Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
CZYNNOŚCI OPERACYJNO – ROZPOZNAWCZE
R I
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA
W obowiązującym stanie prawa brak definicji czynności operacyjno-rozpoznawczych
Hanausk à odrębny system poufnych bądź tajnych działań organów policyjnych prowadzonych poza procesem karnym, ale służące aktualnym lub przyszłym celom procesów wykonywanych dla zwalczania i zapobiegania przestępczości i działaniom społecznie niepożądanym
Kulicki à system pisemnie udokumentowanych, ale nieprotokołowanych, niejawnych, nieprocesowych działań organów ścigania, zwłaszcza policyjnych, opartych na prawie, wiedzy kryminalistycznej i zasadach ogólnie regulowanych wewnętrznymi przepisami służbowymi służącymi do rozpoznawania zjawisk kryminalnych, ich dezintegracji, zmierzających do ujawnienia przestępstw, ich sprawców i przedmiotowego i taktycznego ukierunkowania czynności procesowych, działań profilaktycznych i procesowych
Widacki à (autorytet na uczelni – przypisek Gosi – Widła + Leśniak o nim często mówi) umocowane ustawowo, niejawne działania organów państwowych, realizowane w celach informacyjnych, prewencyjnych, wychowawczych lub dowodowych
Istota = podporządkowanie czynności operacyjno-rozpoznawczych celom postępowania karnego
FUNKCJE CZYNNOŚCI:
· Rozpoznawcza
o Czynności o-r nie zawsze muszą skutkować wszczęciem procesu karnego
o Zaletą jest proaktywne rozpoznawanie środowiska kryminogennego i czynników sprzyjającym popełnianiu przestępstw
o Służby wywiadowcze (AW i SWW) prowadzą czynności o-r głównie w celu rozpoznania potencjalnych zagrożeń
· Zapobiegawcza (profilaktyczna)
o Potrzeba niedopuszczenia do innego przestępstwa
o Może to nastąpić przez:
§ Oddziaływanie na potencjalnego sprawcę
§ Oddziaływanie na środowisko kryminogenne
§ Likwidacja warunków, które sprzyjają popełnianiu przestępstw
§ Określenie środków niwelujących negatywny wpływ istniejących zagrożeń
o Może być powiązana także czynności podjęte na etapie karalnego przygotowania czy usiłowania
· Wykrywcza
o Ogól czynności nakierowanych na ujawnienie zdarzenia wyczerpującego znamiona przestępstwa, osoby pozostającej w związku z tym zdarzeniem i zebranie materiału pozwalającego na podjęcie ścigania
· Dowodowa
o Ustawa wprost nadaje niektórym czynnościom walor dowodu
o Rodzaje:
§ Kontrola operacyjna
§ Zakup kontrolowany
§ Przesyłka niejawnie nadzorowana
ORGANY UPRAWNIONE DO PROWADZENIA CZYNNOŚCI O-R:
· Policja
· Straż Graniczna
· Żandarmeria Wojskowa
· Organy kontroli skarbowej
· CBA
· ABW i AW
· SKW i SWW
· Służba Celna – ustawa o Służbie Celnej nie przewiduje możliwości prowadzenia przez funkcjonariuszy SC czynności o-r. Jednakże mogą oni:
o Prowadzić obserwację za pomocą urządzeń technicznych
o Można udostępniać im dane telekomunikacyjne
o Udostępniać dane objęte tajemnicą bankową
o Mają prawo do korzystania i przetwarzania informacji uzyskanych przez uprawnione organy/ służby/ instytucje w wyniku wykonywania czynności o-r
o Możliwość współdziałania z organami i instytucjami uprawnionymi do wykonywania czynności o-r w trakcie realizacji tych czynności
· BOR – podobne wątpliwości w ustawie o Biurze Ochrony Rządu – ustawa nie daje możliwości wykonywania czynności, ale mogą korzystać z pomocy osób nie będących funkcjonariuszami
· Służba więzienna – też dyskusyjne
ZAKRES I CEL CZYNNOŚCI:
· Ustawa o Policji – czynności prowadzone są w celu rozpoznania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń (art. 14)
· Ustawa o Żandarmerii – brak wymienienia czynności o-r jako formy realizacji powierzonych zadań, jedynie ustawowe umocowanie prawa do kontroli operacyjnej, zakupu kontrolowanego, przesyłki niejawnie nadzorowanej
· Ustawa o kontroli skarbowej – czynności operacyjne to jedna z form realizacji wywiadu skarbowego
· Służby cywilne specjalne:
o Zapobieganie popełnieniu przestępstw, ich rozpoznawania i wykrywania oraz ścigania sprawców przestępstw (CBA, ABW)
o Prowadzone dla uzyskania i przetwarzania informacji istotnych dla zwalczania korupcji w instytucjach państwowych i samorządzie terytorialnym oraz działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa (CBA) i dla ochrony bezpieczeństwa państwa i jego porządku konstytucyjnego (ABW)
· Wojskowe służby specjalne:
o Realizacja wszystkich powierzonych im zadań, które znacznie wykraczają poza rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw
CZAS PROWADZENIA CZYNNOŚCI
à przed rozpoczęciem procesu karnego :
· Uzyskanie informacji, gdy nie wpłynęło zawiadomienie o przestępstwie / organy nie dysponują wystarczającym materiałem uzasadniającym wszczęcie postępowania karego
· Zbadanie zasadności o wszczęciu / odmowie wszczęcia postępowania
· Sprawdzenie faktów zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie / informacji własnych organów
àrównolegle do toczącego się postępowania karnego:
· Wszczęcie procesu to nie moment graniczny dla czynności operacyjnych
àpo zakończeniu procesu karnego:
· Przepisy o umorzeniu rejestrowym (realizowane na podstawie odrębnych przepisów, w celu wykrycia sprawcy i poszukiwania dowodów)
· Poszukiwanie skazanego, który nie stawił się do odbywania kary
· Nakłonienie osób tymczasowo aresztowanych / skazanych do ujawnienia pozostałych sprawców za pomoc w uzyskaniu przedterminowego zwolnienia z części kary
· Rozpoznawanie zagrożeń bezpieczeństwa świadka koronnego, wobec którego postępowanie zostało zakończone
PROBLEMATYKA BRAKU JEDNOLITEJ REGULACJI USTAWOWEJ
Nie zdecydowano się na jednolite określenie czynności o-r. Obecne przepisy wskazują ogólne podstawy ich prowadzenia i precyzują jedynie wybrane formy ich prowadzenia (np. kontrolę operacyjną), bądź też uprawnienia funkcjonariuszy (korzystanie z dokumentów potwierdzających fałszywą tożsamość). Szczegółowy opis prowadzenia tych czynności objęty jest jednak klauzulą tajności w instrukcjach wewnątrzresortowych - w innym wypadku byłyby nieskuteczne.
W innych państwach uregulowane jest to szczegółowo:
· RFN – uregulowane w kodeksie postępowania karnego
· Wielka Brytania – Ustawa o regulacji środków śledczych
· Rosja – ustawa o działalności operacyjno-rozpoznawczej
Brak jednolitej regulacji w prawie PL koliduje z zasadami międzynarodowymi i przepisami Konstytucji RP:
· Prawo do wolności
· Tajemnica komunikowania się
· Nienaruszalności mieszkania
· Poszanowania życia prywatnego
Naruszenia tych zasad mogą mieć miejsce wyłącznie na szczeblu ustawowym!
Rozdział II
Formy, metody i środki czynności operacyjno-rozpoznawczych
Brak zgodności w literaturze co do typologii rodzajów czynności operacyjno-rozpoznawczych – problem z określeniem wszystkich stosowanych sposobów niejawnego gromadzenia informacji. Można to ustalić w oparciu o wiedzę ustawową – w pozostałych przypadkach wymagana jest szeroka wiedza kryminalistyczna
Hanausek:
· Podstawowym pojęciem pracy operacyjnej jest ŚRODEK, który odpowiada na pytanie czym / kim posługuje się funkcjonariusz w celu niejawnego zdobycia informacji. Na podstawie tej definicji środkami są:
o Działający niejawnie funkcjonariusze (wywiadowca / tajny agent)
o Poufne osobowe źródła informacji
o Środki techniczne
o Obiekty specjalne
o Zbiory danych
· Kolejny termin to METODA – to zespół zachowań i środków, który dzięki konwencji i wykorzystaniu wiedzy i doświadczenia pozwala na optymalną realizację założonych celów
· FORMA to zespół stałych i powtarzalnych cech charakteryzujących obiektywne elementy zewnętrzne określonego zachowania/ czynności, tworzący ogólny model, szablon przesądzających o zakresie i wymogach tego zachowania lub czynności
o Proste
o Złożone
Widacki:
· Ogranicza zakres czynności operacyjnych wyłącznie do form
Gruza:
· Wszystkie podziały są nieaktualne przez dezaktualizację określeń „metoda” i „forma”
PROPONOWANY PODZIAŁ:
1) Uzyskanie danych za pomocą własnych czynności organów służb policyjnych
2) Pobieranie danych
a. OSOBOWYCH
b. STANOWIĄCYCH TAJEMNICĘ BANKOWĄ I UBEZPIECZENIOWĄ
c. TELEKOMUNIKACYJNYCH
d. OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z USŁUG POCZTOWYCH
3) Gromadzenie danych
4) Przetwarzanie danych
5) Udostępnianie danych
1. Uzyskiwanie danych za pomocą czynności operacyjno-rozpoznawczych
WYWIAD
Prosta forma pracy operacyjnej – uzyskanie informacji od osobowych źródeł informacji
Odmiany:
· JAWNA – źródło informacji wie, że kontaktuje się z nim funkcjonariusz policji / przedstawiciel organów ścigania
· UKRYTA – rozmówca nie wie, że udziela informacji przedstawicielowi organów ścigania
Cel àPozyskanie informacji o osobie / zdarzeniu
Dokumentowany w postaci notatki służbowej
OBSERWACJA OPERACYJNA
Względnie stała koncentracja uwagi w poznaniu wzrokowym określonego przedmiotu (osoby/ miejsca/ rzeczy) w calu zapewnienia mu ochrony / poznania zmian w jego usytuowaniu w czasie i przestrzeni
Rodzaje obserwacji:
...