Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
PLATON – TEORIA WIEDZY
Informacje ogólne:
Whitehead cała historia filozofii to zbiór przypisów do Platona
Będę państwu przedstawiał koncepcje, jakie można spotkać w dialogach platońskich, nie będę się odnosił do tego co w literaturze przedmiotu nazywa się niespisanie nauki Platona. Zachowały się wszystkie teksty Platona, jednak w starożytnych omówieniach pojawiają się treści, których nie ma w dialogach. Platon wykładał w swojej uczelni i prowadził seminaria, więc być może są pewne koncepcje, których Platon nie spisał. W ciągu ostatnich dziesięcioleci pojawiła się szkoła interpretatorów Platona, która głosi, ze owe agrafa dogmata, czyli nauki niespisanie stanowią klucz do platonizmu. W Niemczech w Tybindze powstała cała szkoła, gdzie Hans Kremem rozsławił taką interpretację, wiele osób jest jednak sceptycznie nastawionych do tego nurtu.
Platon stworzy szkolę w sensie dosłownym i niedosłownym. Inspiracja platońska istniała przez cała starożytność w średniowieczu a nawet w nowożytności ( gdy nastąpił atak na Arystotelesa, Platon był używany jako dostarczyciel oręża J).
W Atenach stworzył miejsce spotkań – akademię platońską. Nie był to budynek, a miejsce w rodzaju parku publicznego. Później powstało coś w rodzaju gimnazjonu, gdzie oddając się ćwiczeniom fizycznym oddawali się także filozofii.
Wśród interpretatorów Platona istnieje spór czy filozofia Platona jest pewną jednością, czy podlegała zmianom (czy wczesny Platon, to to samo, co późny Platon). Podział jest stosowany do dialogów (wczesne-średnie-późne). Obie strony mają sporo racji, prof. Legutko wychodzi ze stanowiska, ze jest pewien element rozwoju i od tego rozwoju zacznę;
problrm przyczyny
Pojawia się po raz pierwszy w Fedonie, dialogu relatywnie wczesnym, ale raczej platońskim (przekazuje bardziej idee Platona niż Sokratesa). Obrazuje opis rozwoju intelektualnego/filozoficznego Sokratesa (użyty jako postać literacka) – wielu interpretuje to jako schemat rozwoju intelektualnego wogóle. Wątek rozwoju pojawia się w kontekście problememu przyczyny. Platon zastanawia się w Fedonie nad rodzajami przyczyn. Greckie słowo άύττα /ajkija/ - przyczyna - należy rozumieć szerzej, niż nasze pojęcie przyczyny: jako wszelką odpowiedź na pytanie dlaczego. Platon pytając o przyczynię, nie ma na myśli jedynie związku przyczynowo-skutkowego (o jakim piszę późniejsi filozofowie), a wszelki rodzaj zależności, który podpada pod odpowiedź/wyjaśnienie: dlatego, że.. Może być to: zależność logiczna, sprawstwo(coś się stało, dlatego, że zaistniało coś innego), współzależność, czy współwystępowanie. Odpowiedź jest bardzo szeroka. Jest to pytanie o wyjaśnianie rzeczywistości. Rozwój filozoficzny Platona polega na:
I. Peryphiseos historija – badanie dotyczące przyrody.
Zaczynamy od tego co Platon nazywa teorią przyrody: peryphiseos historija – badanie dotyczące przyrody. Chodzi tu o badanie i interpretowanie świata w sposób przyrodniczy, czyli pytając, dlaczego rzeczy są takie jakie są i wskazujemy na przyczyny materialne/sprawcze. Np.: skąd się bierze życie? Sokrates powołując się na filozofię Archelaosa: życie bierze się stąd, że ciepło powoduje gnicie, gnicie tworzy muł, a z mułu wyłaniają się pewne istoty żywe. Pokazuje to sposób szukania przyczyny. Wskazujemy na konkretne procesy występujące w przyrodzie. Wszystko, co chcemy wyjaśniać wyjaśniamy przez fakt fizyczne.
II. Druga podróż morska (drugie żeglowanie)
W którymś momencie przestaje go to satysfakcjonować, ponieważ tego typu przyczyna nie wyjaśnia praw matematycznych. Skąd się bierze działanie :2+2 nie da się wyjaśnić w odwołaniu do natury sprawczej. Platon odrzuca więc peryphiseos historija i przyjmuje drugą teorię umysłu Anaksagorasa, (świat jest zbudowany hierarchicznie, wszystko jest uporządkowane poprzez umysł najwyższy, który wszystkim rządzi i każda rzecz we wszechświecie właściwe dla siebie miejsce najlepsze). Zadając więc pytanie: dlaczego pytamy: dlaczego to jest dobre, by dana rzecz była tka a nie inna? Kiedy więc pytamy o kształt Ziemi, dopowiadamy: Ziemia jest kulista; następnie wypowiadamy pewien sąd kosmologiczny na temat kulistości, a także odwołujemy się do dobra - jest dobre dla ziemi by była kulista, ponieważ wpisuje się to w porządek świata, który zmierza do dobra najwyższego i najwyższego celu. (Anaksagoras zepsuł jednak – wg Platona - swoją teorię, teorią materii).
Drugie żeglowanie: wobec czego udałem się na druga wyprawę – drugą podróż morską – δέτερος πλύς /deuteros plus/ – mówi Platon. δέτερος πλύς /deuteros plus jest wyrażeniem idiomatycznym, pierwsze zastosowanie tej frazy było użyte do sytuacji na morze, gdy nie ma wiatru, żagle są bezużyteczne i trzeba wiosłować. W sensie metaforycznym oznacza rozwiązanie nie najlepsze, ale drugie w kolejności, trudniejsze, bardziej pracochłonne, nie takie proste. Po odrzuceniu przyrodniczego podejścia do problemu i po tym jak teoria Anaksagorasa okazała się zmarnowaną, przyjmuje Platon rozwiązanie najlepsze w konkretnej sytuacji – w tym sensie udaje się w druga podróż morską. W takim razie owa druga podróż, drugi sposób poznania, to jest sposób poznania en logois, w słowach. Rzeczy poznajemy w logosach, teoriach, słowach, twierdzeniach. Rzeczy poznajemy nie takimi, jak się nam jawią, nie en ergois – w działaniach, ale tak jak one odzwierciedlają się w logosach/twierdzeniach /teoriach/związkach logicznych między zdaniami.
Jest to pierwsza formuła platońskiej koncepcji wiedzy. Po raz pierwszy Platon formuje coś, co w literaturze przedmiotu nazywa się:
Platońską koncepcją hipotez
Procedura:
Jeśli mamy do rozważenia problem, pierwszą rzeczą jaką musimy zrobić to postawić hipotezę, która stanowi najmocniejszy logos (najmocniejszy – w wyniku racjonalnej refleksji najlepiej tłumaczy zjawisko do jakiego dochodzimy). Wszystko, co zgadza się z hipotezą, uznajemy za prawdziwe, zaprzeczenia za fałszywe. Musi, zatem istnieć jakaś logiczna reakcja miedzy hipoteza a konsekwencjami (implikacja).
Jak uzasadnić hipotezę? Sprawdzamy czy implikacje wychodzące z hipotezy nie są sprzeczne. Jeżeli nie są, to dobrze. Jednak jedynym sposobem na uzasadnienie pierwszej hipotezy jest postawienie kolejnej, której konsekwencją logiczną jest pierwsza hipoteza. Sprawdzamy konsekwencje czy nie są sprzeczne itd.
Aż dojdziemy do hipotezy ostatecznej – najlepszej z ogólniejszych, podstawowej – najtrudniejszej do obalenia. Dla Platona wiedza to logicznie uporządkowany system hipotez, nie ma wiedzy empirycznej. Jedne teorie prowadzą do drugich teorii. Nie uzasadniamy przez doświadczenie a przez teorie (koherencyjność)
Nie jest jasne, co dla Platona było protos plus (pierwsz podróż)? Badanie przyrody czy teoria Anaksagorasa, czyli co było najlepsze. To jest Platon wczesny, częściowo średni.
Teoria idei
Czym jest owe An która warunkuje wszelką wiedzę jest wg Platona Teoria Idei. Z Teorią Idei mamy same kłopoty, ponieważ nie ma żadnego dialogu, który w całości byłby jej poświęcony. Co więcej, Platon zmieniał poglądy na jej temat i sam miał wobec niej pewne zastrzeżenia.
Co głowi teoria idei (Fedon – wczesny Platon)?
Są dwie możliwości, dwa różne ujęcia przyczyny, wyjaśniająca przyczyny w dwóch sensach:
wersja teorii idei nr. 1
Platon nazywa ją: nędzna, nieuczona i bezpieczna (analityczna).
Tak, jak jest to sformułowane w Fedonie składa się ona z dwóch części:
a. Istnieje cos takiego jak piękno w sobie i dobro, i wielkość, i tak dalej najbardziej zagadkowej jest to i tak dalej, ponieważ niejasna jest klasa bytu, do którego to się ma odnosić. è Zwykle Platon odwołując się do teorii idei wymienia dwie grupy;
1. grupy etyczne – dobro, piękno, sprawiedliwość..
2. odnoszące się do logiki i matematyki – równość, jedność, wielkość..
Również słowo istnieje jest mylące. Należałoby raczej powiedzieć jest coś takiego – czyli mówimy o czymś takim, odwołujemy się do czegoś takiego. Są to dwie klasy, które obejmują wyrażenie i tak dalej: etyczna i ??-matematyczna. Nie jest jasny status liczb dla oraz pewne idealne odpowiedniki ludzkich wytworów, np. czy państwo jest ideą?
b. Drugie zdanie: Jeżeli jest piękno w sobie i jeśli istnieją przedmioty piękne, to te rzeczy tylko są piękne z powodu piękna samego (przez uczestnictwo/wspólnotę/obecność w pięknie samym).
Interpretacja przyczyn:
1. Przyczyny sprawcze, swoistego rodzaju dziwna metafizyka (najbardziej rozpowszechniony i uproszczony obraz platonizmu: Platon myślał, że istnieją dwa światy: jeden to świat idei i drugi świat ludzi – te idee robią coś takiego, że te rzeczy, w tym drugim świecie są takie J np.: jak siedzę i palę papierosa na kanapie, to tam siedzi idea człowieka na idei kanapy i pali idee papierosa J <- potoczny ogląd platonizmu).
Można o tej interpretacji myśleć tak: są b...