Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Klasycyzm w sztuce (z classicus – doskonały, wzorowy, pierwszorzędny) - kierunek nawiązujący do grecko-rzymskich wzorów antycznych. Pojawiał się w sztuce europejskiej w różnych okresach. Od XVI w. we Włoszech, rozkwit we Francji w XVII w. Modny w okresie oświecenia (XVIII w.), pojawił się jeszcze w XIX stuleciu., nawet w XX wieku, pod postacią (w literaturze, w architekturze).
Silne impulsy płynęły z Włoch z odkrytego (1711) i (1748) oraz teorii renesansowych . Głównym teoretykiem klasycyzmu był niemiecki historyk sztuki i konserwator - twórca definicji klasycyzmu opartej na "szlachetnej prostocie i spokojnej wielkości".
Największe znaczenie dla upowszechnienia idei klasycyzmu miała grafika z widokami zabytków starożytnego Rzymu oraz fantazjami architektonicznymi. Pomimo włoskich korzeni głównym ośrodkiem klasycyzmu była Francja, gdzie styl ten objął fazy: , , . W Anglii odpowiadał mu styl Gregorian i styl , w Polsce zaś styl .
Architektura klasycyzmu
Architektura okresu klasycyzmu jest niejednolita, początkowo zachowuje delikatność i umiar rodem z , np. Mały Trianon z zaprojektowany przez . Kolejną odmianę stanowił kierunek akademicki () z palladiańskim oparty na najsłynniejszych budowlach Rzymu (np. ), operujący planami centralnymi z kopułami, kolumnadami, np. Panteon w Paryżu (architekt J.G. Soufflot). Jeszcze jedną odmianę stanowi kierunek hellenistyczny () operujący wzorami ze starożytnej Grecji, np. kościół Św. Magdaleny i Giełda w Paryżu.
Późny klasycyzm swe najbardziej monumentalne oblicze osiągnął w czasach jako oficjalny styl cesarstwa i nosi nazwę empiru. Przykładem twórczość i oraz Łuk Triumfalny w Paryżu na placu de Gaulle'a (architekt ).
Polska - i (Łazienki i wnętrza Zamku Królewskiego w Warszawie), (kościół ewangelicki w Warszawie), (katedra w Wilnie), (Belweder), P.Ch. Aigner (kościół Św. Aleksandra w Warszawie), (Teatr Wielki w Warszawie).
Rzeźba okresu klasycznego
Rzeźbę klasycyzmu tworzono również pod wpływem odkryć archeologicznych w Italii i fascynacji rzeźbą antyku. Poszukiwano harmonii proporcji i ideału piękna, dążąc do efektu wirtuozerii technicznej w ulubionych gatunkach . Realizowano tematykę mitologiczną, alegoryczną i portretową, wykonywano monumentalne kompozycje figuralne, troszczono się o precyzyjny detal architektoniczny.
Najwybitniejszymi mistrzami dłuta byli: Włoch (Paulina Borghese jako Wenus) oraz Duńczyk B. Thorvaldsen, pracujący w Rzymie twórca nurtu silnie antykizującego (pomnik księcia J. Poniatowskiego w Warszawie, pomnik Kopernika tamże, nagrobek W. Potockiego w katedrze na Wawelu).
Malarstwo klasyczne
Malarstwo reprezentowało jasne koncepcje plastyczne i doskonały rysunek, któremu był podporządkowany kolor. Realizowano tematykę historyczną, mitologiczną oraz współczesną - aktualną politycznie, bujnie rozwijał się portret. Niektórym tematom zaczerpniętym z antyku nadawano współczesny wydźwięk propagandowy, w czym celował czołowy malarz tego okresu (np. Przysięga Horacjuszy 1785). Stał się czołowym malarzem Napoleona I, tworząc kompozycje na potrzeby dworu cesarskiego oraz liczne portrety władcy.
Przywódcą artystycznym malarzy klasycyzmu (zwłaszcza w ich sporze z romantykami) był .
W Polsce największe znaczenie miała twórczość i jego "malarni", głównego dekoratora Zamku Królewskiego w Warszawie. zwanego Canaletto - autora widoków Warszawy..
Klasycyzm w literaturze
Nawiązywał do antyku. W wersji francuskiej związany był z , miał łączyć piękno i prawdę z trwałymi wartościami akceptowanymi przez rozum. Propagował harmonię kształtów i umiar, unikając skrajnych wartości estetycznych, jak komizm satyryczno-groteskowy czy gwałtowny tragizm. Przedstawiciele klasycyzmu dążyli do wypracowania uniwersalnych norm twórczości literackiej i podporządkowania im praktyki pisarskiej. Za najpełniejszą wykładnię klasycystycznej teorii literatury uznaje się Sztukę poetycką Boileau (1674). M. Boileau w swojej "Sztuce poetyckiej", żądał od twórców sztuki przestrzegania reguł, zachowywania zasad prawdopodobieństwa w odniesieniu do rzeczywistości, ale także uogólniania i upiększania jej obrazu, dostosowywania formy do tematu oraz służenia społecznej przyjemności i pożytkowi. Klasycyzm wyznaczał więc sztuce i literaturze cele utylitarne, stawiał przed nią zadania dydaktyczno-moralizatorskie, wyrastające z przekonania o ogromnej roli słowa jako narzędzia oddziaływania na społeczeństwo, kładł nacisk na zagadnienia społeczne. Klasycyzm uznawał za cel sztuki osiągnięcie doskonałości w realizacji piękna i prawdy jako zaakceptowanych przez rozum ponadczasowych wartości. Cel ten miał być osiągany przez naśladowanie doskonałych wzorów, głównie antycznych, oraz przez naśladowanie natury pojmowanej jako odkryta przez rozum istota rzeczy. Tematykę i budowę dzieł określały reguły, z których najogólniejszą była zasada , tragedia nawiązująca do starożytności, , , , .
W Polsce klasycyzm (zwany też klasycyzmem stanisławowskim) był głównym prądem literackim oświecenia, formułującym program piśmiennictwa zaangażowanego w społeczno-polityczną reformę kraju. Wystąpił w latach pięćdziesiątych XVIII w., w środowiskach magnackich (Wacław Rzewuski), następnie znalazł wyraz w twórczości najwybitniejszych pisarzy okresu: Ignacego Krasickiego, Adama Naruszewicza, Stanisława Trembeckiego, Franciszka Bohomolca oraz w traktatach i poetykach (m.in. Sztuka rymotwórcza Franciszka Ksawerego Dmochowskiego, 1788). . Założenia klasycyzmu osiemnastowiecznego zostały przejęte i częściowo przekształcone przez klasycyzm warszawski (postanisławowski).
Klasycyzm postanisławowski, klasycyzm warszawski - tendencje i zjawiska występujące w literaturze polskiej pierwszego trzydziestolecia XIX w., głównie w środowisku warszawskim, związane z działalnością pisarską Ludwika Osińskiego, Kajetana Koźmiana, Alojzego Felińskiego, Franciszka Morawskiego. Uprawiali twórczość o tematyce historycznej, głownie nieumiarkowaniu i kontrastach zwrócono się ponownie w stronę wzorów starożytnych (klasycznych), to znaczy w kierunku umiaru i prostoty. Muzykę tego okresu nazywamy po prostu muzyką klasyczną. Muzyka klasyczna jest homofoniczna i odznacza się symetryczną budową. Najczęstsze formy to , i . Wielkim centrum muzyki klasycznej stał się , dzięki tworzącym tam trzem wybitnym kompozytorom: Haydnowi, i .
Klasycyzm wyznaczał więc sztuce i literaturze cele utylitarne, stawiał przed nią zadania dydaktyczno-moralizatorskie, wyrastające z przekonania o ogromnej roli słowa jako narzędzia oddziaływania na społeczeństwo, kładł nacisk na zagadnienia społeczne