Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Basil Henry LIDDELL HART
1. POSTAĆ AUTORA, ŻYCIE, DOKONANIA.
Sir Basil Henry LIDDELL HART, przed otrzymaniem znany jako kapitan B. H. Liddell Hart, ( - ) - , któremu przypisuje się wywarcie znaczącego wpływu na rozwój .
Urodził się w Paryżu jako syn . Wykształcenie zdobył już w ojczyźnie - ukończył . Podczas służył na froncie. Podczas odniósł obrażenia w wyniku ataku gazowego. Został też odznaczony za odwagę. Następnie trafił do , skąd już jako pracownik półetatowy (przeszedł dwa lekkie w i r.), odszedł w stopniu w roku (w tym samym roku dodał do swojego matki - Liddell). Nie zrezygnował z dodawania do nazwiska swojego stopnia wojskowego, co uznano za postępowanie w bardzo złym tonie, gdyż przyjęto, że po odejściu z wojska wciąż posługiwać się swoim stopniem powinni jedynie ci żołnierze, którzy osiągnęli rangę wyższą od .
Poświęcił się karierze pisarskiej i dziennikarskiej. Do współpracował z i . Następnie zaczął publikować książki poświęcone wojskowości i wielkich dowódców, takich jak: , , czy , których uważał za wzory strategów.
Według odtajnionych we wrześniu r. dokumentów , plany „wyciekły” i trafiły w ręce Harta. 3 miesiące przed operacją przygotował na ich temat krytyczny tekst, z którym następnie zapoznali się prominentni politycy i wojskowi. W połączeniu z jego wcześniejszymi krytycznymi wypowiedziami na temat sposobu prowadzenia wojny sprowadziło to na niego podejrzenia o sympatyzowanie z . zażądał jego ia, lecz MI5 ograniczyła się do obserwacji, przechwytywania jego listów i podsłuchiwania rozmów telefonicznych.
Krótko po wojnie spotykał się z wieloma najwyższymi dowódcami niemieckimi, a ich wypowiedzi publikował. Przekonał też rodzinę , by pozwoliła mu przeredagować i opublikować dokumenty i zapiski dowódcy .
W r. Liddell Hart otrzymał tytuł .
Podsumowanie / dokonania:
· autor ponad 30 prac z dziedziny historii wojen (I i II) i teorii sztuki wojennej;
· wszystkie problemy rozpatrywał w kontekście potrzeb i interesów Anglii;
· cel pracy pisarskiej – umacnianie militarnej potęgi państwa;
· prowadził walkę z konserwatywnym kierownictwem wojskowym;
· żądał radykalnej rewizji przyjętych w Anglii zasad strategii i sztuki wojennej;
· zwolennik całkowitej motoryzacji i mechanizacji WLąd oraz zwiększenia rangi lotnictwa w systemie SZ;
· znalazł większe uznanie w innych krajach, np. Niemczech niż w Anglii;
· dla niektórych kół rządzących i wojskowych był wyrocznią w sprawach strategii i taktyki;
· niektóre źródła uznają go jako konsultanta planów kampanii na Synaju (agresja Izraela przeciwko Egiptowi w 1956r.);
· w 1954r. wydał w Nowym Jorku „Strategię i działania pośrednie” - 494 str., mapki, szkice i plany. Wyd. MON 1956r.; cztery części:
1. Strategia od Vw. p.n.e. do XXw. n.e.;
2. Strategia I WŚ;
3. Strategia II WŚ;
4. Podstawy strategii i wielkiej strategii.
2. EPOKA, PAŃSTWO, POLITYKA, TECHNIKA.
Za życia Harta świat targany był dwoma wielkimi wojnami oraz burzliwym okresem zimnowojennym. Lata jego działalności to dynamiczny rozwój myśli technicznej i techniki wojskowej.
3. ŹRÓDŁA WIEDZY (METODOLOGIA).
Brak tego hasła w Encyklopedii PWN. Źródło biograficzne – „Wikipedia”.
4. KONSTRUKCJA DZIEŁA.
Basil Henry LIDDELL HART – „STRATEGIA. Działania pośrednie”
Biblioteka Wiedzy Wojskowej – Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej Warszawa 1959.
Wydawnictwo „Strategia. Działania pośrednie” zawiera przedmowę do wydania polskiego, przedmowy do dwóch wydań oryginalnych, cztery części oraz dwa dodatki i indeks.
Część I – Strategia od piątego wieku p.n.e. do dwudziestego wieku n.e. - składa się z dziesięciu rozdziałów:
F Rozdział I - Historia jako źródło doświadczeń praktycznych
F Rozdział II - Wojny greckie – Epaminondas, Filip i Aleksander
F Rozdział III - Wojny rzymskie – Hannibal, Scypion i Cezar
F Rozdział IV - Wojny bizantyjskie – Belizariusz i Narses
F Rozdział V - Wojny średniowiecza
F Rozdział VII - Siedemnasty wiek – Gustaw, Cromwell, Turenne
F Rozdział VIII- Rewolucja francuska i Napoleon Bonaparte
F Rozdział IX - 1854 – 1914
F Rozdział X - Wnioski z dwudziestu pięciu wieków
Część II – Strategia pierwszej wojny światowej - składa się z czterech rozdziałów:
F Rozdział XI - Plany i ich realizacja na zachodnim teatrze wojny
F Rozdział XII - Północno – wschodni teatr działań wojennych
F Rozdział XIII- Południowo – wschodni, czyli śródziemnomorski teatr działań
wojennych
F Rozdział XIV- Strategia 1918 roku
Część III – Strategia drugiej wojny światowej - składa się z czterech rozdziałów:
F Rozdział XV - Strategia Hitlera
F Rozdział XVI - Okres zwycięstw Hitlera
F Rozdział XVII - Zmierzch Hitlera
F Rozdział XVIII - Upadek Hitlera
Część IV – Podstawy strategii i wielkiej strategii - składa się z czterech rozdziałów:
F Rozdział XIX - Teoria strategii
F Rozdział XX - Istota strategii i taktyki
F Rozdział XXI - Cel państwowy i cel wojenny
F Rozdział XXII – Wielka strategia
Dodatek I – Strategia działań pośrednich w kampanii północno – afrykańskiej
w latach 1940 – 1942
Dodatek II – Analiza strategiczna walk ostatniego roku.
Dzieło zakończone jest indeksem i spisem treści.
5. TEZY STRATEGICZNE.
Przedmowa do wydania polskiego.
Wszystkie prace LIDDELL HARTA poświęcone są głównie sprawie umocnienia militarnej potęgi imperializmu angielskiego; nawet ogólnie obowiązujące zasady teoretyczne, którym daje wyraz w swych pracach, sięgają korzeniami do specyfiki położenia geograficznego i interesów Anglii i mogą być zastosowane z pożytkiem głównie przez Anglię.
LIDDELL HART głosił postulaty całkowitej motoryzacji i mechanizacji wojsk lądowych, zwiększenia ciężaru gatunkowego lotnictwa w systemie sił zbrojnych.
Według definicji autora – strategia oznacza „sztukę rozdziału i użycia środków wojennych dla urzeczywistnienia celów polityki”, natomiast „wielka strategia” jest wyłącznie dziedziną działalności kierownictwa politycznego.
Przedmowa.
- (…) w czystej strategii wojennej należy kierować się bardziej dalekowzrocznymi i szerszymi celami „wielkiej strategii”.
- marszałek RAF Sir John Slessor – „wojna światowa doby obecnej byłaby samobójstwem ludzkości i końcem znanej nam cywilizacji”.
- marszałek RAF lord Tedder – „współzawodnictwo w stosowaniu broni atomowej byłoby nie pojedynkiem, lecz raczej obopólnym samobójstwem”.
- Doprowadzając moc zniszczenia do krańcowości – „samobójstwa”, potęga atomowa pobudza i przyspiesza nawrót do metod pośrednich; są one istotą strategii, nadają, bowiem działaniom wojennym cechy inteligencji, które wynoszą je ponad brutalne stosowanie siły.
- (…) działania pośrednie mają znacznie szersze zastosowanie, są one prawem życia we wszystkich dziedzinach: są prawdą filozoficzną. Ich zastosowanie uważałem za klucz do rozwiązania w praktyce każdego zagadnienia, w których przeważa czynnik ludzki, (…)
- We wszystkich podobnych wypadkach bezpośrednie forsowanie nowej idei wywołuje uporczywy sprzeciw, wzmagając tym samym trudności przeprowadzenia zmian w poglądach. Osiąga się to znacznie łatwiej i znacznie szybciej przez niespodziewaną infiltrację odmiennej idei lub dzięki argumentowi, który osłabia odruchową opozycję.
- (…) najpewniejszym sposobem pozyskania przełożonego dla nowego pomysłu jest wmówienie w niego, że to jest jego własny pomysł.
- (…) najlepsze wyniki daje wyciągnięcie strony przeciwnej z jej stanowisk obronnych.
- Idea działania pośredniego jest ściśle związana ze wszystkimi zagadnieniami dotyczącymi wpływu jednego umysłu na drugi – jest to najbardziej wpływowy czynnik w historii ludzkości.
CZĘŚĆ PIERWSZA
Strategia od piątego wieku p.n.e. do dwudziestego wieku n.e.
Rozdział I – „Historia jako źródło doświadczeń historycznych”
- Bismarck – „Głupcy mówią, że uczą się na własnych doświadczeniach. Ja wolę korzystać z doświadczeń innych.” - chociaż czynniki moralne i fizyczne są nierozłączne i niepodzielne aforyzm ten ma swą nieprzemijającą wartość, ponieważ wyraża on ideę dominacji czynnika moralnego we wszystkich decyzjach natury wojskowej. W historii wojen stanowi on czynnik bardziej stały, ulegający jedynie nieznacznym zmianom, podczas gdy czynniki fizyczne zmieniają się niemal w każdej wojnie i w każdej sytuacji wojennej.
- W sferze fizycznej jedynym stałym czynnikiem jest nieustanna zmienność środków i warunków.
- (…) reakcja natury ludzkiej na niebezpieczeństwo zmienia się nieznacznie.
- Przewaga czynników psychicznych nad fizycznymi i ich większa stałość prowadzą do wniosku, że podstawa każdej teorii wojennej winna być możliwie jak najszersza. Wyczerpujące badania jednej kampanii, o ile nie jest oparte na rozległej znajomości historii wojen, może łatwo sprowadzić na manowce. Jeżeli jednak stwierdzimy, że w wielu wypadkach, w różnych epokach i warunkach dana przyczyna pociąga za sobą dany skutek, uzyskujemy podstawę do traktowania tej przyczyny za nieodłączną część teorii wojennej.
- (…) rzadko udawało się osiągnąć dodatnie wyniki w wojnie, jeśli nie udało się zaskoczyć przeciwnika przez zastosowanie działań pośrednich.
- W strategii najdłuższa droga okrężna często jest najkrótszą do celu.
- Napoleon – „stan moralny tak się ma do stanu fizycznego, jak trzy do jednego”
- (…) podczas gdy pozornie siłę nieprzyjacielskich wojsk lub kraju określa ich liczebność i zasoby, jest ona zasadniczo uzależniona od stałości kierownictwa, stanu moralnego i zaopatrywania.
- w większości kampanii bardzo ważnym wstępem do pokonania nieprzyjaciela było zachwianie jego równowagi psychicznej i fizycznej.
Rozdział III – „Wojny rzymskie – Hannibal, Scypion i Cezar”
- (…) wykorzystanie manewru na tyły dla psychologicznego oddziaływania na nieprzyjaciela, oparte na wnikliwym studium...