Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Temat 14: Teoria kształcenia i wychowania w klasie szkolnej
Teoria wychowania- jest jedna z podstawowych dyscyplin pedagogiki do, której oprócz niej zalicza się m.in. pedagogikę ogólną, dydaktykę, pedagogikę porównawczą , społeczną i specjalną oraz historię wychowania i oświaty. Nie jest więc jednolitym i wewnętrznie spójnym systemem twierdzeń dotyczących wychowania. Głównym przedmiotem zainteresowań teorii wychowania jest wychowanie w wąskim jego rozumieniu tj. kształtowanie postaw i innych cech osobowości dzieci i młodzieży łącznie ze stwarzaniem im warunków ułatwiających samokształcenie . Teorie wychowania interesuje szczególnie rozwój moralny, społeczny, kulturalny i fizyczny dzieci i młodzieży mniej rozwój umysłowy w procesie uczenia się.
Szkoła jest podstawową instytucją oświatowo –wychowawcza . Zajmuje się kształceniem i wychowywaniem dzieci, młodzieży i dorosłych, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo-programowych. Nieodłączną częścią szkoły jest klasa. Stanowi ona nie tyle jak mogłoby się wydawać sumę czy zbiór wyizolowanych uczniów, podatnych głównie na wpływ uczących ich nauczycieli, ile nade wszystko grupę społeczna. Należy do nich istniejąca w klasie struktura, czyli zajmowana przez uczniów pozycja względem siebie, wspólnie uznawane normy, spoistość i przywództwo. Zjawiska i procesy te powstają w wyniku interakcji między poszczególnymi uczniami. Klasa szkolna stanowi zespół złożony z uczniów wzajemnie na siebie oddziałujących, zajmujących różne w niej pozycje, mający wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowania. Początkowo tworzy jedynie formalnie zorganizowaną grupę społeczną , obejmującą uczniów reprezentujących podobny poziom umysłowy i stopień rozwoju fizycznego tj. bez obecności nieformalnego nurtu życia wewnętrznego klasy. Ten jest zazwyczaj efektem wzajemnych i spontanicznych oddziaływań na siebie uczniów. Wyłania się z chwila nawiązywania przez nich pierwszych ze sobą kontaktów interpersonalnych. Z czasem znacznie się pogłębia i zaczyna wywierać na nich większy wpływ niż sprawowana nad nim formalna kontrola z zewnątrz np. w formie zaleceń czy pouczeń nauczycieli. Dlatego przeprowadzane w tym zakresie przez psychologów społecznych badania , jakkolwiek dokonane w warunkach pozaszkolnych, są również cennym źródłem interesującej nas dynamiki grupowej klasy szkolnej. W jej przedstawieniu ogranicza się tutaj głównie wspomnianych wcześniej zjawisk i procesów grupowych jakimi są: struktura ,normy, przywództwo i swoistość klasy szkolnej. Zapoznania się z nim może dopomóc w skutecznym wykorzystaniu ich w pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą.
Jeszcze do niedawna na określenie teorii kształcenia używało się powszechnie terminu
„dydaktyka”.
Od Herbarta mówi się o dydaktyce już nie tylko jako sztuce, lecz nauce obejmującej nauczanie i wychowanie. Zgodnie z tym ujęciem, termin „nauczanie wychowujące” lub„ wychowanie przez nauczanie” wskazuje na nieredukowalną jedność dwóch czynności pedagogicznych: kształcenia (nauczania) i kształtowania(wychowania). Mimo to – zwłaszcza w ostatnim czasie – niektóry autorzy przyporządkowują je dwóm różnym gałęziom specjalistycznym: teorii kształcenia i teorii wychowania.
Współcześnie dydaktyka jest nauką pedagogiczną zajmującą się całokształtem zjawisk nauczania i uczenia się oraz wychowania szkolnego.
Podstawowe pojęcia teorii kształcenia/dydaktyki
· uczenie się – nabywanie wiedzy, tzn. wiadomości, sprawności i postaw; czynny
proces przyswajania, przetwarzania i tworzenia wiedzy; może być okazjonalne
(niezamierzone) lub celowe (zamierzone);
· nauczanie – długotrwały, systematyczny, planowy i bezpośredni proces
kierowania uczeniem się; istotną rolę odgrywa w nim kontrola (nauczyciel organizuje, kieruje
i kontroluje pracę ucznia);
· kształcenie – obejmuje jednocześnie nauczanie i uczenie się; może mieć formę
kształcenia specjalistycznego (zawodowego) lub kształcenia ogólnego; może być
bezpośrednie (szkoła) lub pośrednie (Internet);
· samokształcenie – samodzielne uczenie się przy użyciu środków dydaktycznych;
· wychowanie – kształtowanie/formowanie osobowości;
· edukacja – 1. przekształcanie człowieka, przeprowadzanie rozwijającej się
jednostki od niższego stanu człowieczeństwa i przenoszenie jej do stanu wyższego, 2.
oddziaływania między generacją dorosłych a dorastającymi, których celem jest
przygotowanie tych ostatnich do samodzielnego życia, 3. system instytucji kształcenia i
wychowania.
Według Bolesława Niemierko, współczesnego polskiego dydaktyka, kształcenie
przebiega między podmiotem, a treścią kształcenia. Składają się na nie dwa procesy:
1) proces poznawczy i 2) proces emocjonalno-motywacyjny. Dla każdego z tych procesów
charakterystyczne są odrębne cele; w pierwszym są to cele poznawcze: a) wiadomości i b)
umiejętności, w drugim – cele praktyczne: a) postawy i b) działania.
Wychowanie (kształtowanie) jest nieodłącznym elementem procesu kształcenia. Jego
własny sens dobrze opisuje wyrażenie „proces wsobny”. Polega on na refleksyjnym
odniesieniu podmiotu uczącego się do własnych czynności (u Herbarta: system i metoda po
stronie nauczyciela wywołuje żądanie i czyn po stronie ucznia). Celem wychowania jest
doskonalenie samego człowieka, a dokładniej kształtowanie jego osobowości.
Teoria kształcenia zajmuje się wymienionymi do tej pory celami o tyle, o ile są one
uświadomione. Innymi słowy: działania nieświadome i niecelowe, które wpływają na
człowieka . W nauczaniu mamy do czynienia z ogólnymi określeniami stanu, jaki powinien zostać osiągnięty na końcu działania (cel). Opisują go zarówno dyrektywy edukacyjne, jak i
uczestnicy kształcenia: uczniowie, ich rodzice i nauczyciele.
Literatura:
M.Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” Kraków 2007
Opracowała: Katarzyna Chmura