Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Warstwy cewy
pokarmowej:
1. Błona
luzowa
•
nabłonek
•
blaszka wła
ciwa
•
muscularis mucosae
nabłonek
błaszka wła
ciwa z gruczołami
muscularis mucosae
błona pod
luzowa
Układ
pokarmowy
2. Błona pod
luzowa
błona mi
niowa
3. Błona mi
niowa
•
warstwa okr
na
•
warstwa podłu
na
naczynia
bl. wła
ciwa
nabłonek
4. Błona surowicza
lub włóknista
Cz. II
Cewa pokarmowa
gruczoł
gruczoł
błona surowicza
błona mi
niowa
warstwa podłu
na
warstwa okr
na
błona pod
luzowa
musc. grudka chłonna
mucosae
oł
dek
•
wpust
•
trzon i dno
•
od
wiernik
Ogólne cechy budowy
ciany:
Przełyk:
•
nabłonek wielowarstwowy płaski
•
gruczoły
luzowe (przełykowe gr. wpustowe)
w blaszce wła
ciwej
•
szeroka, nieregularna muscularis mucosae
o układzie podłu
nym
•
gruczoły
luzowe (gr. wła
ciwe) w bł. pod
luzowej
(wydzielaj
luz, lizozym, jony dwuw
glanowe)
•
w błonie mi
niowej mi
nie szkieletowe i gładkie
•
zewn
trzna błona włóknista
•
nabł. jednowarstwowy walcowaty
pokrywaj
cy powierzchni
i
tworz
cy wpuklenia (dołeczki
oł.)
•
w blaszce wła
ciwej ciasno uło
one
gruczoły cewkowe (wpustowe,
wła
ciwe, od
wiernikowe)
•
dodatkowa wewn
trzna warstwa
mi
niowa o układzie spiralnym
Nabłonek
powierzchniowy
Nierozpuszczalny
luz
produkowany przez komórki
nabłonka powierzchniowego,
alkalizowany przez jony
dwuw
glanowe przechodz
ce
z podnabłonkowych naczy
tworzy warstw
ochronn
na wewn
trznej powierzchni
oł
dka
HCO
3
•
wysokie walcowate
komórki
•
aparat Golgiego
•
siateczka szorstka
•
luzowe ziarna
wydzielnicze
•
mikrokosmki na
powierzchni
•
poł
czenia
mi
dzykomórkowe
HCl
HCO
3
1
Trzon i dno
oł
dka
Gruczoły
oł
dkowe wła
ciwe: proste gruczoły cewkowe uło
one
równolegle w blaszce wła
ciwej, pomi
dzy nimi niewielka ilo
tkanki ł
cznej z licznymi komórkami i naczyniami włosowatymi
Miejscowe uszkodzenie ochronnej warstwy
luzowej
i komórek nabłonka powierzchniowego prowadzi do
pogł
biaj
cego si
ubytku błony
luzowej (wrzód
oł
dka).
Uszkodzenia takie spowodowane s
zazwyczaj przez bakteri
Helicobacter pylori
.
Gruczoł
oł
dkowy wła
ciwy
ma trzy odcinki:
•
cie
•
szyjk
•
trzon z dnem
Komórki
luzowe szyjki
produkuj
rozpuszczalny
luz
dołeczek
Buduje go pi
typów komórek:
cie
•
komórki niezró
nicowane (cie
)
•
komórki
luzowe szyjki (szyjka)
•
komórki główne (trzon)
•
komórki okładzinowe (wszystkie odcinki)
•
komórki dokrewne (wszystkie odcinki)
szyjka
trzon
Komórki niezró
nicowane (macierzyste)
odpowiadaj
za odnow
i regeneracj
nabłonka powierzchniowego oraz gruczołów
dno
Komórki okładzinowe
•
du
e, piramidowe/owalne
•
kwasochłonne
•
niekiedy dwuj
drzaste
•
system tubularno-p
cherzykowy/
kanaliki wewn
trzkomórkowe z licznymi
mikrokosmkami
•
bardzo liczne mitochondria
Komórki główne
•
zasadochłonne
•
siateczka szorstka
•
aparat Golgiego
•
ziarna wydzielnicze
produkuj
enzymy
oł
dkowe:
pepsynogen, lipaz
oł
dkow
i podpuszczk
(u niemowl
t)
B
2
stymulacja
(gastryna,
acetylocholina
histamina)
Komórki okładzinowe produkuj
HCl
i czynnik wewn
trzny Castle’a.
System tubularno-p
cherzykowy to
cytoplazmatyczny magazyn błon
bogatych w transportery jonowe.
Po stymulacji p
cherzyki i rurki
wbudowuj
si
w błon
kanalików
wewn
trzkomórkowych.
Transportery uczestnicz
ce
w „produkcji” HCl:
•
antyporter protonowo-potasowy
•
antyporter dwuw
glanowo-
chlorkowy
•
kanał chlorkowy
•
uniporter potasowy
•
pompa sodowo-potasowa
„Produkcja” HCl polega na transporcie
jonów H
+
and Cl
-
do
wiatła kanalików
wewn
trzkomórkowych, sk
d dostaj
si
do
wiatła gruczołu.
Wpust:
•
płytkie dołeczki
•
gruczoły wpustowe (cewkowe, poskr
cane) zawieraj
ce
- komórki
luzowe (podobne do kom. nabłonka powierzchniowego)
- komórki
luzowe (identyczne jak kom. szyjki)
- pojedyncze komórki okładzinowe i dokrewne (kom. G, produkuj
ce gastryn
)
Komórki dokrewne
(enteroendokrynowe)
produkuj
hormony peptydowe,
przewa
nie o lokalnym działaniu
(m. in. grelin
pobudzaj
c
apetyt)
Od
wiernik:
•
gł
bokie dołeczki
•
rozgał
zione cewkowe gruczoły od
wiernikowe
•
gruba warstwa okr
na mi
niówki (zwieracz)
Jelito cienkie
zwi
kszenie powierzchni
chłonnej:
•
fałdy okr
ne: x 2-3
•
kosmki jelitowe: x 10
•
brze
ek szczoteczkowy
na powierzchni nabłonka:
x 20
Gruczoły od
wiernikowe:
•
komórki
luzowe
(identyczne jak k. szyjki)
produkuj
ce te
lizozym
•
liczne komórki
dokrewne (G)
produkuj
ce gastryn
•
pojedyncze komórki
okładzinowe
3
Dwa pi
tra błony
luzowej jelita cienkiego:
•
górne: kosmki jelitowe
•
dolne: gruczoły (krypty) jelitowe
Enterocyty
•
wysokie, walcowate
•
brze
ek szczoteczkowy
(z ektoenzymami)
•
liczne organelle
•
poł
czenia mi
dzy-
komórkowe
Funkcje:
Nabłonek jelitowy
(jednowarstwowy walcowaty)
pokrywa kosmki i wy
ciela krypty:
•
resorbcja substancji prostych
(produktów trawienia)
•
resynteza trójglicerydów
i tworzenie chylomikronów
Typy komórek:
•
enterocyty
•
komórki kubkowe
•
komórki niezró
nicowane (tylko w kryptach)
•
komórki Panetha (tylko w kryptach)
•
komórki dokrewne
•
komórki szczoteczkowe
•
komórki M
Substancje proste s
przekazywane do naczy
krwiono
nych, a chylomikrony
do naczy
chłonnych
Komórki kubkowe
Komórki niezró
nicowane
•
ponad dnem krypt
•
regeneracja nabłonka
produkuj
luz
Komórki Panetha
•
na dnie krypt
•
szorstka siateczka, aparat Golgiego
•
kwasochłonne ziarna wydzielnicze
•
produkuj
białka antybakteryjne
(lizozym i defenzyny)
•
wydzielaj
IgA
•
fagocytuj
(słabo) bakterie
i jednokomórkowe paso
yty
•
w
ska podstawa
•
rozszerzona cz
górna
z ziarnami wydzielniczymi
Kosmek jelitowy
Komórki szczoteczkowe (rzadkie)
•
p
czek długich mikrokosmków
na powierzchni
•
zako
czenia nerwowe blisko
podstawy
•
prawdopodobna funkcja
chemoreceptoryczna (przeka
nik: NO)
•
palczaste uwypuklenie błony
luzowej (0,2 x 1 mm)
pokryte nabłonkiem jelitowym
•
pod nabłonkiem ci
gła warstwa miofibroblastów
(uczestnicz
w regulacji odnowy nabłonka
i procesów obronnych)
•
wewn
trz zr
b:
bogatokomórkowa tkanka ł
czna wiotka
(komórki tk. ł
cznej wła
ciwej i leukocyty)
Zr
b zawiera:
- kapilary o
cianie
okienkowej
- pojedyncze
lepe
naczynie chłonne
- 1-3 p
czków komórek
mi
niowych gładkich
(„pompowanie”
chłonki)
4
Dwunastnica
Krypta jelitowa
•
du
e, szerokie kosmki
•
mało kom. kubkowych
•
w błonie pod
luzowej
gruczoły dwunastnicze
(Brunnera)
•
dno: komórki Panetha
•
powy
ej: komórki niezró
nicowane,
liczne podziały
•
górna 1/2: ró
nicuj
ce si
komórki
(głównie enterocyty i kubkowe)
przesuwaj
ce si
stopniowo ku górze
Gruczoły dwunastnicze produkuj
:
•
zasadowy płyn bogaty w dwuw
glany (neutralizacja kwa
nej tre
ci
przechodz
cej z
oł
dka)
•
EGF
•
lizozym
Jelito grube
•
brak kosmków - obecne tylko
gł
bokie, regularne krypty
•
bardzo liczne komórki kubkowe
•
brak komórek Panetha
•
fałdy półksi
ycowate
•
zewn
trzna warstwa mi
niówki
podzielona na trzy odr
bne
„ta
my”
Funkcje:
•
wchłanianie wody
•
transport jonów
•
produkcja
luzu
Jelito kr
te
•
krótkie, w
skie kosmki
•
wi
cej komórek kubkowych
•
du
e skupiska grudek chłonnych
(k
pki Peyera) w błonie pod
luzowej
Jelito czcze
•
w
sze i krótsze kosmki
•
wi
cej komórek kubkowych
(formowanie mas kałowych)
Kanał
odbytniczy
Łagodny rozrost krypt jelitowych powoduje powstanie
uwypukle
błony
luzowej – polipów jelita grubego, które
mog
ulega
zezło
liwieniu i dawa
pocz
tek rakowi
•
podłu
ne fałdy błony
luzowej
•
nabłonek: jednowarstwowy walcowaty
wielowarstwowy walcowaty
wielowarstwowy płaski
•
gruczoły
luzowe w blaszce wła
ciwej
•
sploty
ylne w błonie pod
luzowej
•
zwieracze: wewn
trzny (mi
niówka gładka) i zewn
trzny (m. szkieletowa)
5
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl hannaeva.xlx.pl
pokarmowej:
1. Błona
luzowa
•
nabłonek
•
blaszka wła
ciwa
•
muscularis mucosae
nabłonek
błaszka wła
ciwa z gruczołami
muscularis mucosae
błona pod
luzowa
Układ
pokarmowy
2. Błona pod
luzowa
błona mi
niowa
3. Błona mi
niowa
•
warstwa okr
na
•
warstwa podłu
na
naczynia
bl. wła
ciwa
nabłonek
4. Błona surowicza
lub włóknista
Cz. II
Cewa pokarmowa
gruczoł
gruczoł
błona surowicza
błona mi
niowa
warstwa podłu
na
warstwa okr
na
błona pod
luzowa
musc. grudka chłonna
mucosae
oł
dek
•
wpust
•
trzon i dno
•
od
wiernik
Ogólne cechy budowy
ciany:
Przełyk:
•
nabłonek wielowarstwowy płaski
•
gruczoły
luzowe (przełykowe gr. wpustowe)
w blaszce wła
ciwej
•
szeroka, nieregularna muscularis mucosae
o układzie podłu
nym
•
gruczoły
luzowe (gr. wła
ciwe) w bł. pod
luzowej
(wydzielaj
luz, lizozym, jony dwuw
glanowe)
•
w błonie mi
niowej mi
nie szkieletowe i gładkie
•
zewn
trzna błona włóknista
•
nabł. jednowarstwowy walcowaty
pokrywaj
cy powierzchni
i
tworz
cy wpuklenia (dołeczki
oł.)
•
w blaszce wła
ciwej ciasno uło
one
gruczoły cewkowe (wpustowe,
wła
ciwe, od
wiernikowe)
•
dodatkowa wewn
trzna warstwa
mi
niowa o układzie spiralnym
Nabłonek
powierzchniowy
Nierozpuszczalny
luz
produkowany przez komórki
nabłonka powierzchniowego,
alkalizowany przez jony
dwuw
glanowe przechodz
ce
z podnabłonkowych naczy
tworzy warstw
ochronn
na wewn
trznej powierzchni
oł
dka
HCO
3
•
wysokie walcowate
komórki
•
aparat Golgiego
•
siateczka szorstka
•
luzowe ziarna
wydzielnicze
•
mikrokosmki na
powierzchni
•
poł
czenia
mi
dzykomórkowe
HCl
HCO
3
1
Trzon i dno
oł
dka
Gruczoły
oł
dkowe wła
ciwe: proste gruczoły cewkowe uło
one
równolegle w blaszce wła
ciwej, pomi
dzy nimi niewielka ilo
tkanki ł
cznej z licznymi komórkami i naczyniami włosowatymi
Miejscowe uszkodzenie ochronnej warstwy
luzowej
i komórek nabłonka powierzchniowego prowadzi do
pogł
biaj
cego si
ubytku błony
luzowej (wrzód
oł
dka).
Uszkodzenia takie spowodowane s
zazwyczaj przez bakteri
Helicobacter pylori
.
Gruczoł
oł
dkowy wła
ciwy
ma trzy odcinki:
•
cie
•
szyjk
•
trzon z dnem
Komórki
luzowe szyjki
produkuj
rozpuszczalny
luz
dołeczek
Buduje go pi
typów komórek:
cie
•
komórki niezró
nicowane (cie
)
•
komórki
luzowe szyjki (szyjka)
•
komórki główne (trzon)
•
komórki okładzinowe (wszystkie odcinki)
•
komórki dokrewne (wszystkie odcinki)
szyjka
trzon
Komórki niezró
nicowane (macierzyste)
odpowiadaj
za odnow
i regeneracj
nabłonka powierzchniowego oraz gruczołów
dno
Komórki okładzinowe
•
du
e, piramidowe/owalne
•
kwasochłonne
•
niekiedy dwuj
drzaste
•
system tubularno-p
cherzykowy/
kanaliki wewn
trzkomórkowe z licznymi
mikrokosmkami
•
bardzo liczne mitochondria
Komórki główne
•
zasadochłonne
•
siateczka szorstka
•
aparat Golgiego
•
ziarna wydzielnicze
produkuj
enzymy
oł
dkowe:
pepsynogen, lipaz
oł
dkow
i podpuszczk
(u niemowl
t)
B
2
stymulacja
(gastryna,
acetylocholina
histamina)
Komórki okładzinowe produkuj
HCl
i czynnik wewn
trzny Castle’a.
System tubularno-p
cherzykowy to
cytoplazmatyczny magazyn błon
bogatych w transportery jonowe.
Po stymulacji p
cherzyki i rurki
wbudowuj
si
w błon
kanalików
wewn
trzkomórkowych.
Transportery uczestnicz
ce
w „produkcji” HCl:
•
antyporter protonowo-potasowy
•
antyporter dwuw
glanowo-
chlorkowy
•
kanał chlorkowy
•
uniporter potasowy
•
pompa sodowo-potasowa
„Produkcja” HCl polega na transporcie
jonów H
+
and Cl
-
do
wiatła kanalików
wewn
trzkomórkowych, sk
d dostaj
si
do
wiatła gruczołu.
Wpust:
•
płytkie dołeczki
•
gruczoły wpustowe (cewkowe, poskr
cane) zawieraj
ce
- komórki
luzowe (podobne do kom. nabłonka powierzchniowego)
- komórki
luzowe (identyczne jak kom. szyjki)
- pojedyncze komórki okładzinowe i dokrewne (kom. G, produkuj
ce gastryn
)
Komórki dokrewne
(enteroendokrynowe)
produkuj
hormony peptydowe,
przewa
nie o lokalnym działaniu
(m. in. grelin
pobudzaj
c
apetyt)
Od
wiernik:
•
gł
bokie dołeczki
•
rozgał
zione cewkowe gruczoły od
wiernikowe
•
gruba warstwa okr
na mi
niówki (zwieracz)
Jelito cienkie
zwi
kszenie powierzchni
chłonnej:
•
fałdy okr
ne: x 2-3
•
kosmki jelitowe: x 10
•
brze
ek szczoteczkowy
na powierzchni nabłonka:
x 20
Gruczoły od
wiernikowe:
•
komórki
luzowe
(identyczne jak k. szyjki)
produkuj
ce te
lizozym
•
liczne komórki
dokrewne (G)
produkuj
ce gastryn
•
pojedyncze komórki
okładzinowe
3
Dwa pi
tra błony
luzowej jelita cienkiego:
•
górne: kosmki jelitowe
•
dolne: gruczoły (krypty) jelitowe
Enterocyty
•
wysokie, walcowate
•
brze
ek szczoteczkowy
(z ektoenzymami)
•
liczne organelle
•
poł
czenia mi
dzy-
komórkowe
Funkcje:
Nabłonek jelitowy
(jednowarstwowy walcowaty)
pokrywa kosmki i wy
ciela krypty:
•
resorbcja substancji prostych
(produktów trawienia)
•
resynteza trójglicerydów
i tworzenie chylomikronów
Typy komórek:
•
enterocyty
•
komórki kubkowe
•
komórki niezró
nicowane (tylko w kryptach)
•
komórki Panetha (tylko w kryptach)
•
komórki dokrewne
•
komórki szczoteczkowe
•
komórki M
Substancje proste s
przekazywane do naczy
krwiono
nych, a chylomikrony
do naczy
chłonnych
Komórki kubkowe
Komórki niezró
nicowane
•
ponad dnem krypt
•
regeneracja nabłonka
produkuj
luz
Komórki Panetha
•
na dnie krypt
•
szorstka siateczka, aparat Golgiego
•
kwasochłonne ziarna wydzielnicze
•
produkuj
białka antybakteryjne
(lizozym i defenzyny)
•
wydzielaj
IgA
•
fagocytuj
(słabo) bakterie
i jednokomórkowe paso
yty
•
w
ska podstawa
•
rozszerzona cz
górna
z ziarnami wydzielniczymi
Kosmek jelitowy
Komórki szczoteczkowe (rzadkie)
•
p
czek długich mikrokosmków
na powierzchni
•
zako
czenia nerwowe blisko
podstawy
•
prawdopodobna funkcja
chemoreceptoryczna (przeka
nik: NO)
•
palczaste uwypuklenie błony
luzowej (0,2 x 1 mm)
pokryte nabłonkiem jelitowym
•
pod nabłonkiem ci
gła warstwa miofibroblastów
(uczestnicz
w regulacji odnowy nabłonka
i procesów obronnych)
•
wewn
trz zr
b:
bogatokomórkowa tkanka ł
czna wiotka
(komórki tk. ł
cznej wła
ciwej i leukocyty)
Zr
b zawiera:
- kapilary o
cianie
okienkowej
- pojedyncze
lepe
naczynie chłonne
- 1-3 p
czków komórek
mi
niowych gładkich
(„pompowanie”
chłonki)
4
Dwunastnica
Krypta jelitowa
•
du
e, szerokie kosmki
•
mało kom. kubkowych
•
w błonie pod
luzowej
gruczoły dwunastnicze
(Brunnera)
•
dno: komórki Panetha
•
powy
ej: komórki niezró
nicowane,
liczne podziały
•
górna 1/2: ró
nicuj
ce si
komórki
(głównie enterocyty i kubkowe)
przesuwaj
ce si
stopniowo ku górze
Gruczoły dwunastnicze produkuj
:
•
zasadowy płyn bogaty w dwuw
glany (neutralizacja kwa
nej tre
ci
przechodz
cej z
oł
dka)
•
EGF
•
lizozym
Jelito grube
•
brak kosmków - obecne tylko
gł
bokie, regularne krypty
•
bardzo liczne komórki kubkowe
•
brak komórek Panetha
•
fałdy półksi
ycowate
•
zewn
trzna warstwa mi
niówki
podzielona na trzy odr
bne
„ta
my”
Funkcje:
•
wchłanianie wody
•
transport jonów
•
produkcja
luzu
Jelito kr
te
•
krótkie, w
skie kosmki
•
wi
cej komórek kubkowych
•
du
e skupiska grudek chłonnych
(k
pki Peyera) w błonie pod
luzowej
Jelito czcze
•
w
sze i krótsze kosmki
•
wi
cej komórek kubkowych
(formowanie mas kałowych)
Kanał
odbytniczy
Łagodny rozrost krypt jelitowych powoduje powstanie
uwypukle
błony
luzowej – polipów jelita grubego, które
mog
ulega
zezło
liwieniu i dawa
pocz
tek rakowi
•
podłu
ne fałdy błony
luzowej
•
nabłonek: jednowarstwowy walcowaty
wielowarstwowy walcowaty
wielowarstwowy płaski
•
gruczoły
luzowe w blaszce wła
ciwej
•
sploty
ylne w błonie pod
luzowej
•
zwieracze: wewn
trzny (mi
niówka gładka) i zewn
trzny (m. szkieletowa)
5