Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
tyczny wyraz znalazły one w tzw. Nowym Publicznym Zarządzaniu (New Public Management)37.
Pamiętać jednak należy, że rynek ma ograniczoną możliwość rozwiązywania niektórych problemów, które w związku z tym wymagają regulującej działalności administracji publicznej. Spośród znacznej ich liczby38 wskażmy na:
1. Dobra publiczne; niektóre rzeczy, kiedy zostały już dostarczone, przynoszą korzyść każdemu (jest tak w wpadku systemu oświaty, bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego itp.). Ponieważ jednostki mają skłonność do zachowywania się jak wolni strzelcy i chciałyby, aby to nie one, lecz inni płacili za dobra publiczne, administracja publiczna musi zagwarantować, aby płacili za nie (w formie podatków) wszyscy obywatele. Przy okazji zauważmy, że liczne dobra publiczne mogą być dostarczane przez organizacje prywatne, ale większość z nich dostarcza administracja publiczna, gdyż chodzi o zapewnienie powszechnych korzyści dla całego społeczeństwa.
2. Jednostkową niekompetencję; ludziom często brakuje wystarczającej wiedzy lub informacji, aby w niektórych obszarach dokonać racjonalnego indywidualnego wyboru. Na przykład zdecydowana większość ludzi nie byłaby w stanie określić walorów (ewentualnie niebezpieczeństwa) stosowania poszczególnych lekarstw, stąd też ich kontrola i dystrybucja są przedmiotem prawnej regulacji i działalności administracji publicznej.
3. Uboczne negatywne skutki działalności przedsiębiorstw; szeroko rozumiane skutki działalności przedsiębiorstw mogą dotykać osoby, które nie są stronami wymiany rynkowej. Na przykład przedsiębiorca emitujący zanieczyszczenia czy tylko hałas obciąża kosztami swego działania bliższych i dalszych sąsiadów, czego nie obejmuje cena produktu. Sytuacja taka jest (czy powinna być) przedmiotem regulacji i kontroli odpowiednich podmiotów administracji publicznej.
Administracja publiczna działa także naprawczo wobec rynku, rozwiązując te problemy, które tworzy sam rynek (monopole, bezrobocie, kryzysy gospodarcze), a ponadto podejmuje działania, które dla prywatnych przedsiębiorstw są zbyt ryzykowne lub kosztowne. Krytycy rynku wskazują jeszcze, że dostarcza on zbyt wielu trywialnych i bezużytecznych produktów, pozwala na zbyt wielkie amatorstwo, rodzi bezmyślność, zazdrość, chciwość, zawiść i korupcję oraz daje zbyt wiele władzy prywatnym organizacjom i ich kierownic-
37 Zob. B. Kudrycka, W sprawie wdrażania zasad New Public Management do prawa administracyjnego, [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Profesora zw. drą hab. Józefa Filipka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001,s. 395 i n.
38 Zob. np. C. Lindblom, Politics and Markets, Basie Books, New York 1977. Por. K. Sobczak, Gospodarka rynkowa a władza publiczna. Warszawa 1997.
126
twu. Zaniepokojenie opinii publicznej w tej mierze rodzi oczekiwania dotyczące większej aktywności i zdecydowania administracji publicznej.
Osiągnięcie sprawności działania administracji publicznej Wymaga od niej dobrej organizacji i dobrego zarządzania. Dorobek teorii organizacji i zarządzania w takich dziedzinach, jak: przewidywanie, planowania, zarządzanie strategiczne, podejmowanie decyzji, koordynowanie, kontrolowanie, organizacja stanowisk pracy i jednostek organizacyjnych, struktury organizacyjne, delegowanie, decentralizacja, motywowanie i kierowanie ludźmi jest dzisiaj w warstwie podstawowej nie kwestionowany. Zdeterminowanie działania administracji publicznej dorobkiem teorii organizacji i zarządzania jest zatem uzasadniane w wymiarze postulatywnym, a w wymiarze praktycznymi realne, choć ciągle dalekie od poprawności. Jego recepcję w administracji publicznej ułatwia niewątpliwie uniwersalizm teorii organizacji i zarządzania. Jednocześnie organizacyjna specyfika i pozaorganizacyjna aksjologia administracji publicznej wyznaczają granice uwarunkowania administracji publicznej uniwersalnym dorobkiem teorii organizacji i zarządzania. .
Na koniec, pisze J. Supemat39, należy zwrócić uwagę na to, że problematyka organizacji i zarządzania w administracji publicznej jest jeszcze dyskutowana w ramach tych dyscyplin naukowych, dla których administracja publiczna jest głównym czy nawet wyłącznym przedmiotem badania, zwłaszcza w ramach nauki administracji. Czyni się to jednak w bardzo ograniczonym zakresie, a jego rozszerzenie, w skrajnym przypadku przez wsączenie nauki administracji do teorii organizacji i zarządzania, uważa się za metodologicznie błędne i groźne dla wartości innych niż sprawność działania) administracji publicznej40, l
3. Zasięg ingerencji administracji publicznej
Złudne jest przekonanie, iż można wyznaczyć administracji granice jej ingerencji. Niewątpliwie możliwe są skrajne przykłady, ale nawet i one stracą sens zamierzony, jeśli zasadniczym zmianom ulegną okoliczności ich przedstawienia. Toteż granice te można badać najpewniej w ujęciu historycznym, lecz i wtedy są one trudno uchwytne. Chodzi bowiem o to, co mamy badać:
39 J. Supemat, tamże.
40 Zob. A. Błaś, Studia z nauki prawa administracyjnego i nauki administracji. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998, s. 76 i n. Por. J. Jeżewski, Problematyka przedmiotu i wyników badań w nauce administracji, [w:] Nauka administracji wobec wyzwań współczesnego państwa prawa. Międzynarodowa Konferencja Naukowa Cisną 2-4 czerwca 2002 r.. Rzeszów 2002, s. 25 i n.
127
...