16(1), Psychologia, Rózżnosci

-17-

-16- 3. METODA

3.1.  OSOBY BADANE

Badanie zostało przeprowadzone wśród studentów stacjonarnych II roku ekonomii jednej z państwowych uczelni technicznych. W badaniu wzięło udział 121 osób badanych, w tym 80 kobiet (66,1%) i 41 mężczyzn (33,9%). Wiek osób badanych zawierał się w przedziale od 19 do 25 roku życia (x = 21,48; SD = 1,20), przy czym aż 72 osoby badane (59,5%) miały 21 lat

3.2.  TECHNIKI BADAWCZE

3.2.1. Poznawcze strategie regulacji emocji

W celu określenia różnic indywidualnych w częstości stosowania poznawczych strategii regulacji emocji w obliczu nieprzyjemnych bądź negatywnych wydarzeń wykorzystano Kwestionariusz Poznawczej Regulacji Emocji ( CERQ - Cognitiye Emotion Regulation Questionnaire) (Garnefski i in., 2001), w tłumaczeniu Anny Weber (Weber, 2002) [Załącznik 1]. Kwestionariusz ten składa się z 36 pozycji - twierdzeń, do których badani muszą się ustosunkować zaznaczając na pięciostopniowej skali jak często myślą i czują w dany sposób (od 1 - (prawie) nigdy do 5 - (prawie) zawsze). Skala KPRE składa się z 9 podskal, które odpowiadają poszczególnym poznawczym strategiom regulacji emocji, spośród których 5 to strategie adaptacyjne, zwane inaczej „pozytywnymi", natomiast 4 to strategie nieadaptacyjne lub inaczej „negatywne". Pozycje dotyczące poszczególnych podskal są przemieszane. Do każdej podskali są 4 pozycje. Wyniki kwestionariusza oblicza się oddzielnie dla każdej z podskal, a więc w ramach jednaj podskali można uzyskać wartości z zakresu od 4 do 20 punktów. Można również obliczyć łączny* wynik zarówno dla pięciu strategii „pozytywnych" (zakres wartości 20 - 100) jak i czterech strategii „negatywnych" (zakres wartości 16 - 80).

Kwestionariusz Poznawczej Regulacji Emocji jest narzędziem rzetelnym, współczynniki alfa-Cronbacha dla poszczególnych podskal oscylują wokół wartości 0,80 (Garnefski i in., 2001). Kwestionariusz KPRE wymaga jeszcze dalszych badań w celu ugruntowania trafności konstruktów.

3.2.2. Właściwości temperamentalne

Różnice indywidualne w zakresie właściwości temperamentalnych szacowano za pomocą FCZ - KT (Formalna Charakterystyka Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu) (Zawadzki i Strelau, 1997) [Załącznik 2]. Arkusz FCZ - KT składa się ze 120 pozycji - stwierdzeń, które odnoszą się do zachowań, reakcji w różnych codziennych sytuacjach. Badani muszą ustosunkować się do każdej pozycji, udzielając odpowiedzi twierdzącej („Tak") lub przeczącej („Nie"). Wśród 120 pozycji po 20 stwierdzeń odnosi się do poszczególnych 6 skal: żwawości (np. Zwykle zdążam odskoczyć, aby mnie nie ochlapał samochód.), perseweratywności (np. Często wraca mi do głowy jakaś uporczywa myśl), reaktywności emocjonalnej (np. Trudno jest sprawić mi przykrość.), wytrzymałości (np. Potrafią intensywnie pracować po nieprzespanej nocy.), aktywności (np. Prowadzą intensywne życie towarzyskie.) oraz wrażliwości sensorycznej (np. Czują nawet delikatny zapach kwiatów.). Pozycje odnoszące się do poszczególnych właściwości temperamentalnych zostały ułożone losowo, wyniki oblicza się według klucza. Za odpowiedź diagnostyczną przyznawany jest 1 punkt; w ramach każdej skali można uzyskać od 0 do 20 punktów. Im więcej punktów diagnostycznych, czyli im wyższy wynik liczbowy na danej skali, tym wyższe nasilenie danej cechy u osoby badanej.

Kwestionariusz FCZ-KT charakteryzuje się dobrymi parametrami psychometrycznymi (Zawadzki i Strelau, 1997), czyli przede wszystkim jest rzetelny i trafny, co odnosi się do wszystkich sześciu skal kwestionariusza. Rzetelność pomiaru obliczana na podstawie wskaźników zgodności wewnętrznej okazała się wysoka - współczynnik alfa Cronbacha zawiera się w przedziale od wartości 0,73 dla wrażliwości sensorycznej do wartości 0,85 dla wytrzymałości. (Zawadzki i Strelau, 1997). Charakterystyka psychometryczna tego narzędzia odpowiada standardom stawianym tego typu metodom diagnostycznym i jest także zbliżona do cech psychometrycznych innych inwentarzy, badających osobowość i temperament. Ważne jest również małe obciążenie poszczególnych skal zmienną aprobaty społecznej (Zawadzki i Strelau, 1997).              .

3.2.3. Tendencje depresyjne

W celu określenia nasilenia objawów depresyjnych u osób badanych wykorzystano Inwentarz Depresji Becka (BDI - Beck Depression Imentory) (Parnowski i Jernajczyk, 1977) [Załącznik 3]. Składa się on z 21 pozycji (od A do U), z których każda zawiera po cztery twierdzenia dotyczące przekonań lub odczuć z ostatniego tygodnia. Badani w każdej pozycji muszą wybrać jedno twierdzenie, które najlepiej oddaje ich odczucia. Twierdzenia są punktowane na skali od 0 do 3 punktów określających nasilenie danego objawu (wyróżniono cztery klasy objawów: emocjonalne, poznawcze, motywacyjne oraz fizyczne), a więc w kwestionariuszu można uzyskać od 0 do 63 punktów, przy czym im wyższy wynik, tym większe nasilenie objawów depresyjnych.

Inwentarz Depresji Becka jest narzędziem rzetelnym i trafnym (Parnowski i Jernajczyk, 1997). Trafnie określa nasilenie objawów depresji. Jednak zdaniem samego autora nie jest to narzędzie wystarczające do diagnozy depresji klinicznej (Kendall, Hollon, Beck, Hammen i Igram., 1987).

-19-

Kwestionariusz FCZ-KT charakteryzuje się dobrymi parametrami psychometrycznymi (Zawadzki i Strelau, 1997), czyli przede wszystkim jest rzetelny i trafny, co odnosi się do wszystkich sześciu skal kwestionariusza. Rzetelność pomiaru obliczana na podstawie wskaźników zgodności wewnętrznej okazała się wysoka - współczynnik alfa Cronbacha zawiera się w przedziale od wartości 0,73 dla wrażliwości sensorycznej do wartości 0,85 dla wytrzymałości. (Zawadzki i Strelau, 1997). Charakterystyka psychometryczna tego narzędzia odpowiada standardom stawianym tego typu metodom diagnostycznym i jest także zbliżona do cech psychometrycznych innych inwentarzy, badających osobowość i temperament. Ważne jest również małe obciążenie poszczególnych skal zmienną aprobaty społecznej (Zawadzki i Strelau, 1997).              . . ■■■

3.2.3. Tendencje depresyjne

W celu określenia nasilenia objawów depresyjnych u osób badanych wykorzystano Inwentarz Depresji Becka (BDI - Beck Depression Imentory) (Parnowski i Jernajczyk, 1977) [Załącznik 3]. Składa się on z 21 pozycji (od A do U), z których każda zawiera po cztery twierdzenia dotyczące przekonań łub odczuć z ostatniego tygodnia. Badani w każdej pozycji muszą wybrać jedno twierdzenie, które najlepiej oddaje ich odczucia. Twierdzenia są punktowane na skali od 0 do 3 punktów określających nasilenie danego objawu (wyróżniono cztery klasy objawów: emocjonalne, poznawcze, motywacyjne oraz fizyczne), a więc w kwestionariuszu można uzyskać od 0 do 63 punktów, przy czym im wyższy wynik, tym większe nasilenie objawów depresyjnych.

Inwentarz Depresji Becka jest narzędziem rzetelnym i trafnym (Parnowski i Jernajczyk, 1997). Trafnie określa nasilenie objawów depresji. Jednak zdaniem samego autora nie jest to narzędzie wystarczające do diagnozy depresji klinicznej (Kendall, Hollon, Beck, Hammen i Igram., 1987).

3.3.  PROCEDURA BADANIA

Badanie przeprowadzono w marcu 2003. Miało miejsce w trakcie wykładu, za zgodą wykładowcy i studentów. Przebiegało w dwóch etapach, w odstępie jednotygodniowym. Udział w badaniu miał charakter anonimowy i dobrowolny. W każdym etapie badani byli proszeni o wypełnienie kwestionariuszy we wskazanej kolejności. W pierwszym etapie badani wypełniali kwestionariusze: (1) Kwestionariusz Poznawczej Regulacji Emocji (KPRE), (2) Formalna Charakterystyka Zachowania - Kwestionariusz Temperamentu (FCZ - KT), w drugim - (3) Inwentarz Depresji Becka (BDI). Taka właśnie kolejność kwestionariuszy miała na celu przede wszystkim oddzielenie od siebie technik „emocjonalnych" (KPRE, BDI). W przypadku każdego z etapów badani wypełniali także krótką tabelkę dotyczącą wybranych danych socjodemograficznych (wiek, płeć).

3.4.  METODY ANALIZY STATYSTYCZNEJ

W celu zweryfikowania postawionych hipotez i udzielenia odpowiedzi na sformułowane pytanie badawcze zastosowano:

-     dwuczynnikowe dwuzmiennowe analizy wariancji, w których czynnikami były tendencje depresyjne x określona właściwość temperamentalna, a zmiennymi zależnymi były wszystkie adaptacyjne poznawcze strategie regulacji emocji (łączny wynik) oraz wszystkie strategie nieadaptacyjne (łączny wynik);

-   dwuczynnikowe pięciozmiennowe analizy wariancji, w których czynnikami były jak wyżej tendencje depresyjne x określona-'właściwość temperamentalna, zaś zmiennymi zależnymi były poszczególne strategie „pozytywne": „akceptacja", „koncentracja na