Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
12. Teoria Czystej Formy i jej wpływ na twórczość S. I. Witkiewicza
- podkreślał przełomowy dla rozwoju literatury fakt odzyskania niepodległości
- poezja wieszcze staje się przeżytkiem bez większej wartości
- sztuka, teatr, poezja mogą się poświęcić bez reszty swoim własnym zadaniom
- istotne dwie powieści: „Nienasycenie” (1930) oraz „Pożegnanie jesieni”(1927)
- fundamentem dla Teorii Czystej Formy były antynomiczne pojęcia jedności i wielości
- świat to jedność złożona z poszczególnych istnień
- każde z istnień jest jednością utworzoną z wielu jakości
- cały system Witkacego zbudowany jest na antynomiach (stałość/zmienność; ciągłość/przerywalność; nieskończoność/ograniczoność)
- antynomiczność rozdziera także istnienia Poszczególne, wśród których najwyższą wartością są jednostki ludzkie
- każde z istnień jest samowystarczalną monadą, ale jednocześnie jest uzależniona od wielu jakości
- zachodzą istotne różnice w sposobie postrzegania Istnień
- wewnętrzne: istnieją jako swobodne monady, które są samowystarczalne
- zewnętrzne: ograniczone w czasie i przestrzeni części wielkiej całości
- wewnętrznie sprzeczny status Istnień odnajdujemy w twórczości literackiej i dramatyczniej Witkacego (konflikt na linii człowiek jednostka, która dąży do maksymalnej ekspresji i człowiek jako cześć zbiorowości, dla której losy jednostki są nieistotne)
- antynomiczność systemu wynikała z próby pogodzenia nurtu metafizycznego z nurtem pozytywistycznym
- sprzeczności i niedomknięcie systemu było celowe
- właśnie w paradoksach pojawia się Tajemnica Istnienia, Tajemnica metafizyczna, która stanowi cel jego filozofii
- przeżycie Tajemnicy Istnienia polega na dostrzeżeniu paradoksu istnienia jedności w wielości
- Teoria Czystej Formy wynikała ściśle z ontologii Witkacego
- tylko sztuka jest w stanie umożliwić nam przeżycie Tajemnicy Istnienia
- powinna być uwolniona od życiowego balastu
- nie powinniśmy się w niej doszukiwać wyłącznie odtworzenia treści życiowych
- czysta forma w sztuce to: odcięcie sztuki od wszelkich powiązań życiowych; piękno istnieje tylko w wartościach formalnych
- silne przeżycie formy i tylko formy może wprowadzić nas w odmienny stan przeżywania
- dzieło sztuki miało stanowić wyraz i jednocześnie przyczyniać się powstania uczucia metafizycznego
- ma być manifestacją jedności w wielości, pozwolić człowiekowi na uchwycenie związku między własną jednostkowością a całością istnienia
- sztuka powinna ten cel osiągać przy użyciu środków czysto formalnych; dzięki pewnej konstrukcji jakości prostych
- nie precyzował kryteriów według, których można odróżnić dzieło sztuki spełniające tą rolę od dzieła jej nie spełniającego
- Teoria Czystej Formy została rozszerzona na poezję
- domagał się od niej ewokowania uczuć metafizycznych przy pomocy Czystej Formy, nie przez wyrażanie różnych stanów ducha
- wyróżnił trzy rodzaje wartości poetyckich
- dźwiękowo – rytmiczne
- pojęciowe
- obrazowe
- najwięcej uwagi poświęcił warstwie znaczeń, które odpowiadały prostym jakościom
- potrzeba życiowego bezsensu miała swój początek w nienasyceniu formą: to jest koniecznością potęgowania podniet formalno – metafizycznych
- przeżycie metafizyczne pojawią się zarówno w artyście jak i w odbiorcy
- artysta: uzewnętrzniając się w obiektywnym materiale, z którego buduje dzieło, uświadamia sobie dzięki tej obiektywizacji „ja” silniej niż kiedykolwiek jedność własnej osobowości
- odbiorca: realizuje się dzięki kontemplacji doskonałej jedności formalnej, jaką jest każde dzieło artyzmu