Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
DZIAŁ TRZYNASTY
KODEKSOWE POSTĘPOWANIE SZCZEGÓLNE
R1
ZAŁOŻENIA KONSTRUKCYJNE POSTĘPOWAŃ SZCZEGÓLNYCH
Postępowania szczególne – postępowania, których zasadniczym przedmiotem jest rozstrzygnięcie kwestii odpowiedzialności karnej sensu largo, pomyślane w systemie prawa karnego procesowego w taki sposób, że ich przebieg został istotnie zmodyfikowany w stosunku do przebiegu postępowania zwyczajnego, tj. typowego.
· Modyfikacja musi być znaczna à nie może to być konsensualne zakończenie procesu (skazanie bez rozprawy / dobrowolne poddanie się karze)
Trzy grupy postępowań szczególnych:
1. Pierwszą grupę – tworzą postępowania szczególne o wzbogaconym przebiegu, których cechą charakterystyczną stanowi rozszerzenie formalizmu procesowego poprzez włączenie do przebiegu postępowania zwyczajnego pewnych dodatkowych czynności, nieznanych temu postępowaniu. Obecny KPK nie przewiduje takiej formy. (było przed sądami przysięgłych w 1928r)
2. Drugą grupę – stanowią postępowania szczególne o zredukowanym przebiegu w stosunku do postępowania zwyczajnego. Zmniejszony formalizm procesowy. Należy tu zaliczyć:
· Postępowanie uproszczone
· Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego
· Postępowanie nakazowe
· Postępowanie przyspieszone
3. Trzecia grupa – to postępowania szczególne równoważne (ekwiwalentne), charakteryzuje się wprowadzeniem modyfikacji w zakresie przebiegu procesu, w wyniku których poziom formalizmu procesowego nie ulega znacznemu odchylenie w porównaniu z postępowaniem zwyczajnym. np.:
· Postępowanie zwyczajne w sprawach o przestępstwa skarbowe
Wprowadzenie modyfikacji
· W przebiegu procesu karnego może odbywać się jednostopniowo i polegać na konstruowaniu postępowania szczególnego w drodze zmian odnoszących się bezpośrednio do przebiegu postępowania zwyczajnego.
· Modyfikacje mogą być również przeprowadzone dwustopniowo, co określa się jako metodę „kolejnych wyjść”. Technikę tę znamionuje wygenerowanie najpierw, w drodze jednostopniowej modyfikacji, pierwszego postępowania modyfikacyjnego, stanowiącego fundament dla wprowadzenia kolejnych zmian w przebiegu procesu, kreujących dalsze zmodyfikowane postępowanie szczególne.
Do postępowań zmodyfikowanych jednostopniowo należy:
a) Postępowanie uproszczone
Do postępowań zmodyfikowanych dwustopniowo należy:
a) Postępowanie nakazowe
b) Postępowanie w sprawach z oskarżenia prywatnego
c) Postępowanie przyspieszone
Powody wyodrębniania postępowań szczególnych
Polityka kryminalna ma zapewnić szybką reakcję karną i oszczędzenie środków niezbędnych w zakresie prowadzenia spraw poważniejszych = przyspieszenie + uproszczenie postępowania.
Istotne są także odrębne reguły odpowiedzialności za określone czyny / określonych osób
Postępowania szczególne stwarzają zagrożenie dla realizacji praw podmiotów w procesie karnym. Z punktu widzenia uprawnień przysługujących uczestnikom postępowania karnego kluczowe znaczenie posiada założenie aby modyfikacje przewidziane w ramach postępowań szczególnych, zwłaszcza wiodące do redukcji formalizmu procesowego, nie prowadziły do przekreślenia podstawowych gwarancji procesowych uczestników procesu, w szczególności, aby nie było wprowadzone za cenę pozbawienia oskarżonego możliwości korzystania z przysługującego mu prawa do obrony.
W postępowaniach szczególnych może dochodzić do ograniczeń obowiązujących zasad procesowych. Konstrukcje postępowań muszą być oparte o poszanowanie tych zasad
Przepisy regulujące postępowanie szczególne należy ujmować w kategorii unormowań wyjątkowych, wymagających ścisłej interpretacji. Brak jest podstaw do ich stosowania w oparciu o wykładnię rozszerzającą.
Konkurencyjne konstrukcje, które też realizują zasadę szybkości
Postulaty w piśmiennictwie:
a) Prowadzenie procesu w trybie zwykłym
b) Prowadzenie procesu w trybie uproszczonym (warunek to przyznanie się do winy)
a. Jedyna forma postępowania szczególnego (+ jeszcze oskarżenie prywatne)
Przyjmując za kryterium odpowiedzialność karną / podmiot podlegający odpowiedzialności, można wyodrębnić post. odrębne:
a) KODEKSOWE POSTĘPOWANIE SZCZEGÓLNE à SĄDOWNICTWO WOJSKOWE
b) POZAKODEKSOWE POSTĘPOWANIA SZCZEGÓLNE, DO KTÓRYCH NALEŻY NP. POSTĘPOWANIE POPRAWCZE PROWADZONE WOBEC NIELETNICH.
a. Postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe
b. Postępowanie w sprawach o wykroczenia powszechne
c. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych
Postępowania szczególne:
a) UPROSZCZONE
b) W SPRAWACH Z OSKARŻENIA PRYWATNEGO
c) NAKAZOWE
d) PRZYSPIESZONE
R2
POSTĘPOWANIE UPROSZCZONE
W obliczu obowiązującej koncepcji normatywnej mówiąc o postępowaniu uproszczonym należy mieć zatem na myśli postępowanie sądowe o przebiegu zmodyfikowanym jednostopniowo w stosunku do zwyczajnego postępowania sądowego.
· Art. 468 KPK – stosuje się tu przepisy z postępowania zwyczajnego, chyba że rozdział 51 stanowi inaczej
· Jest to punkt wyjścia dla dalszych modyfikacji
ZMIANA W 2003R. W wyniku zmian usunięto dochodzenie uproszczone, włączając jego elementy w skład dochodzenia, ale od tej formy prowadzenia dochodzenia uzależniono możliwość stosowania postępowania uproszczonego à postępowanie ograniczone występuje TYLKO w stadium jurysdykcyjnym!
Projekt à całkowita likwidacja postępowania uproszczonego – nie ma racji bytu, skoro sąd może zrezygnować z obowiązkowego udziału oskarżonego w rozprawie/ rozważyć jego dobrowolne poddanie się karze
PRZESŁANKI POSTĘPOWANIA UPROSZCZONEGO
PRZESŁANKI POZYTYWNE. Jedynym dodatkowym warunkiem pozytywnym (pozytywna przesłanka szczególna) decydującym o prawnej dopuszczalności procedowania przez sąd w tym trybie jest przeprowadzenie postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia.
· Dochodzenie:
o Przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego
§ Zagrożone karą do 5 lat pozbawienia wolności
§ Te przeciwko mieniu tylko z wartością do 100 000 zł
· Negatywne przesłanki dochodzenia:
o Pozbawienie oskarżonego wolności w tej lub innej sprawie, chyba że zastosowano zatrzymanie lub sprawcę ujęto na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem aresztowano
o Istnienia okoliczności określonych w art. 79 pkt. 1 i 2 KPK oznaczających że oskarżony jest nieletni, głuchy, niewidomy.
o Stwierdzenie przez biegłych lekarzy psychiatrów że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona
Urzeczywistnienie przesłanki. Do urzeczywistnienia analizowanej przesłanki szczególnej dochodzi tylko w sytuacji faktycznego przeprowadzenia dochodzenia, które stanowiło legalną formę postępowania przygotowawczego.
Decydujące znaczenie dla uznania, że faktycznie przeprowadzono dochodzenie ma zakończenie w tej formie postępowania przygotowawczego. Ukończenie postępowania przygotowawczego w formie śledztwa wyklucza rozpoznanie sprawy przez sąd w trybie uproszczonym.
Sam fakt kwalifikowania się określonej sprawy do oznaczonego zakresu przedmiotowego dochodzenia i możliwość prowadzenia postępowania w tej formie nie wystarczają dla urzeczywistnienia tej przesłanki.
Jeśli dopiero w postępowaniu sądowym zaistnieją okoliczności wyłączające dochodzenie, nie wyklucza to trybu uproszczonego – te przesłanki wyłączają dochodzenie, nie mają wpływu na stadium sądowe
PRZESŁANKI NEGATYWNE. Z kolei negatywną przesłanką szczególną stanowi:
§ okoliczność, że postępowanie prowadzi sąd wojskowy
§ nieletniość oskarżonego
PRZEBIEG POSTĘPOWANIA UPROSZCZONEGO
Modyfikacje charakteryzujące sądowe postępowanie uproszczone można przedstawić w trzech grupach:
1. Pierwszą grupę – TWORZĄ ZMIANY DOTYCZĄCE SKŁADU ORZEKAJĄCEGO. Regułą jest rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji w składzie jednego sędziego. Praktyczna modyfikacja to wyłączenie możliwości rozpoznania sprawy przez trzech sędziów, gdy sprawa jest szczególnie zawiła. Istnieje wykluczenie możliwości rozpoznania sprawy w pierwszej instancji w tym postępowaniu w składzie innym aniżeli skład jednoosobowy. Istnieje możliwość zarządzenia przez prezesa sądu okręgowego rozpoznania w składzie jednego sędziego apelacji od wyroku wydanego w postępowaniu uproszczonym = reguła to jednoosobowe orzekanie
2. Druga grupa – łączy się z ROZSZERZENIEM KRĘGU ORGANÓW MOGĄCYCH WYSTĘPOWAĆ W ROLI OSKARŻYCIELA PUBLICZNEGO poprzez udzielenie upoważnienia do wniesienia i popierania oskarżenia w postępowaniu uproszczonym organom nieprokuratorskim. Inni oskarżyciele działają w przypadku braku aktywności prokuratora (wniesienie + popieranie aktu)
ROZPORZĄDZENIE MS. MS przyznał uprawnienie do wystąpienia w roli oskarżyciela publicznego w postępowaniu uproszczonym następującym organom:
a) Inspekcji handlowej
b) Państwowej inspekcji sanitarnej
c) Urzędom skarbowym i inspektorom kontroli skarbowej
d) Prezesowi urzędu komunikacji elektronicznej
e) Straży granicznej
Są oni uprawnieni do wnoszenia i popierania oskarżenia jedynie w postępowaniu uproszczonym przed sądem pierwszej instancji. Mają prawo wnieść akt oskarżenia bezpośrednio do sądu, chyba że prokurator postanowi inaczej.
USTAWY SZCZEGÓLNE. Z mocy ustaw szczególnych uprawnienie do wniesienia i popierania oskarżenia w postępowaniu uproszczonym przysługuje:
a) Strażnikom leśnym + podmioty mające uprawnienia strażników leśnych
b) Strażnikom Państwowej Straży Łowieckiej
c) Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
d) Gminie (trzeźwość + przeciwdziałanie alkoholizmowi)
Wymienionym powyżej organom przysługuje prawo wynikające z ustaw – można wnioskować, że jest analogiczne do uprawnień powyższych organów
3. Na trzecią – INSTYTUCJA DOBROWOLNEGO PODDANIA SIĘ KARZE MA ZMODYFIKOWANĄ POSTAĆ. W trybie zwyczajnym odnosi się do rozprawy, a w trybie uproszczonym do rozprawy i posiedzenia. Zakończenie procesu wyrokiem wydanym na rozprawie uzależnione jest od złożenia wniosku przez oskarżonego przed rozprawą. O terminie posiedzenia sąd zawiadamia strony, przesyłając odpis wniosku oskarżonego. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela / pokrzywdzonego nie stanowi przeszkody w uwzględnieniu wniosku – mogą one wykazać brak akceptacji dla wniosku nadsyłając przed posiedzeniem pismo procesowe.
4. Na czwartą - składają się uregulowania zakładające REDUKCJĘ FORMALIZMU PROCESU SĄDOWEGO. Uproszczenia postępowania jurysdykcyjnego przebiegającego w trybie uproszczonym wyłaniają się na tle następujących rozwiązań:
a) W następstwie ustalenia, że akt oskarżenia odpowiada wymogom formalnym, a sprawa wymaga rozpoznania na rozprawie, można dokonać jednocześnie dwóch czynności procesowych, łącząc doręczenie oskarżonemu odpisu aktu oskarżenia z wezwaniem na rozprawę
b) Niestawiennictwo oskarżyciela nie tamuje toku rozprawy ani posiedzenia (na rozprawie Kato oskarżenia odczytuje protokolant)
c) Niestawiennictwo prawidłowo wezwanego oskarżonego i obrońcy na rozprawie głównej nie stoi na przeszkodzie prowadzeniu postępowania podczas jego nieobecności, chyba że usprawiedliwszy swoje niestawiennictwo wniósł o odroczenie rozprawy.
d) Każdorazowa przerwa w rozprawie może trwać nie dłużej niż 21 dni. Konsekwencję przekroczenia terminu przerwy stanowi zmiana trybu postępowania z uproszczonego na zwyczajny.
WYROK ZAOCZNY
Konstrukcja ta ma charakter fakultatywny, tzn. wydanie go pozostaje w kompetencji sądu. Uprawnienie to aktualizuje się w sytuacji w której (obok zachowania przesłanek ogólnych i szczególnych decydujących o dopuszczalności postępowania uproszczonego) spełnione są następujące dodatkowe warunki wyrokowania zaocznego:
a) Niestawienie się zarówno oskarżonego, jak i jego obrońcy na rozprawie, o której zostali prawidłowo powiadomieni oraz brak wniosku oskarżonego o odroczenie rozprawy, który byłby połączony z usprawiedliwieniem jego nieobecności
b) Możliwość odczytania wyjaśnień oskarżonego
...