzeń kosmka
Krypty jelitowe
Dwunastnica
zawierają gruczoły dwunastnicze (Brunnera) w błonie podśluzowej
produkują silnie zasadową wydzieliną neutralizującą kwaśną treśćmpokarmową przechodzącą z żoładka
w błonie podśluzowej