Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
obowiązki może być, lub jest, uważana za postęp, np. w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, w ochronie zdrowia, w szkolnictwie. Kryterium oceny, a jednocześnie granic owego przekształcenia może, jak się zdaje, stanowić zobiektywizowany, realny i szerzej nie kwestionowany interes publiczny obrazujący potencjalną sumą interesów indywidualnych.
Z problematyką tą wiąże się merytoryczny zasięg ingerencji administracji w całość życiowych i prawnych sytuacji obywateli w nowym ustroju politycznym i gospodarczym w Polsce. Jest to problem aktualny i mocno złożony. Znaczna część ingerencji administracji zwłaszcza takiej, która polegała na
reglamentacji obrotu majątkowego, a obejmująca także działania z obrębu tej ingerencji, które:
1) warunkują czynność cywilnoprawną (np. przydział, wejście w umowę
sprzedaży), przy czym warunkowanie to regulowane jest prawem administracyjnym, a nie cywilnym,
2) zastępują czynność cywilnoprawną (np. decyzja o przejęciu zabytku
ruchomego). Kategoria ta obejmuje również sytuacje, w których akt administracyjny rodzi skutki cywilnoprawne,
3) ograniczają skutki cywilnego prawa podmiotowego czy czynności cywilnoprawnej (np. decyzja o czasowym zajęciu nieruchomości),
4) uwarunkowane są określonym cywilnym prawem podmiotowym bądź określoną czynnością cywilnoprawną (np. decyzja o emeryturze warunkowana jest przekazaniem gospodarstwa rolnego następcy) nie została całkowicie czy w ogóle skasowana w nowym ustroju. W zasadzie wyeliminowane zostały z porządku prawnego tylko te czynności reglamentujące, które w ustroju socjalistycznym z powodu niedoborów towarów (opisane w pkt l) warunkowały umowy sprzedaży.
W ogólniejszym ujęciu należy podkreślić, iż od 1990 roku w Polsce, przywracając ideę wolności gospodarczej kasuje się podstawowe narzędzia i środki jej ograniczania. Ale też z drugiej strony część władczej ingerencji administracji przenosi się do sfery działań policyjnych pomyślanych jako
narzędzie pilnowania bezpieczeństwa, spokoju i zdrowotności publicznej -zwłaszcza.
Trzeba jednak wiedzieć, iż znaczna część ingerencji administracji nie zmienia się, czy osłabia wraz z ustrojem, a odwrotnie - nawet intensywnieje. Ochrona żywności, reglamentacja ruchu drogowego, zwalczanie zaraźliwych chorób zwierzęcych to dobre przykłady z obrębu tej części ingerencji.
W ostatniej refleksji na temat zasięgu ingerencji administracji omówić wypada kwestię stosunku tej ingerencji do zachowań zdeterminowanych pozaprawnymi normami moralnymi, etycznymi i innymi, wytworzonymi w długotrwałym związku kulturowym społeczeństwa. Podstawowe relacje między
130
opartą na prawie ingerencją administracji a normami moralnymi wyrażają się w takich oto układach:
a) norma moralna jest obojętna dla treści normy prawnej, przy czym obojętność ta wyrażona jest bądź przez milczenie, bądź przez gwarancję swobody postępowania regulowanego normą moralną,
b) norma moralna staje się dodatkowym kryterium postępowania regulowanego prawnie, co znajduje odzwierciedlenie w normie prawnej,
c) norma moralna przekształca się w normę prawną. Tok tego przekształcenia sięga początków prawa, zaś normy moralne były wcześniejsze tylko dlatego, że prawo było późniejsze, tak jak późniejsza wobec grupy społecznej była organizacja państwa. Życie w grupie wymagało reguł porządkujących. Część z nich przekształcała się w prawo, część pozostawała poza prawem. Proces ten do dziś nie jest zakończony, a jego trasy szczegółowe są mocno skomplikowane.
Trwałość norm moralnych jest znaczna i niewątpliwie większa niż norm prawnych. Sprzeczność między nimi prowadzi zatem do nadwerężenia społecznego autorytetu normy prawnej, czasem nawet do nieskuteczności opartych na niej działań. Dlatego zasięg i treść ingerencji administracji muszą odpowiadać poszanowaniu norm moralnych i dbałości o przestrzeganie warunków ich powodzenia, zwłaszcza że pewna część ingerencji administracji wobec obywatela ma za zadanie właśnie przywrócenie ich poszanowania w drodze prawnej. Przywracanie to jest, niestety, najczęściej konsekwencją uprzednich uchybień w działalności administracji, a nierzadko i regulującego ją prawa. W tym względzie nowa ingerencja administracji może być reakcją i skutkiem nietrafności ingerencji dotychczasowej. A przekształcanie zachowań określonych normami moralnymi często przypomina w skutkach efekty kształtowania stosunków gospodarczych wbrew obiektywnym prawom ekonomicznym.
...