18.Realizm i naturalizm w prozie międzywojennej, Kulturoznawstwo

18. Realizm i naturalizm w prozie międzywojennej

-        realizm klasycyzujący

-        pisarze dążą do przedstawienia świata intersubiektywnie sprawdzalnego

-        ich zainteresowania psychologiczne dotyczą najczęściej ludzi i typowych dla nich przeżyć

-        posługuje się wartościami estetycznych łagodnymi; patronują jej idee umiaru i rygoru

-        nie stroni od podejmowania dziedzictwa realizmu pozytywistycznego

-        proza artystów tego nurtu miała znamiona wysokiego artyzmu ale dbali także o komunikatywność przekazu

-        byli szczególnie uwrażliwieni na konkret i codzienność przedstawionego życia

-        Zofia Nałkowska „Choucas” (1927 rok)

-        powieść internacjonalna

-        dzieje się w uzdrowisku w Alpach

-        stanowi analizę nacjonalizmu, patriotyzmu i stosunków jaki panują, i powinny panować między narodami

-        luźność kompozycji, technika sylwetkowa, konwencja wyraźnie reportażowo – kronikarska

-        Zofia Nałkowska „Niedobra miłość” (1928 rok)

-        główna jej teza polega na przedstawieniu osobowości jako zmiennej w czasie wypadkowej

-        oddziaływanie osobowości na innych

-        przyjmowanie pewnych ról społecznych

-        posługuje się narratorem świadkiem

-        tło stanowią współczesne problemy polityczne związane z przewrotem majowym

-        Maria Dąbrowska „Znaki życia” (1938 rok)

-        bohaterami są postaci z powieści „Noce i dnie”

-        technika nowelistycznego portretu się różnicuje; nie cofa się przed szczególnie trudnymi tematami

-        filozofia afirmacji napotyka tutaj wyraźne przeszkody

-        pojawia się element tragizmu i rozpaczy

-        Jarosław Iwaszkiewicz „Zmowa mężczyzn” (1930 rok)

-        frapuje go codzienność, szarość ludzkiej egzystencji

-        wyraża postawę pełnego niepokoju poszukiwania sensu własnej egzystencji

-        zwrot ku dramatycznie pojętej problematyce religijnej

-        realizm społeczny:

-        utwory są pisane językiem dążącym ku przeźroczystości, niezauważalności

-        na pierwszy plan wysuwa się tutaj przedstawienie człowieka w gromadzie

-        analiza bardziej socjologiczna

-        u podstaw tego nurtu leży proza Heleny Boguszewskiej

-        „Świat po niewidomemu” (1932 rok; społecznikowski reportaż z zakładu dla ociemniałych dzieci; czuła i współczująca obserwacja oraz znakomite operowanie mową pozornie zależną)

-        „Ci ludzie” (1933 rok; fabuła lekko zarysowana; chodzi o ukazanie portretu zbiorowego biedoty żyjącej na przedmieściach)

-        nurt wprowadza wiele powieści środowiskowych

-        często w formie nowelek o wyraźnie migawkowym charakterze (np. „Przedmieście” praca zbiorowa; mówi o różnych miejscach i zawodach opisując świat z ich perspektywy)

-        radykalizm społeczny przejawia się w powieści Wandy Wasilewskiej „Oblicze dnia” (1934 rok)

-        wzywa do rewolucji i kończy się jej entuzjastycznym opisem

-        na końcu pojawia się pozytywny bohater bez skazy, idealny wzorzec rewolucjonisty

-        pokazuje proces przemiany powieści reportażowej w socrealistyczną

-        pojawiają się powieści pół reportażowe opowiadające o bohaterze zagrożonym lub padającym ofiarą bezrobocia (Jan Wiktor „Wierzby nad Sekwaną” 1933 rok; powieść o nędzy i poniewierce polskich emigrantów w Paryżu) oraz populistyczna proza o tematyce chłopskiej (Jan Wiktor „Orka na ugorze” 1935 rok lub Wanda Wasilewska „Ojczyzna” 1935 rok)

-        powieści z nurtu chce ingerować we współczesność ale częściej sięga po wydarzenia minione

-        cechuje ją brutalność w proweniencji naturalistycznej

-        do pisarzy realizmu społecznego można zaliczyć Gustawa Morcinka

-        autor niemal całą swoją międzywojenną twórczość poświęcił Śląsku i środowisku górniczemu

-        „Wyrąbany chodnik” (1931 – 1932 rok; dzieje walki Ślązaków z niemieckim uciskiem zakończone serią powstań śląskich)

-        reprezentował „szkołę serca” (wiara we wrodzoną dobroć ludzi i chęć niesienia sobie pomocy)

-        realizm społeczny sięgał także do środowisk egzotycznych czytelnikowi (np. powieść „Cynk” Mariana Czuchowskiego)

-        ukazywanie świata w konwencji brutalnie naturalistycznej

-        znajomość realiów i realistyczne traktowanie tematu

-        takie dzieła były wynikiem podjętych studiów w terenie, tworzyli je także pisarze – samoucy

-        pojawiają się także powieści o środowisku wojskowym (łączy je krytyczny stosunek do wojskowego drylu opartego na dominacji)

-        zgodnie z programem Przedmieścia proza realizmu społecznego lat trzydziestych nastawiona była przede wszystkim na opis warstw i środowisk upośledzonych, jednak miała także odmianę inteligencką

-        pauperyzacja i bezrobocie dotknęły także inteligencje

-        mówiły o wielkomiejskim drobnomieszczaństwie lub zajmowały się analizą psychiczną

-        opisywana także bohemę artystyczną

-        „Dwa księżyce” Marii Kuncewiczowej (1933 rok; pełen dyskretnego liryzmu i malarskości reportaż z życia Kazimierza nad Wisła; kontrastowe zestawienie dwóch środowisk: ludzi miejscowych i przyjezdnych; dzieło pełne współczucia dla ludzkich nieszczęść)

-        „Wspólny pokój” Zbigniewa Uniłowskiego (1932 rok; cyganeria lat nędzy; czysty neonaturalizm w przedstawieniu świata)

-        obok realizmu społecznego rozwija się realizm psychologiczny:

-        wyraźne przesunięcie ku pesymistycznym koncepcjom ludzkiego losu

-        często sięgano po autobiografizm (szczególnie ulubiony był powrót do lat dziecięcych)

-        pojawia się kobiecy erotyzm oraz kobiety uzależnione i krzywdzone przez mężczyzn (Pola Gojawczyńska „Dziewczęta z Nowolipek”, 1935 rok)

-        studia psychologiczna obejmują takie tematy jak analizy procesu dojrzewania płciowego wraz z opisem erotycznych snów

-        wkład w realizm psychologiczny włożyła także Zofia Nałkowska (powieść „Granica” 1935 rok; przesuwa problematykę ze sfery natury do sfery kultury; ukazuje jak ważną rolę w życiu człowieka stanowią inni ludzie)