18. Trudny uczeń- trudności ucznia, Teoretyczne podstawy wychowania

Uczeń trudny/ uczeń z trudnościami

Literatura:

1. J. Jagieła, Trudny uczeń w szkole, 2005.

2. M. Sałasiński, B. Badziukiewicz, Vademecum pedagoga szkolnego, 2003.

Uczeń trudny to taki, który w prezentowanym przez siebie zachowaniu w sposób celowy i zamierzony, lub w nie do końca sobie uświadamiany, stara się bojkotować lub w inny sposób unieważniać wysiłki wychowawcze i dydaktyczne szkoły oraz nauczyciela (J. Jagieła,2005, s13-14).

Zachowanie dysfunkcjonalne dzieci i młodzieży jest:

- sprzeczne z normami

- zakłóca prawidłowy proces dojrzewania

- wywołuje dezakceptację społeczną

- wywołuje reakcję osób znaczących

Głównymi przyczynami niskiej skuteczności wychowawczych są:

1. Deficyty w kompetencjach wychowawczych rodziców i nauczycieli

2. Osobiste ograniczenia wychowanków

3. Niekorzystne zjawiska i działania ogólnospołeczne

Zachowania trudnego ucznia przybierają najróżniejszą postać i przejawy. Najczęściej jest to:

·         unikanie obowiązków uczniowskich

·         uniemożliwianie  różnymi zachowaniami prowadzenie lekcji przez nauczyciela

·         ciągły brak pracy domowej

·         wielokrotne spóźnianie się na lekcje

·         znaczące pogorszenie wyników w nauce

·         agresja werbalna i fizyczna wobec otoczenia

·         zuchwałe niszczenie sprzętów szkolnych

·         manifestowane lekceważenie nauczyciela i innych

·         opuszczanie klasy/szkoły bez zgody dorosłych

·         manipulowanie sytuacjami szkolnymi w celu osobistych korzyści

·         rozśmieszanie, błaznowanie

·         zagadywanie nauczyciela, „podpuszczanie”, przekomarzanie się, wykłócanie

·         używanie wulgaryzmów, przekleństw

·         oszukiwanie, kłamstwa, wymyślanie (tamże, s. 14)

Uczeń jest trudny z różnych przyczyn. Może się źle zachowywać bo np.:

·         nie rozumie poleceń nauczyciela

·         boi się, że nie da sobie rady z zadaniami

·         ma duże zaległości, boi się szkoły

·         wysokie aspiracje szkolne, udział w „wyścigu szczurów”

·         poczucie niesprawiedliwości

·         przestał go interesować dany przedmiot

·         nie widzi sensu działań szkolnych

·         nie widzi związku między tym, czego się uczy a swoim życiem

·         potrzebuje więcej ruchu i zwiększonej stymulacji

·         jest znudzony danym tematem

·         środowisko (np. rodzina, znajomi) źle nastawiają go do szkoły /nauczyciela

·         cierpi na problemy o podłożu organicznym (np. dysleksja, ADHD, obniżone IQ, choroba)

·         ma problemy pozaszkolne (przeprowadzka, rozwód /kłótnie rodziców, alkoholizm rodzica, samotność, ubóstwo, bezrobocie, molestowanie seksualne, przemoc, wydarzenia dramatyczne)

·         brak zainteresowań lub skupienie się na zainteresowaniach pozaszkolnych (klub sportowy, muzyczny, turystyka, modelarstwo itp.)

·         zachowany uraz do nauczyciela

·         rozładowuje w szkole trudne doświadczenia lub frustracje (np. problemy uczuciowe, rozstanie z dziewczyna/chłopakiem, kłopoty towarzyskie, problem z seksem)

·         uzależnienia (branie narkotyków, picie alkoholu, nikotynizowanie się)

·         chce się podobać, zwrócić na siebie uwagę innych

·         nie wie że jego zachowanie jest złe (bo, np. w domu stale wszyscy przeklinają lub są agresywni) (tamże s.16)

Charakterystyka uczniów trudnych (ofiara, bidul, gaduła, milczek, nieśmiały, mądrala, błazen, przylepa, zrzęda, manipulator, buntownik, cham)

Sposoby radzenia sobie z trudnym uczniem :

·         Rozpoznać prawdziwe znaczenie trudnego zachowania (jaki komunikat się za nim ukrywa; rozpoznać przyczynę)

·         Opracować plan zmiany

·         Wykazać zrozumienie i zaangażowanie (uczeń ma to odczuć)

·         Starać się zbudować zaufanie

·         Odnajdywać w swoich relacjach z uczniem własne problemy

·         Sprawić aby uczeń wziął odpowiedzialność z swoje zachowanie (nie można pobłażać)

·         Określić czytelnie granice dopuszczalnych zachowań

·         Radzić sobie z konfrontacją (wskazać na niezgodność lub niekonsekwencje w zachowaniach ucznia)

·         Nauczyć się wyrażać krytykę w sposób konstruktywny (nie stosować uogólnień np. jesteś nieodpowiedzialny, a skupić się na konkretnym zachowaniu, nie wyrażać w złości, zachować spokój)

·         Nauczyć się sztuki negocjacji (zawieranie umów, zakłady – założę się, że potrafisz przez cały dzień nie błaznować)

·         Posłużyć się czasem paradoksem (np. powiedz – Adam możesz gadać głośno jak do tej pory, ale patrz wtedy w okno, nie na mnie. Takie pozwolenie nie jest dla ucznia tym samym co wcześniej, może go powstrzymać od gadania). Można czasem ignorować zachowanie, aby uczeń nie dostał nagrody w postaci wściekłości nauczyciela)

·         Zachować się czasem w całkowicie odmienny sposób

·         Przeformułować problem (np. zamiast „przeszkadzasz na lekcji” powiedz „ niewłaściwie zwracasz uwagę na siebie)

·         Stosować pozytywny program wychowania (pomyśl pozytywnie o uczniu, rozwijaj jego mocne strony, nie koncentruj się tylko na złych jego zachowaniach)

·         Zmienić oczekiwania wobec ucznia

·         Być kreatywnym (wcielaj nowe pomysły do swoich zachowań wobec ucznia)

·         Stosować  mniej autorytaryzmu

·         Budować kontakty z uczniem na uczciwych zasadach

·         Nie dawać się wyprowadzić z równowagi. Nie być pamiętliwym.

·         Szukać wsparcia, rady u innych.  

Podstawą wszelkich działań jest wychowanie w pewnym miejscu wsparte profilaktyką. Profilaktyka to kompleksowa interwencja kompensująca niedostatki wychowania, obejmująca równocześnie 3 nurty działań:

1. Wspomaganie dziecka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu

2. Ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka, które zaburzają prawidłowy rozwój           i dezorganizują zdrowy styl życia

3. Inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu.

Warunki skutecznego działania w obszarze wychowania i profilaktyki:

1. Oparcie się na rodzinie (pozytywne więzi ułatwiają korektę wartości)

2. Współpraca wszystkich wychowawców (jednolity system wartości)

3. Wychowawca, jako wzór osobowy (konstruktywny system wartości)

4. Wychowanek jako osoba (dziecko akceptujemy, ale jego zachowanie oceniamy)

5. Czytelne dla wychowanka granice (dziecko wie, co jest dobra, a co złe)

6. Konstruktywna grupa rówieśnicza (przestrzega obowiązujących norm)

7. Wzmacnianie prawidłowego systemu wartości (tworzenie warunków do działania prospołecznego, stosowanie sankcji za naruszenie norm)

Prawidłowości:

1. Im mniej jest wychowania, tym więcej potrzeba profilaktyki

2. Im mniej dojrzali wychowawcy, tym więcej dysfunkcyjnych wychowanków

3. Profilaktyka jest potrzebna, ale nigdy nie zastąpi wychowania

Celem wychowania jest zdrowy, dojrzały człowiek. Celem profilaktyki jest korekta tego, co się nie sprawdziło, nie powiodło. Jeśli dziecko będzie poddane prawidłowemu procesowi wychowawczemu, to profilaktyka może nie być potrzebna.

Podsumowanie

1. W szkole pojawiają się problemy dzieci i jest ona odpowiedzialna za ich rozwiązywanie

2. Każdego dnia wydarza się wiele sytuacji, w których zaburzone zachowania dzieci mogą być wzmacniane lub korygowane

3. Szkoła może korygować zaburzone zachowania dzieci w ramach codziennej pracy wychowawców i nauczycieli (nie musi to oznaczać potrzeby organizowania specjalnych zajęć)

4. Szkoła potrzebuje wsparcia w rozwiązywaniu tych problemów. Wczesne wspomaganie

jest szansą dziecka i społeczeństwa na rozwój.