13 - maultsby, Psychologia UJ, III semestr, Psychologia pamięci i uczenia, opracowania

Maultsby, M.C., Jr. (2008). Racjonalna terapia zachowania.

Podręcznik terapii poznawczo-behawioralnej, s. 27-39

SPECJALNE SŁOWNICTWO

APERCEPCJA = spostrzeżenie + specyficzne dla danej os. znaczenie / ocena spostrzeżenia

BÓL EMOCJONALNY - emocje negat. nie są złe- to ostrzeżenie, że coś trzeba zmienić

OCZYWISTE FAKTY - opisane obiektywnie, jak sprawozdanie z kamer

PSYCHOTERAPIA - pomoc bez leków, psychochirurgii itp.

RACJONALNE SAMODORADZTWO - samopomoc emocjonalna wprowadzana w RTZ

TEST SPOSTRZEŻEŃ KAMERĄ - sprawdzenie czy to co się wydaje ludziom obiektywne pasuje do realnych faktów z danej sytuacji

ZACHOWANIA EMOCJONALNE - reakcje emo. subiektywnie odbierane jako pozyt./negat/neutralne

ZACHOWANIA POZNAWCZE - (1)nawykowe spostrzeżenia dot. nas samych (2) szczere nawykowe myśli i nastawienia dot. spostrzeżeń

RTZ

·         Zalety terapii

-Wszechstronna (poznawcza, emocjonalna i fizyczna)

-Krótkoterminowa (uczą technik Racjonalnego Samodoradztwa- co później umożliwia pomaganie samemu sobie)

-Ponadkulturowa - idealna bez względu na wiek, nacje itd.

-Dająca długotrwałe rezultaty- os. leczone nabierają wprawy w samopomocy emocjonalnej

·         Historia RTZ

-Maultsby po studiach przeszedł przez praktykę lekarską, szkolenie psychiatrii, teorie Hebba i Łurii, warunkowanie Pawłowa, uczenie się sprawcze Skinnera i Hollanda i wreszcie teoria Ellisa i techniki TERAPI RACJONALNO-EMOTYWNEJ aż do RTZ (jako połączenie ww. doświadczeń)

·         Racjonalne w RTZ

Słowo racjonalne oznacza optymalne zdrowie, stąd ‘racjonalne zachowanie’ to zachowanie poznawcze, emocjonalne i fizyczne zgodne z co najmniej trzema z poniższych zasad:

-PIĘĆ ZASAD OPTYMALNEGO ZDROWIA (‘zdrowe’= ’racjonalne’)

1. Zdrowe zachowanie jest oparte na oczywistych faktach.

2. Zdrowe zachowanie najskuteczniej pomaga nam chronić nasze życie i zdrowie.

3. Zdrowe zachowanie najskuteczniej pomaga nam osiągnąć krótko i długoterminowe cele

4. Zdrowe zachow. najsk. pomaga nam unikać najbardziej niepożądanych konfliktów z ludźmi lub je rozwiązywać.

5. Zdrowe zachowanie pomaga nam odczuwać emocje, które chcemy odczuwać.

·         Zachowania irracjonalne

Takie, które równocześnie naruszają 3 lub więcej z podanych zasad

·         PIERWSZE ZASADY RACJONALNEGO ZACHOWANIA

1. To co jest racjonalne jest oparte na tak dokładnym opisie obiektywnej rzeczywistości jaki jest możliwy w danej chwili.

2. Niezależnie od okoliczności to co jest racjonalne z największym prawdopodobieństwem będzie chroniło twoje życie.

3. To co jest racjonalne pozwala ci najskuteczniej osiągać twoje osobiste cele

4. To co jest racjonalne w najmniej prawdopodobny sposób będzie powodowało zarówno twoje konflikty emo. jak i znaczące konflikty z otoczeniem.

…ale Maultsby zastanawia się nad omylnością ludzką i nad tym czy ILE konfliktu ma znaczenie. Ostatecznie dochodzi do wniosku, że (1)to co jest racjonalne dla jednej osoby może być nieracjonalne dla innej oraz (2)to co racjonalne dla ludzi jednym razem w innej syt. może być nieracjonalne. Ignorowanie tych faktów prowadzi do konfliktów osobistych.

…a więc stworzył nową wersję 5 ZASAD RACJONALNEGO ZACHOWANIA… oto i one:

1. Racjonalne zachowanie oparte jest na oczywistych faktach.

2. Racjonalne zachow. najlepiej pomaga ci chronić twoje życie i zdrowie.

3. Racjonalne zachow. najlepiej pomaga ci osiągać twoje krótko i długoterminowe cele.

4. Racjonalne zachowanie najlepiej pomaga ci unikać najbardziej niepożądanych konfliktów z innymi ludźmi lub rozwiązywać je.

5. Racjonalne zachow. najlepiej pomaga ci odczuwać takie emo. jakie chcesz odczuwać.

(à Zdrowe zachowanie spełnia 3 z 5 zasad)

·         Dlaczego rzeczywistość może nie być obiektywnie rzeczywista?

- bo  pierwsza zas. racjonalnego myślenie jest naruszana przez osoby w bólu emocjonalnym –>zespół niedowierzania czyli niewłaściwe wrażenie, że to co widzisz jest w rzeczywistości naprzeciwko twoich oczu(zwykle jest to tak naprawdę wyobrażenie czy obraz mentalny. Mózg nie pracuje jak kamery- jest bardziej podatny na zniekształcenia)

- a gdy odkrywamy, że rzeczywistość zew. Różni się od tej przez nas wyobrażonej doprowadza to do zaniepokojenia emocjonalnego (to samo potwierdzono już u niemowląt: w eksperymencie sprowokowano dzieci do sięgania po złudzenie optyczne- gdy sięgały ręką w powietrzu reagowały gwałtownym płaczem)

- dlatego zastosowano TEST SPOSTRZEŻEŃ KAMERĄ (patrz: SŁOWNICTWO)

RACJONALNA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA TEORIA UCZENIA SIĘ, s. 83-106

PODROZDZIAŁ1

Edukacja emocjonalna- nawyki emo. pochodzące z całego życia

1.Wgląd intelektualny (prowadzący do odkrycia)

2.Ćwiczenie

3.Wgląd emocjonalny

4.Formowanie cechy osobowości.

à os. zgłaszające się na psychoterapię chcą zastąpić autodestrukcyjne nawyki emo. nawykami bardziej pożądanymi. Mogą to osiągnąć przez

à REEDUKACJĘ EMOCJONALNĄ

1.Wgląd intelektualny(prowadzący do odkrycia)

2.Ćwiczenie

3.Dysonans poznawczo-emocjonalny

4.Wgląd emocjonalny

5.Formowanie cechy osobowości

SPECJALNE SŁOWNICTWO

·         APRAKSJA - niezdolność do świadomego wykonania dowolnej czynności nawet gdy chce się ją wykonać i wie jak to robić

·         DYSONANS POZNAWCZO-EMOCJONALNY - doświadczenie znanej sytuacji z doświadczeniem nowych wobec niej myśli (i prawdopodobnie nowych działań) niepasujących do normalnie występujących odczuć emo. w tej syt.

·         EDUKACJA - uczenie się specyficznych reakcji jako odp. na takie syt. na które osoba nie miała wyuczonej wcześniej reakcji specyficznej

·         JEDNOSTKA APERCEPCYJNA - półtrwały nawyk poznawczy formowany przez powtarzalne łączenie w pary takich samych spostrzeżeń z takimi samymi lub podobnymi myślami oceniającymi i odczuciami emo. aż do momentu gdy te spostrzeżenia wyzwolą takie same lub podobne odczucia emo.

·         ODCZUCIE TRZEWNE - odczucie wisceralne- doświadczenie emo. związane z nawykowymi reakcjami objawiającymi się jako reakcje fizjologiczne. Myślenie trzewne prowadzi do odczuć wisceralnych(trzewnych)

·         PRAWDA - jakakolwiek myśl w jaką ludzie wierzą (nie mylić z faktami)

·         REEDUKACJA - uczenie się specyficznych reakcji behawioralnych na specyficzne syt. tak, że te reakcje zastąpią wcześniej wyuczone, ale niepożądane reakcje przejawiane w tych syt.

·         SŁUSZNY - „pasujący”- akceptowalne w danym momencie reakcje na specyficzne pytania lub sytuacje, mimo że reakcje są niewłaściwe np. dawniej stwierdzenie: „Ziemia jest płaska” było słuszne, chociaż niewłaściwe. Te przekonania są gł. przyczyną emo. nieszczęść w życiu codziennym

·         UMYSŁ NADŚWIADOMY - jednostka mentalna skł. się z wyuczonych mechanizmów umożliwiających właściwe wykonanie zadań  z minimalnym użyciem lub bez użycia myśli świadomych.

·         WŁAŚCIWY - etykieta dla odp. które w najbardziej odpowiedni sposób odzwierciedlają lub opisują fakty w określonej syt .np. „cztery” jest WŁĄŚCIWĄ odp. .na pyt.”Ile jest 2+2?”

RACJONALNE SPOJRZENIE NA UCZENIE SIĘ

Spostrzeżenia- bierne do czasu nauki języka, później aktywne, zależne od przekonań, postaw, emocji

Łuria- ludzie apercepują głównie to, w czego istnienie wierzyli już wcześniej o czym byli przekonani

Z badań na pacjentach z rozszczepionymi mózgami wynika, że po rozpoczęciu rozwoju  mowy lewy mózg przetwarza spostrzeżenia językowe w reprezentacje rzeczywistości, a prawy w całościowe wyobrażenie i SUBIEKTYWNE wrażenia

·         Analogia do procesu uczenia się pisania na maszynie

-wg teorii RTZ ten sam proces neuropsychologiczny kieruje i uczeniem się emocjonalnym i uczeniem się fizycznym

-terapeuta do pacjenta„psychoterapia uwieńczona powodzeniem, która w rzeczywistości jest tylko emocjonalną reedukacja wymaga od ciebie robienia tych samych rzeczy których wymaga skuteczne uczenie pisania się na maszynie. Tak więc wyobraź sobie kogoś uczącego się…”:

1. Zdanie sobie sprawę z tego, że pisanie na maszynie wiąże się z naciskaniem klawiszy itd. (à WGLĄD INTELEKTUALNY- pierwsze stadium edukacji, oznacza co musimy ćwiczyć by nauczyć się pożądanych nawyków)

2. ĆWICZENIE- druga faza edukacji behawioralnej. 2 rodzaje:

àmentalne

àfizyczne

ABCD pisania na maszynie:

A-    Spostrzeganie i nazywanie liter, które mają być napisane(instrukcji) i klawiszy

B-     Mózg musi przetworzyć szczere myśli dotyczące pisania tych A (właściwy dialog wew.)

C-     Logiczne lub pasujące odczucia emocjonalne- sprawiają, że te błędne wyobrażenia czy czynności automatycznie nam „nie pasują” (logiczna reakcja emocjonalna na B)

D-    Logiczne, właściwe fizyczne czynności maszynopisania

ANALOGICZNE UCZENIE SIĘ EMOCJI  na przykładzie lęku przed wężami

PODROZDZIAŁ 2-POSTAWY I EMOCJE

Lewe mózgi tworzą przekonania, a prawe POSTAWY(A-b; b- bo bezsłowne, niewypowiedziane)

·         Schemat ten wskazuje na to, że uczenie przeszło do trzeciego stadium edukacji behawioralnej tj. WGLĄDU EMOCJONALNEGO. Oznacza on stałe posiadanie najwłaściwszych odpowiedzi emocjonalnych w C dla bieżącej pary A-spostrzeżeń i B-myśli. Podczas ćwiczenia (stadium2) mózg używał oddzielnych A i B do kierowania procesem własnego uczenia się. Przy wglądzie prawy mózg chwyta daną odpowiedź emocjonalną i używa go jak „SZNURA EMOCJONALNEGO” do połączenia oddzielnych komponentów A,B,C,D w jedną behawioralną całość.

·         Sznur emocjonalny to prawdopodobnie podstawa prozodii i dysprozodii (tj. niewerbalne komponenty mowy głosowej i mowy ciała).

·         Ważne odkrycie terapeutyczne: „ludzkie bezsłowne, nadświadome postawy sprawiają wrażenie, że jakieś magiczne i zew. ON, ONA, TO i ONI kontrolują emocje”- jest to ZŁUDZENIE!

·         Wgląd emocjonalny jest bardzo ważny przy utrzymaniu NAWYKU (daje poczucie, że „coś pasuje”)

TERAPIA krok po kroku

1.Pokarz pacjentom, że przekonania to słowna forma postaw i że postawy to bezsłowne przekonania.

2.Zadaj pacjentom pytania o to jakie myśli i wierzenia towarzyszyły im przy jakimś konkretnym wydarzeniu. Dopytaj czy to nie one właśnie spowodowały taką reakcję.

3.Przywołuj pacjentom częsty i pouczający przykład kiedy to ich postawy ujawniły się w działaniu.

4.Doprowadź do konkluzji: postawy umożliwiają natychmiastowe reagowanie na syt. zew., ale wyuczonymi i właściwymi reakcjami (jak np. hamowanie z przestrachu samochodem), bez konieczności pojawienia się świadomych myśli o tej sytuacji.

ZNACZENIE I ROLA POSTAW W SAMOKONROLI

Postawy są formą prawomózgowej wiedzy. Lewe mózgi rozważają nowe myśli o dawnych zdarzeniach i nie mogą wyzwolić dawnych reakcji emo. na te zdarzenia, kiedy to prawe mózgi wywołują te same, nawykowe odpowiedzi emo. à wydaje się, że lewy mózg nie zgadza się z tym o czym wie prawy.

à tj. DYSONANS POZNAWCZO- EMOCJONALNY (prawy mózg w takich sytuacjach wyzwala przeczące reakcje emo. i fiz., a pacjent ma „poczucie, coś nie pasuje”. Normalnie lewe mózgi na taką sytuację reagują przez odrzucenie nowych myśli = oszczędzają czas)

5 FAKTÓW DOTYCZĄCYCH ODCZUĆ EMOCJONALNYCH

Do pkt 3- myślenie trzewne wywołuje zespół Ptaka Głuptaka (latają tyłem, nie interesują się tym dokąd zmierzają, a tylko tym skąd przybywają- są bezpieczne tylko do momenty gdy to w co wierzą jest wystarczające i słuszne)

àwiele z tego co myślą pacjenci jest przyczyną ich problemów emo. By odnieść sukces w psychoterapii muszą oni zastąpić przekonania prowadzące do samodestrukcji prowadzącymi do samoułatwienia

·         FORMOWANIE cechy osobowości

Jest to czwarty etap behawioralnego uczenia się. Zachodzi wtedy gdy ćwiczyliśmy jakiś nawyk na tyle, że stał się on jedną z przewidywalnych cech naszego zachowania. Osiągamy ten etap tylko przez konsekwentne postępowanie zgodnie z naszymi wglądami emocjonalnymi (3 etap uczenia się)

NAUKOWE PODSTAWY TEORII POSTAW W RTZ

Prawy mózg kontroluje lewą rękę, ale nie przetwarza dobrze mowy.

Lewy mózg kontroluje prawą rękę i specjalizuje się w przetwarzaniu mowy (wypowiadanych słów)

àwnioski z bad. na os. z rozszczepionymi mózgami:

-ich lewe mózgi zachowują swoją przedoperacyjną zdolność do inicjowania i kierowania zachowaniem

-ich prawe mózgi zachowują niewerbalne, bezsłowne programy zachowania lub wyobrażenia i poznawcze obrazy-mapy dla ich przedoperacyjnych zachowań NAWYKOWYCH

-osoby które z powodu uszkodzenia/utraty lewego mózgu są nieme nadal mogą śpiewać piosenki, recytować wiersze i modlitwy(nauczyły się ich tj. uczyniły je automatycznymi reakcjami A-b, wyzwalanymi przez postawy). Po uszkodzeniu muszą być pobudzone bodźcami zew. (np. jakaś osoba musi zacząć modlitwę aby one kontynuowały)

-praworęczne osoby po rozszczepieniu nie mogą pisać dowolnie lub pod dyktando lewymi rękoma, ale nadal są zdolne do podpisania się nazwiskiem za pomocą lewych rąk

-pacjenci po usunięciu lewej półkuli w stanie frustracji wypowiadają dawne - dobrze im znane - nieprzyzwoitości

-Ravel (afatyczny pacjent) zachował umiejętności gry na pianinie, ale tylko tych utworów, których gruntownie wyuczył się przed uszkodzeniem mózgu; był przy tym niezdolny do nauczenia się nowych utworów

….a więc wnioski są następujące:

·         Lewy mózg jest odpowiedzialny za inicjowanie procesu nowego uczenia się

·         ...