142 i 143, Uczelnia, Administracja publiczna, Jan Boć 'Administracja publiczna'

pracy oraz komunikacji społecznej, popieranie rozwoju kultury fizycznej, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, zapewnienie obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia, tworzenie i wspieranie systemów indy­widualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów, po­moc rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietnym i niepełnym, prowadzenie polityki sprzyjającej za­spokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, przeciwdziałanie bezdomnoś­ci, wspieranie rozwoju budownictwa socjalnego, popieranie działań obywateli zmierzających do uzyskania własnego mieszkania, ochrona konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywat­ności i bezpieczeństwa oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.

Konstytucja nie określa wszystkich zadań władz publicznych (państwo­wych i samorządowych). Szereg zadań dla tych władz określona jest w usta­wach. Są to przykładowo zadania w zakresie: planowania przestrzennego, gospodarki nieruchomościami stanowiącymi własność państwa i jednostek samorządu terytorialnego, zapobieganie skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej, ochrona przyro­dy, ochrona dóbr kultury, mecenat władz publicznych nad działalnością kultu­ralną, zapewnienie transportu i łączności.

Jest charakterystyczne, że zadania publiczne jednostek samorządu teryto­rialnego określane są w normach prawa powszechnie obowiązującego w spo­sób bardziej jednoznaczny niż zadania innych podmiotów administracji pub­licznej. Nadto art. 163 Konstytucji RP formułuje zasadę domniemania wykonywania zadań publicznych przez samorząd terytorialny, nie zastrzeżo­nych przez Konstytucję RP i ustawy dla innych władz publicznych.

Nie ulega wątpliwości, że niezależnie od tego, co jest przedmiotem zadań publicznych, do władz publicznych (w tym organów administracji publicznej) należy aktywne planowanie, organizowanie, realizowanie i kontrolowanie re­alizacji zadań, które zostały przez prawo określone jako zadania publiczne tych władz.

W konstytucyjnym państwie prawa niewykonywanie bądź nienależyte wykonywanie zadań administracyjnych rodzi odpowiedzialność polityczną i odpowiedzialność prawną.

W pierwszym rzędzie odpowiedzialność tę ponoszą rząd i ministrowie. Odpowiedzialność polityczna jest odpowiedzialnością przed parlamentem. Ma charakter zbiorowy (całego składu rządu) oraz indywidualny (poszczególnych członków rządu). Środkiem, za pomocą którego parlament egzekwuje odpo­wiedzialność polityczną, są z reguły uchwały parlamentu o udzieleniu votum nieufności lub nieudzieleniu votum zaufania.

W świetle obowiązującej Konstytucji RP z wnioskiem o udzielenie votum nieufności dla rządu może wystąpić grupa co najmniej 46 posłów. Wniosek taki

142

powinien także zawierać imienne wskazanie kandydata na stanowisko Prezesa przyszłej Rady Ministrów. Wniosek, o którym mowa, może być uchwalony

większością ustawowej liczby posłów.

Wniosek o votum nieufności dla członka rządu może być zgłoszony wobec każdego z członków Rady Ministrów (z wyjątkiem Prezesa Rady Ministrów) przez grupę co najmniej 69 posłów. Wniosek taki może być uchwalony więk­szością ustawowej liczby posłów.

Inną funkcję pełni instytucja votum zaufania. Z wnioskiem o udzielenie votum zaufania Radzie Ministrów może zwrócić się do parlamentu Prezes Rady Ministrów. Jednakże w wypadku, gdyby wniosek Prezesa Rady Mini­strów o uchwalenie votum zaufania nie został przez Sejm uchwalony, oznacza to, że rząd stracił poparcie parlamentu. W takim wypadku Prezes Rady Mini­strów ma obowiązek złożenia dymisji rządu Prezydentowi Rzeczypospolitej.

Odpowiedzialność prawna za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zadań administracyjnych jest bardziej złożona i zróżnicowana (zob. rozd. o odpowiedzialności).

Obok odpowiedzialności publicznoprawnej funkcjonariusze administracji publicznej mogą ponosić także odpowiedzialność karną za przestępstwa zwią­zane z wykonywaniem zadań administracyjnych.

Niewykonanie zadań publicznych bądź nienależyte wykonanie tych zadań może być także przesłanką odpowiedzialności cywilnoprawnej. Z taką sytuacją mamy do czynienia wówczas, gdy prawnie określone zadanie publiczne nie jest wykonywane przez kompetentny organ administracji publicznej, zaś skut­kiem niewykonania tego zadania jest szkoda w rozumieniu prawa cywilnego. Orzecznictwo sądowe dostarcza wielu przykładów odpowiedzialności cy­wilnoprawnej za niewykonanie zadań publicznych nałożonych na organy ad­ministracji publicznej. Możemy to zilustrować przykładem, w którym organ administracji publicznej nie wykonuje spoczywającego na nim zadania polegającego na ochronie porządku i bezpieczeństwa publicznego.

W 1968 r. Sąd Najwyższy rozpatrywał sprawę odpowiedzialności cywil­noprawnej terenowego organu administracji państwowej za niezabezpieczenie groty znajdującej się na szlaku turystycznym. W wyniku niepodjęcia przez ten organ jakichkolwiek działań zabezpieczających, w grocie dochodziło do wy­padków, zaś jeden z wypadków zakończył się śmiercią uczestnika wycieczki turystycznej. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 stycznia 1964 r. (III PRN 66/67) trafnie orzekł, iż organ administracji państwowej miał obowiązek pra­wny zabezpieczyć grotę, zaś będąc zobowiązany do wykonywania zadania polegającego na zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa publicznego na tere­nie objętym zakresem jego działania, nie zabezpieczył groty ani wyraźnie nie ostrzegł przed grożącym niebezpieczeństwem, zwłaszcza że położona była na szlaku turystycznym i była miejscem zainteresowania turystów, że wejście do

143