18. Miejsce Polski w hitlerowskich planach ekspansji i podbojów, HISTORIA, 11. Czasy najnowsze, Polityka zagraniczna II RP

//-->.pos {position:absolute; z-index: 0; left: 0px; top: 0px;}33618. Miejsce Polski w hitlerowskich planach ekspansji i podbojówIProblem odpowiedzialności za wybuch II wojnyświatowejnie przedstawia się jednoznacznie.Jest to sprawa bardzo skomplikowana. Nie ulega wątpliwości,ŜeII wojnaświatowarozpoczęła sięod niczym niesprowokowanej agresji III Rzeszy na Polskę w dniu 1 września 1939 r.Jednak przyczyn tego wydarzenia historycy dopatrują się w wielu skomplikowanychprzesłankach. Z jednej strony było to dąŜenie państw pokonanych w czasie I wojnyświatowej,aszczególnie Niemiec, do rewanŜu a następnie dąŜenie Hitlera do poszerzenia niemieckiejprzestrzeniŜyciowej.Z drugiej strony było to dąŜenie Rosji Sowieckiej a następnie ZSSR doprzywrócenia granic imperium rosyjskiego sprzed wybuchu wojny i rewolucji, potem zaś dąŜeniedo przeniesienia rewolucji w głąb Europy, celem przekształcenia jej i uzaleŜnienia od ZSSR.Państwa zachodnie, takie jak Anglia i Francja, znajdowały się w trudnej sytuacji. Nie byłyzadowolone z istniejącego status quo, ale z drugiej strony bały się następstw niekontrolowanychprzez nie zmian, przy czym Wielka Brytania na ogół uznawała i popierała rewizjonistyczne dąŜenianiemieckie, a Francja bała się ich.Polska leŜała pomiędzy Niemcami i ZSSR i czuła się zagroŜona kaŜdą próbą zmian granicznychw Europie. W latach 1918-1921 wywalczyła ona granice znacznie wykraczające poza obszaretnicznie polski. Były to granice kwestionowane przez wielu polityków, a szczególnie przezprzywódców Niemiec i ZSSR. JuŜ w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. zarysowała siępierwsza próba współdziałania tych państw przeciw Polsce. Wprawdzie Niemcy jako państwoproklamowały stan neutralności, ale przywódcy wojskowi na własną rękę podjęli współdziałanie zArmią Czerwoną1. 16 IV 1922 w Rapallo Niemcy podpisały z Rosją układ o normalizacjiwzajemnych stosunków i podjęły z nią szeroko zakrojoną współpracę. Fakt ten wywołał1A. Czubiński, Walka o granice wschodnie Polski w latach 1918-1921. Opole 1993; G. Wagner, Deutschland unddie polnisch-sovietische Krieg 1920, Wiesbaden 1979.337zaniepokojenie w Polsce i wiele spekulacji w Europie. Sojusz niemiecko-radziecki kierował sięprzeciw nowemu porządkowi ustanowionemu w Wersalu2. Kiedy mocarstwa zachodnie podjęłypróbę rozerwania tego sojuszu, władze radzieckie w 1924 r. wystąpiły za jego zacieśnieniem,proponując Rzeszy podjęcie wspólnej akcji przeciw Polsce3. Przywódcy niemieccy z G.Stresemannem na czele nie podjęli tej oferty, poniewaŜ nie chcieli komplikować sytuacji w czasierokowań gwarancyjnych i przed spodziewanym wejściem do Ligi Narodów. Niemniej Niemcywspółpracy z ZSSR nie zerwały. W 1926 r. podpisano układ o nieagresji i odnowiono układyhandlowe. Koła wojskowe na własną rękę podjęły tajną współpracę, którą realizowano do 1933 r.4W czasie rządów gen. K. von Schleichera w 1932 r. powrócono do propozycji z 1924 r., ale szybkiupadek tego rządu i przejęcie władzy przez Hitlera przeszkodziły w rozwinięciu planu. Hitlerzerwał współpracę Rzeszy z ZSSR5.Miał on zupełnie inne plany niŜ jego chadeccy i konserwatywni poprzednicy. Za główny celswej działalności uznał on nie drobne zmiany graniczne, lecz przekształcenie Niemiec w wielkąRzeszę. Podjął walkę o poszerzenie niemieckiej przestrzeniŜyciowej.Oficjalnie był bardzoskromny i wystąpił tylko o równouprawnienie Rzeszy na forum międzynarodowym, w czymuzyskał uznanie państw zachodnich. Nieoficjalnie podjął działanie na rzecz odbudowy siłzbrojnych, zjednoczenia Niemców rozproszonych w róŜnych krajach Europy oraz ekspansji. JuŜ wMein Kampf,pisał: "Bez względu na całą uznawaną przez nas konieczność rozprawienia się zFrancją, byłoby ono z ogólniejszego stanowiska bezskuteczne, gdyby w nim wyczerpywać się miałycałkowicie cele naszej polityki zagranicznej. Rozprawa ta nabierze i nabrać moŜe właściwego sensudopiero wtedy, jeśli stanowić będzie tylko zabezpieczenie naszych tyłów w dąŜeniu dopowiększenia przestrzeniŜyciowejnaszego narodu na wschodzie. Rozwiązanie tego problemuwidzimy bowiem nie w zdobyczach kolonialnych, lecz wyłącznie w zdobyciu obszaru23S. Mikulicz, Od Genui do Rapallo, Warszawa 1966..A. Czubiński, Od Rapallo do Locarno (1922-1925) [w:] Wybrane problemy z historii Niemiec XIX i XX wieku,Poznań 1992, s. 141-151; J. Spenz, Die diplomatische Vorgeschichte des Beitrits Deutschlands zum Völkerbund. EinBeitrag zur Aussenpolitik der Weimarer Republik, Berlin, Frankfurt, Zurich 1966, s. 4484L. Grosfeld, Polskie aspekty stosunków niemiecko-sowieckich w okresie międzywojennym, Warszawa 1988, s.6-8.5A. Kuhn, Das nationalsozialistische Deutschland und die Sovietunion [w:] Hitler, Deutschland und die Mächte.Materialien zur Aussenpolitik des Dritten Reiches. Hrsg. von M. Funke, Düsseldorf 1978, s. 639-653.338kolonizacyjnego powiększającego obszar kraju rodzimego..."6. W innych fragmentach swoichrozwaŜań Hitler wielokrotnie wracał do tej kwestii, pisząc m.in.: "Jeśli mówimy o nowej ziemi iobszarze w Europie, to moŜemy myśleć jedynie o Rosji i podporządkowanych jej państwachbuforowych..."7.Poprzednicy Hitlera myśleli o współpracy z ZSSR celem wspólnego okrojenia Polski do granicściśleetnicznych, natomiast Hitler myślał o rozbiciu Polski i Rosji celem opanowania obszarównaleŜących do tych państw i skolonizowania ich. Koncepcje swoje podtrzymał równieŜ po przejęciuwładzy. JuŜ w pierwszych dniach swoich rządów zapoznał on z nimi poufnie dowódców siłzbrojnych, kupując ich poparcie w walce o wyeliminowanie innych konkurentów do władzy8. Celutego początkowo nie eksponowano w propagandzie oficjalnej. Nie jest teŜ pewne, jakie miejsce wtym planie przeznaczył Hitler Polsce. Początkowo podtrzymywał wystąpienia antypolskie9. WPolsce w 1933 r. podjęto myśl ewentualnej wojny prewencyjnej przeciw Rzeszy10. W 1933 r.Niemcy nie były przygotowane do wojny. W tej sytuacji juŜ jesienią 1933 r. Niemcy rozpoczęli zPolską rokowania, które zakończyły się 26 stycznia 1934 r. podpisaniem wspólnej deklaracji oniestosowaniu przemocy11. Wśladza tym podpisano porozumienia o zawieszeniu wojnygospodarczej i propagandowej. W okresie tym wojna propagandowa z Polską Hitlerowi nic niedawała. Niemcy były rozbrojone i w duŜym stopniu izolowane na forum międzynarodowym.Natomiast porozumienie z Polską dawało Hitlerowi swego rodzaju alibi na forum zewnętrznym.Było ono krytykowane przez opozycję wewnętrzną, ale dawało duŜe atuty zewnętrzne12.67A. Hitler, Mein Kampf, München 1939, s. 642.TamŜe, s. 649-650; K. Fiedor, "Lebensraumideologie" w systemie przygotowań społeczeństwa Trzeciej Rzeszy dowojny [w:] Niemcy w polityce międzynarodowej 1919-1939. Praca zbiorowa pod red. S. Sierpowskiego, t. IV, Naprzełomie pokoju i wojny, Poznań 1992, s. 9-49.89M. Zgórniak, Europa w przededniu wojny. Sytuacja militarna w latach 1938-1939, Kraków 1993, s. 7.M. Wojciechowski, Stosunki polsko-niemieckie 1933-1938, Poznań 1965, 1980, s. 19-23.P. Wandycz, Trzy dokumenty: przyczynek do zagadnienia wojny prewencyjnej [w:] Polska a zagranica. ParyŜ101983. s. 267-277.11K. Lapter, Pakt Piłsudski - Hitler. Polsko-niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy ze stycznia 1934 roku,Warszawa 1962.12R. Breyer, Das Deutsche Reich und Polen. Aussenpolitik und Volksgruppenfragen, Würzburg 1955; H. Roos,Polen und Europa. Studien zur polnischen Aussenpolitik 1931-1939, Tübingen 1957; S. Stanisławska, Wielka i małapolityka Józefa Becka. Warszawa 1962; tejŜe, Polska z Monachium. Warszawa 1967.339DalekosięŜny plan Hitlera nie mógł być zrealizowany za jednym zamachem. NaleŜało go podzielićna etapy i rozłoŜyć w czasie. W tej sytuacji Polska mogła odegrać rolę okresowego sojusznika.Hitler działał arbitralnie, nie liczył się z nikim: decyzje swoje modyfikował dowolnie. Cieszył sięjednak uznaniem i poparciem znacznej części opinii publicznej w Niemczech13.Hitler nie wyrzekł się spornych z Polską obszarów, ale jednocześnie doprowadził donormalizacji stosunków z nią, a następnie do zacieśnienia współpracy. Akcję pozyskaniaczynników rządowych polskich zlecono H. Göringowi, który od czasu do czasu przyjeŜdŜał doPolski, polował, spotykał się z waŜnymi osobistościami i usiłował pozyskać je do współpracy zRzeszą. Polityka J. Becka ułatwiła Hitlerowi jego grę. Beck zmierzał bowiem do rozbiciaCzechosłowacji i utworzenia wspólnie z Jugosławią, Rumunią i Węgrami bloku tzw.Międzymorza. Flirt z Polską trwał do jesieni 1938 r., dopóki Niemcy nie odbudowały sił zbrojnychi nie podjęły ekspansji. W okresie tym dyplomacja polska wspierała poczynania i inicjatywyniemieckie, a na Zachodzie zyskała sobie opinię sojusznika Niemiec. Szczególnie krytycznieoceniano stanowisko Polski w czasie kryzysu sudeckiego jesienią 1938 r.14Decyzję o podjęciu ekspansji Hitler podjął jesienią 1937 r. W dniu 5 listopada 1397 r. zwołał ontajną naradę z udziałem ministra spraw wojskowych gen. Wernera von Blomberga, ministra sprawzagranicznych K. von Neuratha i dowódców poszczególnych rodzajów broni niemieckich siłzbrojnych: gen. Wernera von Fritscha (wojska lądowe), Göringa (wojska lotnicze) i Ericha Raedera(marynarka wojenna). Hitler przedstawił gigantyczny plan ekspansji rozłoŜony w czasie na 10 lat(1938-1948).śądałon odpowiedniego przygotowania zbrojeń i rozlokowania sił zbrojnych. Planbył tak gigantycznie pomyślany, iŜ wzbudził zastrzeŜenia niektórych generałów. Na początek Hitlerplanował aneksję Austrii, następnie Czech, a później całej Europy. Atak na pierwsze dwa państwaplanował przeprowadzić juŜ w następnym, tj. 1938 roku. Generałów przejawiających wątpliwości izastrzeŜenia odsunął z zajmowanych stanowisk. Dokonał reorganizacji dowodzenia, przejmującsamemu naczelne dowództwo sił zbrojnych. Dnia 4 lutego 1938 r. przeprowadził dalsze zmianykadrowe i przystąpił do wykonania powziętych w 1937 r. postanowień15.13O. Frhr von Aretin, Der Deutsche Widerstand gegen Hitler [w:] Nation. Staat und Demokratie in Deutschland.Ausgewählte Beiträge zur Zeitgeschichte..., Mainz 1993, s. 213-246.1415Niemcy w polityce międzynarodowej..., t. III, Poznań 1992.M. Zgórniak, Europa w przededniu wojny..., s. 66-86.340Szczegółową informację o przebiegu wspomnianej wyŜej trzygodzinnej narady wywiadfrancuski uzyskał od swego berlińskiego informatora juŜ w dniu następnym, tj. 6 listopada 1937 r.Francuzi znali cele i plany Hitlera, nie umieli się im jednak przeciwstawić. Hitler górował nadswymi przeciwnikami doskonałą znajomością wroga i brakiem skrupułów moralnych. WNiemczech działał podlegający Göringowi specjalny Instytut Badawczy (Forschungs Amt), któryzbierał nasłuchy telefoniczne i radiowe z całej Europy, rozszyfrowywał nadane tajnymi kodamiinformacje dyplomatyczne i przekazywał je Hitlerowi, który cynicznie wykorzystywał je wrealizacji swych celów. Przeciwnicy nie potrafili natomiast odszyfrować niemieckich depesz,poniewaŜ szyfrowała je maszyna zwana Enigmą. Szyfr złamano przy pomocy polskichkryptologów dopiero w maju 1939 r.16Zaskoczeni politycy ustępowali wobecŜądańHitlera godzącsię ze stwarzanymi przezeń faktami dokonanymi. W ten sposób w 1938 r. dokonał on aneksjiAustrii i Sudetów17.Po rozwiązaniu, kryzysu sudeckiego Hitler stanął wobec konieczności podjęcia nowego kroku iwyboru nowych sojuszy. Z pokojowego rozwiązania problemu sudeckiego nie był zadowolony.Bardziej na rękę byłaby mu mała, lokalna wojna o Sudety. Mówił później,Ŝe"nie po to się zbroił,by nie uderzać". Państwa zachodnie nie dopuściły do wojny, godząc się na pokojowe uznanie jegoŜądań.Hitler stracił moŜliwość wypróbowania ludzi, sprzętu i nowej taktyki wojennej18.Gdyby Polska podjęła współpracę z Rzeszą, Hitler prawdopodobnie po Sudetach zdecydowałbysię na rozprawę z Francją, a następnie uderzyłby wspólnie z Polską na ZSSR. Polska nie podjęłajednak oferty Hitlera19. Nie wiadomo zresztą, czy była ona szczera. 24 października 1938 r. min.Ribbentrop przedstawił ambasadorowi polskiemu w Niemczech J. Lipskiemu plan "globalnego"uregulowania niemiecko-polskich problemów sąsiedzkich. NieŜądanood Polski, by zwróciłaRzeszy obszary sporne lecz postulowano, by wyraziła zgodę na włączenie Wolnego MiastaGdańska do Rzeszy i przeprowadzenie przez Pomorze eksterytorialnego połączenia kolejowego i161718Zob. P. Paillole, Nasz szpieg u Hitlera. Warszawa 1993; W. Kozaczuk, W kręgu Enigmy, Warszawa 1979.H. Batowski, Austria i Sudety 1919-1938. Poznań 1968: K. Piwarski, Monachium 1938, Warszawa 1952.A. Hillgruber, Niemcy i Polska w polityce międzynarodowej 1933-1939 [w:] Stosunki polsko-niemieckie1933-1945. Redakcja A. Czubiński, Z. Kulak, Poznań 1988, s. 59-76.19W. Deist, Heeresrüstung und Aggression 1936-1939 [w:] Militär, Staat und Gesellschaft. Studien zurpreusisch-deutschen Militärgeschichte, München 1991, s. 317-338; I. Fleischhauer, Der Pakt. Hitler, Stalin und Initiativeder deutschen Diplomatie 1938-1939, Berlin-Frankfurt a. m. 1990, s. 38-39.

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

hannaeva.xlx.pl