12 TKANKA ŁĄCZNA OPOROWA, I rok, Histologia, histologia wykłady

12. Tkanka łączna oporowa

1.              tkanka chrzęstna

2.              tkanka kostna

TKANKA CHRZĘSTNA

Tkanka chrzęstna powstaje przez różnicowanie się tkanki mezenchymatycznej.

Z neuroektodermy grzebienia nerwowego pochodzą chondrocyty tworzące chrząstki trzewioczaszki.

Chrząstka (cartilago) – tkanka chrzęstna textus cartilagineus – składa się z komórek i substancji międzykomórkowej.

Istota międzykomórkowa – zawiera kilka typów kolagenu (dominuje typ II) i kilka rodzajów proteoglikanów oraz białek niekolagenowych.

Komórki – chondrocyty – komórki chrząstki tkwiące w jamkach istoty podstawowej.

Chondrocyty

·          leżą w jamkach pojedynczo, lub po kilka w tzw. grupie izogenicznej

·          kształt kulisty lub owalny

·          syntetyzują tropokolagen II, glikozaminy i proteoglikany.

Podział tkanki chrzęstnej:

1)       chrząstka szklista cartilago hyalina

2)       chrząstka sprężysta cartilago elastica

3)       chrząstka włóknista cartilago fibrocartilago

Chrząstka szklista występuje na powierzchniach stawowych kości, w ścianie tchawicy, oskrzeli i krtani oraz w dośrodkowych częściach żeber. Pokryta jest ochrzęstną – tkanką łączną właściwą włóknistą.

Chrząstka sprężysta zbudowana jest podobnie do szklistej. Różni się występowaniem sieci zbudowanej z licznych włókien sprężystych. Włókna te w dojrzałej chrząstce są grubsze i gęściej ułożone.

Chrząstka sprężysta obecna jest w uchu zewnętrznym, w ścianie małych oskrzeli, w krtani i nagłośni.

Chrząstka włóknista posiada grube pęczki włókien kolagenowych (kolagen typu I), które układają się równolegle. Występujące chondroblasty wytwarzają niewielką ilość macierzy typowej dla chrząstki. Jamki z komórkami są wydłużone i leżą zgodnie z przebiegiem włókien.

Jest to chrząstka bardzo wytrzymała na rozrywanie. Występuje miejscu przyczepów kostnych, w niektórych stawach, w dyskach międzykręgowych, w spojeniu łonowym, w niektórych ścięgnach.

TKANKA KOSTNA

Tkanka kostna to rodzaj tkanki łącznej. W jej substancji międzykomórkowej występują sole mineralne, nadające jej twardość, sztywność i wytrzymałość.

Oprócz funkcji podporowych stanowi ona magazyn soli mineralnych.

Odgrywa również zasadniczą rolę w regulacji stężenia elektrolitów w ustroju.

W skład tkanki kostnej wchodzą:

·          komórki – osteoblasty, osteocyty i osteoklasty (stanowią one 5% masy tkanki kostnej)

·          istota międzykomórkowa składa się z osteoidu (cz. organiczna – 25% masy tk.) i soli mineralnych (cz. nieorganiczna – 60-70%).

Osteoblasty (komórki kościotwórcze)

·          wytwarzają składniki istoty międzykomórkowej kości

·          powstają z komórek macierzystych mezenchymatycznych, wywodzących się ze szpiku kostnego

·                        osteoblasty wytwarzające składniki macierzy są wielkości 20-30 mikrometrów i mają okrągłe jądro (nie wytwarzające macierzy są płaskie i mają jądra wydłużone)

·          czynność ich regulowana jest przez hormon gruczołów przytarczycznych: parathormon i witaminę D3.

Osteoklasty (komórki kościogubne)

·                        są rodzajem makrofagów, wywodzących się ze szpiku kostnego, ich główną funkcją jest niszczenie kości

·                        najbardziej ruchliwe komórki zdolne do rozpuszczenia zmineralizowanej kości poprzez enzymatyczną hydrolizę kolagenu z równoczesnym uwalnianiem z osseomukoidu substancji mineralnych

·                        osteoklastyczna resorpcja kości może być pobudzana przez parathormon w korelacji z poziomem wapnia w osoczu.

·                        Osteoklast jest komórką wielojądrową (polikariocytem) – powstaje przez fuzję 5-10 komórek prekursorowych osteoklastów. Wit. D pobudza fuzję.

Osteocyty

·                   Nieaktywne osteoblasty – otoczone zmineralizowaną istotą międzykomórkową kości

·                   Mineralizacji nie podlega najbliższa okolica ciała osteoblastu i jego wypustek cytoplazmatycznych. W ten sposób powstają jamki kostne

·                   Młode osteocyty mają strukturę podobną do osteoblastów, zatracają jednak biegunowość ułożenia składników cytoplazmy

·                   Dojrzałe osteocyty są płaskie, jądra ich mają zbitą chromatynę, słabo rozwiniętą rough ER, aparat Golgiego.

Istota międzykomórkowa kości

Osteoid – włókna kolagenowe – kolagen typ I (st. Do 80% masy wszystkich składników organicznych kości). Kolagen ten syntetyzowany jest w osteoblastach i wydzielany na zewnątrz gdzie ulega precypitacji do włókienek 80 nm – łączą się w włókienka o grubości 2-8 mikrometrów, które wchodzą w skład beleczek kostnych.

Ograniczona substancja bezpostaciowa kości – głównie białka niekolagenowe (15-20% składników organicznych kości)

Wśród nich znajdują się białka regulujące mineralizację kości – osteonektyna, osteokalcyna i peptydy

Substancje nieorganiczne – 60-70% masy kości, jest to krystaliczny minerał – hydroksyapatyt – występuje on w istocie międzykomórkowej w postaci małych kryształków.

Typy tkanki kostnej

·          tkanka kostna grubowłóknista (splotowata)

·          tkanka kostna drobnowłóknista ( blaszkowata)

a)        kość gąbczasta

b)       kość zbita

kość gąbczasta:

·       składa się z blaszek kostnych, tworzących zazwyczaj beleczki

·       przestrzenie między beleczkami wypełnia szpik kostny

·       występuje w nasadach i przy nasadach kości długich oraz wypełnia wnętrze kości płaskich

·       wewnątrz beleczek w jamkach kostnych leżą osteocyty

kość zbita:

·       zbudowana z blaszek kostnych, które wypełniają całą objętość tkanki

·       wchodzi w skład zewnętrznych warstw kości płaskich oraz znajduje się w trzonach kości długich

·       podstawowym składnikiem strukturalnym tkanki kostnej jest osteon, czyli system Haversa.

OSTEOGENEZA

Rozwój kości – kostnienie, odbywa się na podłożu tkanki mezenchymatycznej

Może przebiegać na podłożu:

a)     błoniastym

b)     chrzęstnym

W obu przypadkach rozwój kości odbywa się w podobny sposób i w efekcie powstaje tkanka kostna o takiej samej budowie histologicznej.

Na podłożu błoniastym – w początkowej fazie powstawania kości płaskich tkanka mezenchymatyczna charakteryzuje się luźnym utkaniem.

W późniejszym etapie pojawiają się naczynia włosowate, w pobliżu których zaczynają się różnicować komórki osteogenne.

Z komórek tych zaczynają się kształtować osteoblasty – komórki kościotwórcze.

Syntetyzowanie przez osteoblasty kolejnych warstw osteoidu oraz przekształcanie się ich w osteocyty prowadzi do apozycyjnego wzrostu kości.

Proces ten zachodzi w kościach długich zbudowanych z tkanki mezenchymatycznej pokrytej ektodermą.

Proliferacja oraz kondensacja komórek mezenchymy powoduje przekształcanie się ich w chondroblasty i chondrocyty, tworząc chrzęstny model przyszłych kości.

Na skutek wzrostu śródmiąższowego i apozycyjnego chrzęstne kości rosną wraz z rozwojem zarodka i płodu.

2