Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Błona
luzowa
(warstwa wy
cielaj
ca
wewn
trzne powierzchnie
przewodów organizmu)
Układ
pokarmowy
•
nabłonek
•
blaszka wła
ciwa
---------------------------
Cz. I
Jama ustna i
linianki
błona pod
luzowa
Blaszka wła
ciwa:
tkanka ł
czna wiotka/zbita, naczynia krwiono
ne,
włókna nerwowe, małe gruczoły, skupiska tkanki
limfoidalnej (grudki chłonne)
Błona pod
luzowa:
j.w., nie zawsze wyst
puje, umo
liwia ruchomo
blaszki wła
ciwej wzgl
dem podło
a
Warga
czerwie
wargowa
skóra
Czerwie
wargowa:
naczynie krwiono
ne
nabłonek
bł.
luzowej
•
cienki naskórek,
cz
ciowo bez
warstwy ziarnistej
•
brak tworów
skórnych
błona
luzowa
mi
nie szkieletowe
błona
luzowa
czerwie
wargowa
nabłonek
Błona
luzowa jamy ustnej:
•
nabłonek wielowarstwowy
płaski nierogowaciej
cy lub
rogowaciej
cy
•
blaszka wła
ciwa – warstwa
brodawkowa i siatkowata
•
błona pod
luzowa (niekiedy
równie
blaszka wła
ciwa)
zawiera małe gruczoły
(wargowe, policzkowe,
podniebienne, j
zykowe)
skóra
z gruczołami
gruczoły
wargowe
i korzeniami
włosów
gruczoły
szkliwo
Obszary błony
luzowej
jamy ustnej
Z
b
z
bina
korona
Obszary uczestnicz
ce w procesie
ucia
(dzi
sła, podniebienie twarde, górna
powierzchnia j
zyka):
•
nabłonek rogowaciej
cy
•
brak błony pod
luzowej
(bardziej wytrzymałe na obci
enia
mechaniczne)
miazga
odontoblasty
Elementy zmineralizowane
•
szkliwo
•
z
bina
•
cement
szyjka
dzi
sło
oz
bna
Elementy
niezmineralizowane:
•
miazga z
ba
•
oz
bna
Pozostałe obszary (wy
cielaj
ce)
•
nabłonek nierogowaciej
cy
- warstwa podstawna, kolczysta,
powierzchniowa
- obecne melanocyty, komórki
Langerhansa i Merkla
•
obecna błona pod
luzowa
korze
cement
ko
z
bodołu
1
Szkliwo
Z
bina:
szkliwo
•
96% składników mineralnych
(kryształy hydroksyapatytów - HA)
•
glikoproteidy (enameliny)
•
70% składników
mineralnych (HA)
•
włókna kolagenowe (typ I)
•
substancja podstawowa
•
kanaliki z
binowe zawieraj
ce:
- wypustki odontoblastów
(komórek zlokalizowanych
w miazdze)
- niezmielinizowane
(bezosłonkowe) włókna
nerwowe
z
bina
Jednostki strukturalne:
pryzmaty szkliwne
Najtwardsza tkanka w organizmie
Miazga z
ba
Cement
•
60% składników mineralnych (HA)
•
włókna kolagenowe (typ I)
•
substancja podstawowa
odontoblasty
odontoblasty
z
bina
z
bina
z
bina
Cement bezkomórkowy:
wył
cznie substancja
mi
dzykomórkowa
prez
bina
prez
bina
miazga z
ba
naczynia
krwiono
ne
Cement komórkowy:
jamki i kanaliki zawieraj
ce
ciała komórkowe i wypustki
komórek - cementocytów
(budowa najbardziej zbli
ona
do ko
ci)
z
bina
odontoblasty
z
bina
•
bogatokomórkowa tkanka ł
czna galaretowata
•
warstwa odontoblastów
•
naczynia krwiono
ne
•
włókna nerwowe
Oz
bna
cement
ko
z
bodołu
Cho
chorobami z
bów i ich otoczenia zajmuje si
stomatolog, mog
one wpływa
na ogólny stan zdrowia
pacjenta. Lekarz powinien zatem zawsze sprawdzi
stan jamy ustnej i uz
bienia w trakcie rutynowego
badania.
„Aparat wi
zadłowy” z
ba: grube p
czki włókien kolagenowych
ł
cz
ce cement z ko
ci
z
bodołu
2
J
zyk
brodawki wtórne brodawka pierwotna
migdałek
j
zykowy
foramen
caecum
Rdze
:
mi
nie szkieletowe
brodawki
okolone
Powierzchnia dolna:
cienka błona
luzowa,
sploty naczyniowe
brodawki
li
ciaste
Powierzchnia górna:
brodawki (uwypuklenia,
błony
luzowej), brak
błony pod
luzowej
Brodawki
mechaniczne:
- nitkowate
Brodawki nitkowate (90%)
•
ostro zako
czone
•
zrogowaciałe
•
brak kubków smakowych
•
nadaj
powierzchni j
zyka
szorstko
brodawki
grzybowate
brodawki nitkowate
Brodawki zmysłowe
(z kubkami smakowymi):
- grzybowate
- li
ciaste
- okolone
Brodawki grzybowate
•
charakterystyczny kształt
•
przewa
nie niezrogowaciałe
•
nieliczne kubki smakowe
Brodawki okolone
kubki smakowe
kubki smakowe
Brodawki li
ciaste
•
kształt fałdów
•
3 regularne brodawki wtórne
•
liczne kubki smakowe
•
u człowieka stopniowo zanikaj
Gruczoły brodawek okolonych (von Ebnera)
•
zło
one gruczoły surowicze
•
le
gł
boko, mi
dzy mi
niami j
zyka
•
przewody uchodz
do rowka
•
produkuj
lipaz
•
opłukuj
powierzchnie kubków smakowych
•
najwi
ksze
•
otoczone gł
bokim rowkiem
•
liczne brodawki wtórne
•
liczne kubki smakowe
•
komórki podstawne (macierzyste)
•
komórki zmysłowe typu 1, 2, 3
•
zako
czenia nerwowe
otworek smakowy
otworek
smakowy
mikrokosmki
/wypustki
Typ 1:
(60 %) ciemna cytoplazma,
mikrokosmki, ziarna wydzielnicze
komórki
typu 3
komórki
typu 1,2
Typ 2:
jasna cytoplazma, mikrokosmki,
siateczka gładka, pojedyncze
p
cherzyki zawieraj
ce
neuroprzeka
nik (ATP)
zako
czenia
nerwowe
Typ 3:
ciemna cytoplazma, grube
wypustki szczytowe, liczniejsze
p
cherzyki zawieraj
ce
neuroprzeka
nik (ATP), kontakt
z zako
czeniami nerwowymi
Kubek smakowy
to beczułkowata grupa walcowatych
komórek nabłonkowych wmontowana
w otaczaj
cy nabłonek wielowarstwowy
płaski.
komórki
podstawne
Rozwój i ró
nicowanie komórek kubka:
kom. podstawna
®
typ 1
®
typ 2
®
typ 3
Pojedyncze kubki wyst
puj
równie
w nabłonku podniebienia i gardła
3
Jak działa kubek smakowy:
Receptory smakowe
1. Zwi
zki chemiczne zawarte w pokarmie
wi
si
z receptorami obecnymi w błonie
komórkowej pokrywaj
cej mikrokosmki/
wypustki.
2. Nast
puje otwarcie/zamkni
cie kanałów
jonowych lub aktywacja białek G -
aktywacja komórek zmysłowych (otwarcie
kanałów wapniowych, wzrost poziomu Ca)
3. Komórki typu 3 i 2 uwalniaj
neuro-
przeka
nik z p
cherzyków (egzocytoza).
4. Nastepuje wzbudzenie sygnału we
włóknie nerwowym i jego przekazanie do
CSN.
•
smak słony: kanały sodowe
•
smak kwa
ny: kanały kationowe aktywowane przez H
+
•
smaki słodki, gorzki, umami: receptory zwi
zane
z białkami G (wolniejsze działanie)
słony kwa
ny umami
słodki gorzki
Smaki: słony, kwa
ny, gorzki, słodki,
umami (glutaminian)
T1R1+T1R3 T1R2+T1R3 T2R
Jedna komórka – jeden smak
Jeden kubek – wszystkie smaki
linianki
•
zło
one gruczoły o budowie zrazikowej
•
zbudowane z:
- odcinków (jednostek) wydzielniczych
(p
cherzyki surowicze, cewki
luzowe)
- przewodów wyprowadzaj
cych
Główne składniki
liny:
•
woda
•
jony: K
+
, Cl
-
, Na
+
, HCO
3
-
rodanki
•
enzymy
- amylaza
linowa
- lipaza
- peroksydaza
- kalikreiny
P
cherzyk surowiczy:
•
białka antybakteryjne
- lizozym
- laktoferyna
- histatyna
- cystatyna
- białka bogate w prolin
- IgA
•
komórki wydzielnicze (surowicze =
produkuj
ce białka)
- szorstka siateczka
- aparat Golgiego
- ziarna wydzielnicze
- kanaliki mi
dzykomórkowe
•
komórki mioepitelialne
•
blaszka podstawna
Komórki surowicze produkuj
prawie
wszystkie białka obecne w
linie
i wydzielaj
IgA
•
czynniki wzrostowe (EGF)
•
w
skie przestrzenie pomi
dzy strukturami
gruczołowymi zaj
te przez:
- sie
naczy
włosowatych
- włókna nerwowe (głównie autonomiczne)
Wydzielina surowicza (wodnista):
woda, jony, białka
•
luz (glikoproteidy b. bogate
w cukrowce)
Cewka
luzowa:
•
komórki wydzielnicze
luzowe
- przypodstawnie spłaszczone j
dra
- aparat Golgiego
- siateczka szorstka
- ziarna wydzielnicze (słabo si
barwi
)
•
komórki wydzielnicze surowicze
(półksi
yc surowiczy)
•
komórki mioepitelialne
•
blaszka podstawna
Przewody wyprowadzaj
ce:
•
wstawka
cewka
l.
wewn
trz zrazika
•
przewód pr
kowany
•
przewód mi
dzyzrazikowy
w tkance
ł
cznej pomi
dzy
p
cherzyk
sur.
•
przewód główny
zrazikami
wstawka
przewody
ródzrazikowe
przewód
pr
kowany
przewód
mi
dzyzrazikowy
przewód
główny
Wydzielina
luzowa (g
sta, lepka):
woda, jony, mucyny (glikoproteidy
o znacznej zawarto
ci cukrowców)
4
Wstawka:
•
nabłonek jednowarstwowy sze
cienny
•
wymiana jonów Cl/HCO
3
•
produkcja laktoferyny, lizozymu i EGF
Przewód pr
kowany:
•
nabłonek jednowarstwowy walcowaty
•
pr
kowanie przypodstawne
•
wymiana jonów Na/K, Cl/HCO
3
wydzielanie jonów metali ci
kich
jonów rodankowych i IgA
•
produkcja laktoferyny, kalikrein i EGF
Przewód mi
dzyzrazikowy:
nabłonek jednowarstwowy
walcowaty
®
wielorz
dowy
Przewód główny:
nabłonek wielorz
dowy
®
wielowarstwowy walcowaty
®
wielowarstwowy płaski (uj
cie)
wstawka
przewód pr
kowany
Przewody (szczególnie wstawki
i przewody pr
kowane)
odpowiadaj
za ostateczny skład
liny.
linianka podj
zykowa
linianka przyuszna
•
surowicza (tylko
p
cherzyki surowicze)
•
długie wstawki
•
nieliczne grupy
adipocytów
•
luzowa (tylko
cewki
luzowe)
•
słabo rozwini
te
półksi
yce surowicze
•
w przewodach pr
kowanych
najsłabsze pr
kowanie lub
jego brak
linianka pod
uchwowa
Małe gruczoły
linowe
•
zlokalizowane w błonie pod
luzowej jamy ustnej, rzadziej w blaszce wła
ciwej
•
zło
one
•
nieotoczone torebk
, przewa
nie brak budowy zrazikowej
•
surowicze,
luzowe, mieszane
•
wstawki
®
przewody wyprowadzaj
ce (nabł. jednowarstwowy walcowaty)
•
mieszana (80% p
cherzyki surowicze, 20 % cewki
luzowe)
•
dobrze rozwini
te półksi
yce surowicze
•
długie przewody pr
kowane
•
wysepki tkanki tłuszczowej (zwi
kszaj
si
z wiekiem)
gruczoły von Ebnera - surowicze
pozostałe gruczoły j
zykowe i gruczoły podniebienne -
luzowe
gruczoły wargowe i policzkowe – mieszane
5
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl hannaeva.xlx.pl
luzowa
(warstwa wy
cielaj
ca
wewn
trzne powierzchnie
przewodów organizmu)
Układ
pokarmowy
•
nabłonek
•
blaszka wła
ciwa
---------------------------
Cz. I
Jama ustna i
linianki
błona pod
luzowa
Blaszka wła
ciwa:
tkanka ł
czna wiotka/zbita, naczynia krwiono
ne,
włókna nerwowe, małe gruczoły, skupiska tkanki
limfoidalnej (grudki chłonne)
Błona pod
luzowa:
j.w., nie zawsze wyst
puje, umo
liwia ruchomo
blaszki wła
ciwej wzgl
dem podło
a
Warga
czerwie
wargowa
skóra
Czerwie
wargowa:
naczynie krwiono
ne
nabłonek
bł.
luzowej
•
cienki naskórek,
cz
ciowo bez
warstwy ziarnistej
•
brak tworów
skórnych
błona
luzowa
mi
nie szkieletowe
błona
luzowa
czerwie
wargowa
nabłonek
Błona
luzowa jamy ustnej:
•
nabłonek wielowarstwowy
płaski nierogowaciej
cy lub
rogowaciej
cy
•
blaszka wła
ciwa – warstwa
brodawkowa i siatkowata
•
błona pod
luzowa (niekiedy
równie
blaszka wła
ciwa)
zawiera małe gruczoły
(wargowe, policzkowe,
podniebienne, j
zykowe)
skóra
z gruczołami
gruczoły
wargowe
i korzeniami
włosów
gruczoły
szkliwo
Obszary błony
luzowej
jamy ustnej
Z
b
z
bina
korona
Obszary uczestnicz
ce w procesie
ucia
(dzi
sła, podniebienie twarde, górna
powierzchnia j
zyka):
•
nabłonek rogowaciej
cy
•
brak błony pod
luzowej
(bardziej wytrzymałe na obci
enia
mechaniczne)
miazga
odontoblasty
Elementy zmineralizowane
•
szkliwo
•
z
bina
•
cement
szyjka
dzi
sło
oz
bna
Elementy
niezmineralizowane:
•
miazga z
ba
•
oz
bna
Pozostałe obszary (wy
cielaj
ce)
•
nabłonek nierogowaciej
cy
- warstwa podstawna, kolczysta,
powierzchniowa
- obecne melanocyty, komórki
Langerhansa i Merkla
•
obecna błona pod
luzowa
korze
cement
ko
z
bodołu
1
Szkliwo
Z
bina:
szkliwo
•
96% składników mineralnych
(kryształy hydroksyapatytów - HA)
•
glikoproteidy (enameliny)
•
70% składników
mineralnych (HA)
•
włókna kolagenowe (typ I)
•
substancja podstawowa
•
kanaliki z
binowe zawieraj
ce:
- wypustki odontoblastów
(komórek zlokalizowanych
w miazdze)
- niezmielinizowane
(bezosłonkowe) włókna
nerwowe
z
bina
Jednostki strukturalne:
pryzmaty szkliwne
Najtwardsza tkanka w organizmie
Miazga z
ba
Cement
•
60% składników mineralnych (HA)
•
włókna kolagenowe (typ I)
•
substancja podstawowa
odontoblasty
odontoblasty
z
bina
z
bina
z
bina
Cement bezkomórkowy:
wył
cznie substancja
mi
dzykomórkowa
prez
bina
prez
bina
miazga z
ba
naczynia
krwiono
ne
Cement komórkowy:
jamki i kanaliki zawieraj
ce
ciała komórkowe i wypustki
komórek - cementocytów
(budowa najbardziej zbli
ona
do ko
ci)
z
bina
odontoblasty
z
bina
•
bogatokomórkowa tkanka ł
czna galaretowata
•
warstwa odontoblastów
•
naczynia krwiono
ne
•
włókna nerwowe
Oz
bna
cement
ko
z
bodołu
Cho
chorobami z
bów i ich otoczenia zajmuje si
stomatolog, mog
one wpływa
na ogólny stan zdrowia
pacjenta. Lekarz powinien zatem zawsze sprawdzi
stan jamy ustnej i uz
bienia w trakcie rutynowego
badania.
„Aparat wi
zadłowy” z
ba: grube p
czki włókien kolagenowych
ł
cz
ce cement z ko
ci
z
bodołu
2
J
zyk
brodawki wtórne brodawka pierwotna
migdałek
j
zykowy
foramen
caecum
Rdze
:
mi
nie szkieletowe
brodawki
okolone
Powierzchnia dolna:
cienka błona
luzowa,
sploty naczyniowe
brodawki
li
ciaste
Powierzchnia górna:
brodawki (uwypuklenia,
błony
luzowej), brak
błony pod
luzowej
Brodawki
mechaniczne:
- nitkowate
Brodawki nitkowate (90%)
•
ostro zako
czone
•
zrogowaciałe
•
brak kubków smakowych
•
nadaj
powierzchni j
zyka
szorstko
brodawki
grzybowate
brodawki nitkowate
Brodawki zmysłowe
(z kubkami smakowymi):
- grzybowate
- li
ciaste
- okolone
Brodawki grzybowate
•
charakterystyczny kształt
•
przewa
nie niezrogowaciałe
•
nieliczne kubki smakowe
Brodawki okolone
kubki smakowe
kubki smakowe
Brodawki li
ciaste
•
kształt fałdów
•
3 regularne brodawki wtórne
•
liczne kubki smakowe
•
u człowieka stopniowo zanikaj
Gruczoły brodawek okolonych (von Ebnera)
•
zło
one gruczoły surowicze
•
le
gł
boko, mi
dzy mi
niami j
zyka
•
przewody uchodz
do rowka
•
produkuj
lipaz
•
opłukuj
powierzchnie kubków smakowych
•
najwi
ksze
•
otoczone gł
bokim rowkiem
•
liczne brodawki wtórne
•
liczne kubki smakowe
•
komórki podstawne (macierzyste)
•
komórki zmysłowe typu 1, 2, 3
•
zako
czenia nerwowe
otworek smakowy
otworek
smakowy
mikrokosmki
/wypustki
Typ 1:
(60 %) ciemna cytoplazma,
mikrokosmki, ziarna wydzielnicze
komórki
typu 3
komórki
typu 1,2
Typ 2:
jasna cytoplazma, mikrokosmki,
siateczka gładka, pojedyncze
p
cherzyki zawieraj
ce
neuroprzeka
nik (ATP)
zako
czenia
nerwowe
Typ 3:
ciemna cytoplazma, grube
wypustki szczytowe, liczniejsze
p
cherzyki zawieraj
ce
neuroprzeka
nik (ATP), kontakt
z zako
czeniami nerwowymi
Kubek smakowy
to beczułkowata grupa walcowatych
komórek nabłonkowych wmontowana
w otaczaj
cy nabłonek wielowarstwowy
płaski.
komórki
podstawne
Rozwój i ró
nicowanie komórek kubka:
kom. podstawna
®
typ 1
®
typ 2
®
typ 3
Pojedyncze kubki wyst
puj
równie
w nabłonku podniebienia i gardła
3
Jak działa kubek smakowy:
Receptory smakowe
1. Zwi
zki chemiczne zawarte w pokarmie
wi
si
z receptorami obecnymi w błonie
komórkowej pokrywaj
cej mikrokosmki/
wypustki.
2. Nast
puje otwarcie/zamkni
cie kanałów
jonowych lub aktywacja białek G -
aktywacja komórek zmysłowych (otwarcie
kanałów wapniowych, wzrost poziomu Ca)
3. Komórki typu 3 i 2 uwalniaj
neuro-
przeka
nik z p
cherzyków (egzocytoza).
4. Nastepuje wzbudzenie sygnału we
włóknie nerwowym i jego przekazanie do
CSN.
•
smak słony: kanały sodowe
•
smak kwa
ny: kanały kationowe aktywowane przez H
+
•
smaki słodki, gorzki, umami: receptory zwi
zane
z białkami G (wolniejsze działanie)
słony kwa
ny umami
słodki gorzki
Smaki: słony, kwa
ny, gorzki, słodki,
umami (glutaminian)
T1R1+T1R3 T1R2+T1R3 T2R
Jedna komórka – jeden smak
Jeden kubek – wszystkie smaki
linianki
•
zło
one gruczoły o budowie zrazikowej
•
zbudowane z:
- odcinków (jednostek) wydzielniczych
(p
cherzyki surowicze, cewki
luzowe)
- przewodów wyprowadzaj
cych
Główne składniki
liny:
•
woda
•
jony: K
+
, Cl
-
, Na
+
, HCO
3
-
rodanki
•
enzymy
- amylaza
linowa
- lipaza
- peroksydaza
- kalikreiny
P
cherzyk surowiczy:
•
białka antybakteryjne
- lizozym
- laktoferyna
- histatyna
- cystatyna
- białka bogate w prolin
- IgA
•
komórki wydzielnicze (surowicze =
produkuj
ce białka)
- szorstka siateczka
- aparat Golgiego
- ziarna wydzielnicze
- kanaliki mi
dzykomórkowe
•
komórki mioepitelialne
•
blaszka podstawna
Komórki surowicze produkuj
prawie
wszystkie białka obecne w
linie
i wydzielaj
IgA
•
czynniki wzrostowe (EGF)
•
w
skie przestrzenie pomi
dzy strukturami
gruczołowymi zaj
te przez:
- sie
naczy
włosowatych
- włókna nerwowe (głównie autonomiczne)
Wydzielina surowicza (wodnista):
woda, jony, białka
•
luz (glikoproteidy b. bogate
w cukrowce)
Cewka
luzowa:
•
komórki wydzielnicze
luzowe
- przypodstawnie spłaszczone j
dra
- aparat Golgiego
- siateczka szorstka
- ziarna wydzielnicze (słabo si
barwi
)
•
komórki wydzielnicze surowicze
(półksi
yc surowiczy)
•
komórki mioepitelialne
•
blaszka podstawna
Przewody wyprowadzaj
ce:
•
wstawka
cewka
l.
wewn
trz zrazika
•
przewód pr
kowany
•
przewód mi
dzyzrazikowy
w tkance
ł
cznej pomi
dzy
p
cherzyk
sur.
•
przewód główny
zrazikami
wstawka
przewody
ródzrazikowe
przewód
pr
kowany
przewód
mi
dzyzrazikowy
przewód
główny
Wydzielina
luzowa (g
sta, lepka):
woda, jony, mucyny (glikoproteidy
o znacznej zawarto
ci cukrowców)
4
Wstawka:
•
nabłonek jednowarstwowy sze
cienny
•
wymiana jonów Cl/HCO
3
•
produkcja laktoferyny, lizozymu i EGF
Przewód pr
kowany:
•
nabłonek jednowarstwowy walcowaty
•
pr
kowanie przypodstawne
•
wymiana jonów Na/K, Cl/HCO
3
wydzielanie jonów metali ci
kich
jonów rodankowych i IgA
•
produkcja laktoferyny, kalikrein i EGF
Przewód mi
dzyzrazikowy:
nabłonek jednowarstwowy
walcowaty
®
wielorz
dowy
Przewód główny:
nabłonek wielorz
dowy
®
wielowarstwowy walcowaty
®
wielowarstwowy płaski (uj
cie)
wstawka
przewód pr
kowany
Przewody (szczególnie wstawki
i przewody pr
kowane)
odpowiadaj
za ostateczny skład
liny.
linianka podj
zykowa
linianka przyuszna
•
surowicza (tylko
p
cherzyki surowicze)
•
długie wstawki
•
nieliczne grupy
adipocytów
•
luzowa (tylko
cewki
luzowe)
•
słabo rozwini
te
półksi
yce surowicze
•
w przewodach pr
kowanych
najsłabsze pr
kowanie lub
jego brak
linianka pod
uchwowa
Małe gruczoły
linowe
•
zlokalizowane w błonie pod
luzowej jamy ustnej, rzadziej w blaszce wła
ciwej
•
zło
one
•
nieotoczone torebk
, przewa
nie brak budowy zrazikowej
•
surowicze,
luzowe, mieszane
•
wstawki
®
przewody wyprowadzaj
ce (nabł. jednowarstwowy walcowaty)
•
mieszana (80% p
cherzyki surowicze, 20 % cewki
luzowe)
•
dobrze rozwini
te półksi
yce surowicze
•
długie przewody pr
kowane
•
wysepki tkanki tłuszczowej (zwi
kszaj
si
z wiekiem)
gruczoły von Ebnera - surowicze
pozostałe gruczoły j
zykowe i gruczoły podniebienne -
luzowe
gruczoły wargowe i policzkowe – mieszane
5