Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
13. Powieść – worek
- powieść – worek ujawnia cały dotychczasowy paradygmat norm, konwencji i sposobów czytania
- nie respektuje obowiązujących zasad komunikacji literackiej
- kultura literacka musi wchłonąć tekst nie dający się rozczytać w żadnym ze znanych stylów lektury
- aktywność czytelnika ogniskuje się wokół nietypowości poszczególnych poetyk
- podstawową problematyką jest orzekanie o semantyce formy powieściowej
- semantyka gatunku po raz pierwszy staje się nieuchwytna
- spowodowała drastyczne załamanie się klasycznych wzorów literatury i ich obiektywizacji krytycznej
- podstawową cechą powieści realistycznej jest możliwość jej zrozumienia przez czytelnika
- pojawienie się nowego typu powieści spowodowało konflikt pomiędzy wiedzą, a kompetencją publiczności literackiej, ujawniając tym samym wyznaczniki gustu literackiego
- brak wewnętrznej ewolucji powieści
- trudność określenia relacji pomiędzy poszczególnymi częściami
- nieumotywowane załamanie sposobu narracji
- obecność dygresji autora nie pozostający w żadnym związku z całością utworu
- zjawiska takie jak deformacja, sztuczność stylu, fabuły, postaci czy hiper odkształcanie realiów naruszały przyjęte zasady komunikatywności powieściowej
- brak możliwości rozpoznania sensu całościowego
- utwory nie pozwalały się streścić ani przełożyć na dyskurs języka krytyki literackiej
- za nowatorskie uznano:
- niemotywowany mimetyczne układ elementów
- otwartość kompozycją
- inny status języka powieści
- za wykładnik „nieczytelności” stawiano brak troski autora o odbiorcę powieści, a nawet lekceważenie
- zarzucano, że powieść jest zrozumiała tylko dla autora
- język ma służyć komunikacji, nie izolacji
- powieść – worek uznano za prowokację estetyczną
- celowo razi gust czytelnika wykształconego na prozie realistycznej
- odbiorca tego typu powieści stał się zdolny do innego niż tradycyjny odbiór utworu
- proza wymagała całkowitego utożsamiania się z dziełem
- możliwe wyłącznie poznanie emocjonalne
- powieść – worek narusza kategorię całościowości (nowy sposób segmentacji wewnątrztekstowej)
- rozbicie na obrazy
- luźność kompozycyjna
- liryczny tok narracji
- brak całościowości był utożsamiany z brakiem autorskiej troski o kompozycję
- brak ciągłości opowiadania
- autonomizacja poszczególnych elementów
- rozpad utworu na pojedyncze cząstki
- brak „wykończenia”
- niejednolitość gatunkowa i stylistyczna
- elementy prekursorskie
- nowy sposób konstrukcji polegający na ahierachicznym układzie elementów
- nowy typ ciągłości tekstu polegający na zestawieniu przypadkowych „niejasnych” elementów oraz swobodna dygresja autora
- pozbawiony kulminacji sposób kształtowania fabuły
- brak puenty w każdym poziomie dzieła potęgujący jego wieloznaczność
- dla Witkacego najważniejsze było zerwanie z arystotelesowską logiką wydarzeń
- uzasadnienia powieści szukano na płaszczyźnie ideologii
- za nowatorstwo uznaje się przeciwstawienie się formom dawnym, a zarazem rozluźnienie rygorów gatunkowych
- negatywnym punktem odniesienia były utrwalone formy powieści realistycznej
- pomijanie ograniczeń dzieła przy jednoczesnym dążeniu do gatunkowego synkretyzmu
- w powieściach – workach znajduje się bardzo wiele nieprawdopodobieństw
- istniała potrzeba powieści o formie zwartej
- powieść nie może być zamaskowanym dziennikiem
- nadmiar dygresji i ściśle prywatne rozważania autora naruszają „obiektywizm” utworu
- warunkiem powieści realistycznej było autorskie respektowanie przedmiotowości jak i dystansu w relacji autor – świat przedstawiony
- intelektualny zamiar rozbicia powieści wykroczenie poza granicę tematycznego tabu
- deformacja klasycznej powieści są dowodem, że powieść – worek to konstrukcja bardziej intelektualna, niż artystyczna
- istotnym elementem jest erudycja autora
- elementy powieści, które były dla czytelnika synonimem eksponowanej wiedzy autora
- pojawia się terminologia specjalistyczna
- ujawnia się norma leksykalna nakazująca selekcję słów składających się na powieść
- leksykonowy charakter powieści oceniano ujemnie jako potrzebę imponowania niewyrobionemu czytelnikowi
- bardzo nonszalanckie traktowanie realiów
- realizm i fantastyczność stoją w sprzeczności
- ujawniają brak umiejętności autora do wypowiedzenia się w konkretnej stylistyce
- autor miał niepotrzebnie udowadniać możliwość posługiwania się każdą konwencją
- podważony został status postaci literackiej opisywanej w kategoriach charakteru, typu, lub żywego człowieka
- postaci nielogiczne
- pominięcie jakiegokolwiek prawdopodobieństwa ich jedności psychofizycznej
- zachowania mają niewiele wspólnego z akcją utworu
- postacie silnie zależne od autorów
- kukiełki podporządkowane kaprysom narratora
- bohaterowie traktowani jako pretekst to wynurzeń
- ujawnienie norm aksjologicznych skupionych wokół relacji autor – bohater
- wykładnikami były najczęściej kategorie psychiczne i filozoficzne
- styl wyraźnie syntetyczny
- operowanie wyrazami z różnych dziedzin, epok i konwencji piśmiennictwa
- leksykalna wielostylowość była interpretowana jako przykład chaotyczności i naruszenia norm polszczyzny
- brak zhierarchizowania poszczególnych elementów leksykonalnostylistycznych miało prowadzić do niechlujstwa językowego
- wykroczenie przeciw rozpoznawalnych regułom utworu narracyjnego kazały traktować powieść – worek jako zapis procesu twórczego
- nie jest to byt skonstruowany i domknięty lecz niedopracowany brulion twórczy
- projekt nieskończonej całości artystycznej w nadmiarze wypełniony pomysłami i szkicami
- cechy powieści, która naruszały zaakceptowane reguły komunikacji powieściowej
- powieściowe funkcje aktualizowanych konwencji
- relacje między fragmentem, a całością utworu
- relacje między światem przedstawionym, a pozycją narratora
- relacje między literackością, a nieliterackością
- synkretyzm gatunkowy
- graficznie wyodrębnienie w tekście powieści wierszy i dialogów dramatycznych
- upodobnienie zapisu narracji do młodopolskich konwencji poetyckich
- przemieszanie gatunków, rodzajów i typów wypowiedzi poetyckich
- powieść – worek nasycona jest poglądami, problemami i ideami
- workowatość oznacza, że do powieści upchnięto rozważania na różne tematy
- także tematy obce literaturze
- utwory są odmianą powieści z tezą
- suma rozważań bohaterów i narratora, a także kolejne zdarzenia fabularne prowadzą do dających się dyskursywnie formułować koncepcji
- specyficzna organizacja stylistyczna narracji jest elementarnym warunkiem powieści – worka
- synkretyzm rodzajowo – gatunkowy i tematyczny
- stylistyczna nadorganizacja narracji
- dwa style językowe
- przeżycie metafizyczne: styl wyłącznie poetycki
- całościowe działanie artystyczne dzieła jest możliwe tylko pod warunkiem elementów zmysłowych
- ...