Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Renesansowe „odnowienie ludzkości”, będące widomym znakiem różnorakich przemian i dążności do wszechstronnego rozwoju, objawiło się w poczuciu zwiększonej intensywności życia i radości istnienia.
Ogromną rolę odegrały: filozofia stoicka i epikurejska.
1) Mikołaj Rej
„Żywot człowieka poczciwego”
Jest to utwór parenetyczny-propagujący pewien typ osobowości, który ma być wzorem cnót dla czytelników obecnych autorowi. „Żywot...” jest pochwałą wsi, miłuje harmonię i spokój. Widać również elementy epikurejskie i stoickie: zachwyt życiem i radość czerpania z niego „pożytków” .
Rejowy „człowiek poczciwy” prowadzi życie, które w rezultacie pozwala mu czerpać radość z życia.
Ideał to:
-prawy, pokorny, skromny szlachcic, wiedzie pogodne życie
-cnotliwy i szlachetny
-szlachcic-ziemianin
-życie zgodne z naturą(daje mu to radość)
-utrzymuje się z pracy i czerpie z niej korzyści, praca jest przyjemnością
-kocha swoje życie
Wszystko to pozwala według Reja w pełni korzystać z życia, czerpać z niego radość. Rej ukazuje jak wielką przyjemność daje życie zapobiegliwego, gospodarnego „człowieka poczciwego”
Ponadto: charakterystyczny styl Reja, pełen zdrobnień (jabłuszeczka, gruszeczki, ogródeczki, pieniążki), wielość przykładów, wyliczeń, obrazowych przytoczeń, wytwarzają specyficzną, pogodną atmosferę.
2) Jan Kochanowski
pieśni
najstarszy i najbardziej powszechny gatunek poezji lirycznej, związany genetycznie z muzyką. W tradycji antycznej występowała jako składnik zbiorowych obrzędów. W renesansie ukształtowała się jako samodzielna forma literacka. Pieśń obejmuje utwory różnorodne tematycznie. Pieśń stworzył Horacy.
„XXV Ks.II”
„Czego chcesz od nas Panie...”
Jest to pieśń pochwalna, zawiera renesansową wizję świata. Ziemia to dzieło boskie pełne harmonii i uporządkowania. Kochanowski zachwala przyrodę: piękne niebo, rozmaitą roślinność... W pieśni tej mamy do czynienia nie tylko z uwielbieniem Stwórcy, ale również z pochwałą świata i związaną z nią radością.
„Pieśń II”-„Księgi pierwsze”
„Serce roście patrząc na te czasy”
Kochanowski jest przekonany o harmonii świata, urodzie natury, radości, odpowiedniego miejsca dla każdego elementu: lasu, lodu, zboża, ptactwa, wreszcie-człowieka o prawym sumieniu.
Autor pokazuje przeciwstawieństwa: osobnika radosnego , któremu zbędne nawet ucho i ludzie, bo ma czyste serce- i tego „kogo gryzie mól zakryty”
„Pieśń IX”
„Nie porzucaj nadzieje
jakoć się kolwiek dzieje”
Ta pieśń to pełna opymizmu, filozoficzna refleksja o sytuacji człowieka wobec Fortuny. Kochanowski radzi przyjąć to co wyznaczył nam Bóg. Tylko stoickie wyzbycie się emocji może prowadzi do wewnętrznego spokoju, a tym samym radości.
„Ty nie miej za stracone
co może być wrócone...”
cytaty:
„A po złej chwili piękny dzień przychodzi..”
„Po chwili wiosna przyjdzie...”
„Nic wiecznego na świecie:
Radość się z troską plecie...”
„Pieśń XX”
„Miło szaleć...”
Zawarte są tu elementy filozofii epikurejskiej. Kochanowski opisuje zabawę. Radzi korzystać z życia (odwołanie do carpe diem). Autor radzi dobrą zabawę, kiedy jest ku temu czas.
„Pieśń świętojańska o Sobótce”
-jest to sielanka
Radosny utwór, wychwalający życie na wsi, eksponuje zalety, chwali pracę na roli, radość z jej plonów, radość wynikającą ze wspólnej, połączonej ze śpiewem pracy w polu.
„Wsi spokojna, wsi wesoła
jakiż głos twej chwale zdoła!”
fraszki
Jan Kochanowski uprawiał także poezję żartobliwą: fraszki i figliki. Fraszka znaczy: drobiazg, rzecz niepoważna, błahostka...
„Do gór i lasów”
W tej fraszce renesansowa pochwała przyrody zespala się z refleksją nad bogactwem doznań i przeżyć, jakie towarzyszą człowiekowi w czasie jego ziemskiego bytowania. Fraszka kończy się puentą nawiązującą do horacjańskiego hasła carpe diem :
„A ja z tym trzymam,
kto co w czas uchwyci.”
Inne fraszki (np. biesiadne) również zawierają optymistyczne lub żartobliwe treści;
Np.”O doktorze Hiszpanie”