182 i 183, Uczelnia, Administracja publiczna, Jan Boć 'Administracja publiczna'

Przeniesienie kompetencji na organy niższe nazywane jest dekoncentracją terytorialną. Ma ona kierunek pionowy w odróżnieniu od dekoncentracji pozio­mej ~ nazywanej resortową - w której kompetencje organów jednego resortu przechodzą na organy tego samego stopnia w innym resorcie. Wyodrębnić  można także dekoncentrację skośną, gdy kompetencje z organów jednego

resortu przekładane są na organy niższego stopnia organizacyjnego w drugim 1 resorcie.

Sposób dekoncentrowania jest różnoraki; dekoncentrować można jednak tylko wtedy, gdy prawo na to pozwala. W wypadku przekazywania kompetencji organom bezpośrednio niższym przekazującym może być organ bezpośrednio wyższy. Wtedy korzysta on z tej formy aktu normatywnego, jaka mu l prawnie przysługuje

Przekazanie kompetencji może mieć różną trwałość czasową: cofnięcie 1 kompetencji przez organ bezpośrednio zwierzchni zależy od jego woli,

Dekoncentracja nie zmienia stosunków zależności hierarchicznej, choć l zmienia ich zasięg, co polega na poszerzeniu podporządkowania hierarchicznego na obszary realizacji nowo przekazanych kompetencji.

Jedna z trudniejszych kwestii dotyczy granic dekoncentracji. Wydaje się, | że w rozkładzie kompetencji nie ma stałej równowagi ilościowej. Badając j kształtowanie się tego rozkładu, dostrzegamy znaczne jego zróżnicowanie: raz | organy niższego stopnia są węziej wyposażone w kompetencje, drugi raz l szerzej. Obecnie naczelne (centralne) organy administracji państwowej rzadko | upoważnione są do rozstrzygania w I instancji w drodze decyzji indywidual­nych spraw z zakresu administracji państwowej.

Rozkład kompetencji i tendencje jego rozwoju są wypadkową różnych kierunków budowy administracji, których treść wynika z ogólnej koncepcji budowy administracji, a zwłaszcza uwzględnia: rozdział na administrację

rzą­dową i samorządową, skuteczność kontroli i nadzoru, nowoczesne wskazania w organizacji pracy, rolę samorządów w rozwoju gospodarczym i społecznym oraz dbałość o zaspokajanie potrzeb obywatela. Jednakże rozwój dekoncentra­cji nigdy nie przekroczy granic zapewniających jednolite i całościowe kierow­nictwo organów naczelnych, a także gwarantowanej prawem samodzielności organów samorządowych.

c) Hierarchiczne podporządkowanie

Pojęcie hierarchicznego podporządkowania jako elementu dekoncentracji, a tym samym centralizacji, jest ugruntowane w literaturze. Wyraża ono jedno­stronną zależność organu niższego stopnia od organu stopnia wyższego lub

podmiotu podległego od podmiotu zwierzchniego. Na tę zależność składają się dwa elementy: zależność osobowa i służbowa.

182

Zależność (osobowa rozpoczyna się z chwilą nawiązania stosunku pracy osoby pełniącej funkcje organu, a kończy w momencie jego ustania. Jej treścią jest regulowanie stosunków osobowych w czasie trwania stosunku pracy (awansowanie, nagradzanie, przeniesienie na inne stanowisko, odpowiedzial­ność służbowa, porządkowa, odpowiedzialność dyscyplinarna). W. Dawidowicz rozszerza pojęcie zależności osobowej przez włączenie do niej dyspozycyj­ności pracownika, tzn. takiego stanu prawnego, „który pozwala przełożonemu możliwie swobodnie dysponować pracą podwładnego, ustalać jego obowiązki, zlecać zadania itp."

Czynności podejmowane przez organ zwierzchni (pośrednio lub bez­pośrednio) są wyrazem kształtowania się oceny zachowań w obrębie zależ­ności służbowej (np. awans) albo są od niej niezależne (np. przejście na emeryturę). Tym samym zależność osobowa łączy się ściśle z zależnością służbową. Zależność (podległość) służbowa w systemie hierarchicznego pod­porządkowania wyraża się w możliwości wydawania poleceń służbowych przez organ wyższy organowi niższemu. Kierowanie organem niższym w obrębie zależności służbowej odbywa się za pomocą aktów dwojakiego rodza­ju: aktów generalnych (okólników, wytycznych, instrukcji, zarządzeń) oraz aktów indywidualnych (poleceń służbowych, rozkazów). Prawu ich wydania przez organ wyższy odpowiada obowiązek ich respektowania przez organ niższy. Ponieważ w prawie brak zazwyczaj konkretnych postanowień co do zakresy i środków kierowania, ogólne postanowienia prawa ustalające

podległość, zwierzchnictwo czy nadzór dają organowi wyższemu znaczną lub pełną swobodę ingerencji w sprawy podległych organów oczywiście w grani­cach prawem określonych kompetencji obu tych organów.

stosunek Organizacyjny, wyrażający się w hierarchicznym podporządkowaniu, jest stosunkiem między organami administracji państwowej. Jego treść podobna jest do treści stosunków powstających między pracownikami urzę-