Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
W okresie Młodej Polski narodziło się nowe zjawisko określane mianem życia literackiego albo artystycznego. Życie artystyczne skupiało się wokół redakcji gazet oraz miejskich kawiarni, gdzie spotykali się wybitni twórcy. Artur Hutnikiewicz w ten sposób obrazował to nocne życie:
(…) Każdego dnia o przedwieczornej godzinie setki teatrów i sal koncertowych w metropoliach Europy rozbłyskują potopem świateł, wciągając w swój magiczny krąg złudy i czarownych uniesień elitę kulturalną ludzkości. A obok owych świątyń sztuki lekkomyślna wesołość i beztroska zabawa: kawiarnie, kabarety, varietes, nadscenki, operetki (…).
Artyści manifestowali swoją wolność i oryginalność. Odcinali się od mieszczańskiej obyczajowości ostentacyjnie łamiąc reguły życia towarzyskiego. Demonstrowali pogardę dla dóbr materialnych, żyjąc z dnia na dzień, nie dbając o zabezpieczenie na przyszłość, oszczędności i zapobiegliwość pozostawiając filistrom. Swoją odmienność podkreślali sposobem ubierania się (m.in. czarne cylindry, dziurawe peleryny), wysławiania się, zachowania.
Panowała swoboda obyczajowa jako bunt wobec mieszczańskiemu zakłamaniu i obłudzie moralnej. Kawiarnie i kabarety stanowiły główną scenę tych manifestacji. Chętnie sięgano po różnego rodzaju używki, otwierające drogę do innej, lepszej rzeczywistości. Każde duże miasto, w którym skupiało się życie kulturalne (Paryż, Berlin, Monachium, Rzym), miało własną bohemę i własne kawiarnie, które przechodziły do legendy.
W Polsce życie artystyczne skupiało się w Krakowie, we Lwowie, a później też w Zakopanem. Warszawa po klęsce powstania styczniowego była w trudnej sytuacji politycznej, co nie sprzyjało rozwojowi polskiej sztuki.
W Krakowie bohema artystyczna spotykała się w kawiarniach „Zielony Balonik” i „Paon”, a także w mniej eleganckich i bardziej żywiołowych knajpach: „Rosenstocku”, u Schmidta czy „U Sauera” oraz w „Dworcu kolejowym”.
Kawiarnie cieszyły się dużym powodzeniem, Boy-Żeleński nazwał je kuźniami intelektu. Prowadzono w nich uczone dysputy, a nawet rozmowy dyplomatyczne. Tu czytało się i komentowało prasę, tu rodziły się nowe idee i rozgrywały najbardziej zacięte polemiki. Życie kawiarniane toczyło się nocą – kiedy zamykano jeden lokal, artyści przenosili się do kolejnego.
Literaci z grupy Młoda Polska, malarze i poeci chętnie zaglądali do Jamy Michalika przy
ul. Floriańskiej 42. Przez pewien czas (1905-1912) działał tu„Zielony Balonik” oraz satyryczny teatrzyk kukiełkowy. Bywali tu m.in.: Boy-Żeleński, K. Sichulski, K. Frycz, J. Mehoffer. Ponieważ artyści niejednokrotnie nie mieli pieniędzy, by zapłacić rachunek, płacili obrazami i wierszami, które do dziś zdobią wnętrze lokalu.
Artystyczny klub „Zielony Balonik” powstał w 1905 roku. Spotykano się na ogół w soboty po kolejnej premierze teatralnej, około północy zaczynała się część kabaretowa, później następowała towarzyska, trwająca nawet do późnego rana. Każde przedstawienie było oryginalne, premierowe. Wyśmiewano aktualne zdarzenia i znane osoby, głównie konserwatywnyestablishment. Wstęp był co prawda bezpłatny, ale wpuszczano tylko osoby zaproszone. Do grona wybrańców należeli znamienici przedstawiciele elity krakowskiej: profesorowie Akademii Sztuk Pięknych, artyści, publicyści.
We Lwowie życie kulturalne toczyło się między innymi w kawiarni „Sztuka”. Zakopane również zrobiło w tym okresie furorę wśród młodopolskich artystów, lgnęli do niego przede wszystkim malarze i literaci (Tetmajer, Kasprowicz, Miciński, Witkiewicz), wabieni pięknem krajobrazów i prostotą góralskiego życia. Stanowiło ono swoistą oazę, odskocznię od miejskiego życia, azyl przed cywilizacją.
Słownik terminów literackich:
Kawiarnia literacka- miejsce spotkań artystów, pisarzy i miłośników sztuki, gdzie dyskutuje się na aktualne tematy i ustala opinie. Kawiarnie literackie powstawały od XVIII w. we Francji i innych krajach. Były bardziej demokratyczne niż salony. Do historii przeszła Honoratka, w której literaci i podchorążowie zbierali się w okresie poprzedzającym powstanie listopadowe. Ogromną rolę kulturotwórczą odegrały kawiarnie w okresie Młodej Polski w Krakowie: Paon oraz Jama Michalikowa. W dwudziestoleciu zasłynęły krakowska Esplanada,gdzie bywał T. Peiper, i warszawska Ziemiańska.
Cyganeria artystyczna- nieformalna grupa ludzi, złożona zazwyczaj z artystów, których wspólną cechą jest postawa buntu wobec zastanych norm społecznych i obyczajowych. Typowy dla cyganerii jest oryginalny, niekonwencjonalny i ekscentryczny tryb życia i formy zachowania. Wyróżniają się strojem (np. długie czarne peleryny i kapelusze). Pierwsza grupa cyganerii artystycznej, buntującej się przeciwko mieszczańskim normom, uformowała się we Francji w latach 30. XIX wieku. W Polsce do najbardziej znanych należą Cyganeria Warszawska (ok. 1840) oraz przede wszystkim krakowska cyganeria, istniejąca w okresie Młodej Polski, a opisana m.in. przez Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Duchowym przywódcą cyganerii młodopolskiej, występującej przeciwko konserwatywnej obyczajowości mieszczaństwa krakowskiego, był Stanisław Przybyszewski.