Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
1
PROWADZENIE PRAC NIEBEZPIECZNYCH POŻA-
ROWO
1. ZAGROŻENIE POŻAROWE. PODSTAWOWE DEFINICJE
I METODYKA OCENY
Ogień stanowi ogromną siłę niszczącą, zarówno w czasie wojny, jak i pokoju.
Pożary domostw, fabryk, lasów, plonów przynoszą społeczeństwu corocznie
olbrzymie straty. Ofiarami są również ludzie, szczególnie dzieci, osoby starsze
i niedołężne. Każdy pożar charakteryzuje się pewnymi zjawiskami chemicznymi lub
fizycznymi. Różne materiały palą się we właściwy sobie sposób. Jedne palą się
płomieniem, gdyż pod wpływem ciepła wydzielają gazy palne, inne się żarzą, np.
koks. Pyły węgla, drewna, niektórych metali, pary cieczy łatwo palnych i gazy palne
wymieszane w odpowiednim stosunku z powietrzem mogą spowodować bardzo
niebezpieczne wybuchy.
Aby skutecznie zapobiegać pożarom, należy znać środki i sposoby ochrony
przeciwpożarowej, obowiązki władz administracyjnych i ludności oraz umieć gasić
w zarodku zarzewie ognia [1].
Szczególne niebezpieczeństwo związane z możliwością wystąpienia pożaru lub
wybuchu dotyczy prac niebezpiecznych pożarowo, dlatego też celem poniższego
opracowania jest zapoznanie się z problematyką i zasadami prowadzenia oraz
zabezpieczenia tych prac.
Aby odpowiedzieć sobie na pytanie co to jest zagrożenie pożarowe należy
zdefiniować pojęcie bezpieczeństwa pożarowego. Otóż zgodnie z definicją zawartą
w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych [2] przez „bezpieczeństwo pożarowe
rozumie się stan eliminujący zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, uzyskiwany
przez funkcjonowanie systemu norm prawnych i technicznych, środków
zabezpieczenia przeciwpożarowego oraz prowadzonych działań zapobiegawczych
przed pożarem”.
Mówiąc o bezpieczeństwie pożarowym czy też zagrożeniu pożarem trzeba
zdefiniować jeszcze pojęcie pożaru. Otóż powszechnie przyjęto, że „pożar jest to
niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym” zgodnie z PN
[3]. Aby zaistniał pożar muszą być spełnione jednocześnie trzy warunki,
a mianowicie: musi być materiał palny, musi być dostateczna ilość tlenu oraz musi
wystąpić w tym układzie bodziec energetyczny. Eliminacja jednego z tych trzech
czynników czy też warunków, stworzy stan, w którym pożar nie może zaistnieć. Nie
wystąpi wówczas stan zagrożenia pożarowego [4].
Wyznacznikiem zagrożenia pożarowego w systemie ochrony
przeciwpożarowej jest tzw. obciążenie ogniowe, które określa całkowitą energię
wyrażoną w jednostkach, powstającą podczas spalania materiałów palnych
zgromadzonych w określonej ograniczonej przestrzeni wraz z materiałami palnymi
wbudowanymi w konstrukcję (ściany, podłogi, dachy, wykładziny, okładziny,
izolacje, itp.). Minimalną wielkość obciążenia ogniowego określa się na poziomie do
500 MJ∙m
−2
, a maksymalną ponad 4000 MJ∙m
−2
zgodnie z PN [5].
2
Oprócz wartości obciążenia ogniowego, nie mniej istotnymi elementami
zagrożenia pożarowego są ponadto [6]:
− powierzchnia, wysokość, liczba kondygnacji budynków,
− odległość od obiektów sąsiednich,
− parametry pożarowe występujących substancji palnych,
− podział obiektu na strefy pożarowe,
− kategoria zagrożenia ludzi, przewidywalna liczba osób w poszczególnych
pomieszczeniach,
− klasa odporności pożarowej budynku oraz odporność ogniowa i stopień
rozprzestrzeniania ognia poszczególnych konstrukcyjnych elementów
budowlanych,
− warunki ewakuacji,
− zastosowane urządzenia przeciwpożarowe,
− wyposażenie w podręczny sprzęt gaśniczy, urządzenia ratownicze oraz sposób
i warunki ich rozmieszczenia,
− drogi pożarowe,
− inne ważne dane z punktu widzenia bezpieczeństwa pożarowego.
2. PRACE NIEBEZPIECZNE POŻAROWO
Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych
[2] pod pojęciem prac niebezpiecznych pożarowo rozumie się te prace, których
prowadzenie może powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru
lub wybuch.
Przedstawiona definicja dotyczy takich prac, jak:
− remontowo-budowlane z użyciem ognia otwartego prowadzone wewnątrz
obiektu i na terenie instytucji, na placach składowych, gdzie występują
materiały palne,
− prace ze stosowaniem gazów, cieczy i pyłów palnych, przy których mogą
powstawać mieszaniny wybuchowe,
− wszelkie prace prowadzone w strefach zagrożonych wybuchem,
− inne prace z ogniem otwartym, podczas których występuje iskrzenie lub
nagrzewanie, np. spawanie, cięcie gazowe i elektryczne,
− podgrzewanie instalacji, urządzeń z substancjami palnymi,
− konserwacje dachów z podgrzewaniem smoły, lepików itp.,
− spalanie materiałów, rozpalania ognisk,
− używanie materiałów pirotechnicznych,
− stosowanie płynów, gazów i materiałów palnych do malowania, lakierowania,
klejenia, mycia itp.,
− suszenie materiałów oraz substancji palnych,
− prace porządkowe przy usuwaniu materiałów niebezpiecznych pożarowo.
2.1. ZASADY ZABEZPIECZANIA PRAC NIEBEZPIECZNYCH
POŻAROWO
Szczegółowe zasady zabezpieczenia przeciwpożarowego tych prac, jak
również warunki uzyskania zezwolenia na ich przeprowadzenie, określa w odrębnej
instrukcji właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu. Obowiązek ten nie dotyczy
właścicieli, zarządców lub użytkowników jednorodzinnych domów.
3
Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pożarowo właściciel, zarządca lub
użytkownik obiektu oraz wykonawca jest obowiązany [6]:
− ocenić zagrożenie pożarowe w rejonie, w którym prace będą wykonywane,
− ustalić rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania
i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu,
− wskazać osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy,
za przebieg oraz zabezpieczenie miejsca pracy po zakończeniu pracy.
Przy wykonywaniu prac trzeba przestrzegać następujących zasad:
− wszelkie materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac oraz
w rejonach przyległych, w tym również elementy konstrukcji budynku
i znajdujących się w nim instalacji technicznych, należy zabezpieczyć przed
zapaleniem,
− prace niebezpieczne pożarowo w pomieszczeniach (urządzeniach) zagrożonych
wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne
prace związane z użyciem łatwo palnych lub palnych gazów, mogą być
prowadzone wyłącznie wtedy, gdy stężenie par cieczy nie przekracza 10% ich
dolnej granicy wybuchowości,
− w miejscu wykonywania prac powinien znajdować się sprzęt umożliwiający
likwidację wszelkich źródeł pożaru,
− po zakończeniu prac należy poddać kontroli miejsce, w którym prace były
wykonywane oraz rejony przyległe,
− prace niebezpieczne pożarowo mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby
do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje,
− właściciel zarządca lub użytkownik obiektu jest obowiązany przed
rozpoczęciem prac zapoznać wyznaczone osoby z zagrożeniami pożarowymi
występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z rodzajem przedsięwzięć
mających na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu,
− sprzęt używany do wykonywania prac powinien być sprawny technicznie
i zabezpieczony przed możliwością wywołania pożaru.
Szczególne obowiązki są nałożone na wykonawcę prac niebezpiecznych
pożarowo. Należy do niego przede wszystkim [7]:
− sprawdzanie, czy sprzęt i narzędzia są technicznie sprawne i należycie
zabezpieczone przed możliwością zainicjowania i rozprzestrzeniania się
pożaru,
− ścisłe przestrzeganie zaleceń zawartych w protokole i zezwoleniu na
prowadzenie prac,
− znajomość przepisów przeciwpożarowych, obsługi podręcznego sprzętu
gaśniczego oraz zasad postępowania w przypadku powstania pożaru,
− sprawdzenie przed przystąpieniem do prac, czy zostały wykonane wszystkie
zabezpieczenia przewidziane dla danego rodzaju prac niebezpiecznych
pożarowo,
− ścisłe przestrzeganie wytycznych zabezpieczenia ustalonych dla prowadzenia
danego rodzaju prac niebezpiecznych,
− sprawdzenie przed przystąpieniem do pracy, czy stanowisko zostało
zaopatrzone w odpowiednią ilość sprzętu podręcznego i gaśniczego,
4
− rozpoczynanie prac niebezpiecznych pożarowo tylko po otrzymaniu pisemnego
zezwolenia, względnie na wyraźne polecenie bezpośredniego przełożonego
kierującego tokiem prac,
− poinstruowanie pomocników na temat wymagań przeciwpożarowych,
obowiązujących przy wykonywaniu prac niebezpiecznych pożarowo,
− przerwanie pracy w przypadku stwierdzenia sytuacji lub warunków
umożliwiających powstanie i rozprzestrzenienie pożaru oraz zgłoszenie tego
faktu przełożonemu,
− meldowanie bezpośredniemu przełożonemu o zakończeniu prac
niebezpiecznych pożarowo oraz informowanie o ewentualnych faktach
zaistnienia ognia ugaszonego w czasie wykonywania prac niebezpiecznych
pożarowo,
− dokładne sprawdzenie po zakończeniu pracy stanowiska i jego otoczenia w celu
stwierdzenia, czy podczas wykonywania prac nie zainicjowano pożaru,
− wykonywanie wszelkich poleceń przełożonych i organów kontrolnych
w sprawach związanych z zabezpieczeniem przeciwpożarowym prac
i czynności niebezpiecznych pożarowo.
3. ZAGROŻENIE POŻAREM PRZY SPAWANIU
Celem dokładniejszego poznania problemu prac niebezpiecznych pożarowo
warto przyjrzeć się procesowi spawania, który jest jednym z procesów
technologicznych często wykorzystywanym w zakładach przemysłowych,
budownictwie, podczas remontów itp., stwarzającym bezpośrednie niebezpieczeństwo
powstania pożaru lub wybuchu [7,8].
Zagrożenie pożarowe od prowadzonych prac spawalniczych spowodowane jest
przede wszystkim wytwarzaniem się z urządzeń spawalniczych źródeł ciepła o bardzo
wysokich temperaturach, powstawaniem odprysku metali i żużla, a także
przewodnictwem cieplnym metali, które przy zetknięciu się z materiałem palnym
mogą łatwo spowodować ich zapalenie, a w konsekwencji pożar. Pożar powstaje
często po upływie kilku czy kilkudziesięciu godzin po zakończeniu prac
spawalniczych, gdyż iskry początkowo mogą spowodować żarzenie się materiału
palnego przy niewielkiej generacji dymu, nie powodując od razu powstania spalania
płomieniowego.
Najwięcej pożarów odnotowuje się w trakcie prowadzenia różnych robót
remontowych i instalacyjnych rurociągów, kotłów, zbiorników itp., przede wszystkim
przy pracach wykonywanych poza wyznaczonym na stałe do tego celu miejscem lub
nieprzewidzianych instrukcją technologiczną zgodnie z rozporządzeniem ministra
gospodarki [9].
Procesy spawalnicze wykonuje się przy zastosowaniu spawalniczych źródeł
ciepła, do których zalicza się: płomień gazowy, łuk elektryczny, wiązka laserowa
i wiązka elektronów [8].
Ogrzewają one spajane lub cięte termicznie metale i niemetale poprzez:
− promieniowanie świetlne (elektromagnetyczne),
− bombardowanie elektronami i innymi cząstkami o dużej energii,
− konwekcję.
5
Najbardziej rozpowszechnione w praktyce metody spawania to spawanie za
pomocą płomienia gazowego oraz spawanie za pomocą łuku elektrycznego.
3.1. CHARAKTERYSTYKA SPAWALNICZYCH ŹRÓDEŁ CIEPŁA
3.1.1. PŁOMIEŃ GAZOWY
Płomień gazowy jest stosunkowo elastycznym i uniwersalnym źródłem ciepła,
łatwym do regulacji w dość szerokim zakresie mocy. Jest stosowany do spawania,
napawania, cięcia, zgrzewania, lutowania, metalizacji, prostowania, czyszczenia
powierzchniowego oraz różnych zabiegów cieplnych powierzchniowych. Spawanie
płomieniem gazowym polega na stapianiu brzegów metali łączonych przez
nagrzewanie płomieniem powstającym ze spalania się gazu palnego w atmosferze
dostarczanego tlenu. Gazem palnym stosowanym do spawania gazowego jest prawie
wyłącznie acetylen, natomiast do cięcia termicznego mogą też być stosowane propan
i metan.
Płomień acetylenowo−tlenowy, ma najwyższą temperaturę i największą
szybkość spalania. W płomieniu acetylenowo−tlenowym, spalającym się
dwustopniowo, rozróżnia się trzy zasadnicze strefy:
− strefę pierwszą, zwaną jądrem płomienia, ograniczoną ostro zarysowanym,
jasno świecącym stożkiem, na powierzchni którego odbywa się wstępne
spalanie mieszanki acetylenowo−tlenowej dostarczanej z palnika. Na zewnątrz
wierzchołka jądra, tuż poza strefą wstępnego spalania, istnieje obszar
najwyższej temperatury, dochodzącej do 3100ºC,
− strefę drugą, w której gazy łączą się z tlenem z powietrza, przenikającym do
płomienia,
− strefę trzecią, tzw. kitę, powstałą w wyniku spalania wtórnego, którą stanowią
produkty spalania się gazów strefy redukcyjnej.
Płomień wodorowo−tlenowy jest mało stosowany do spawania metali,
jakkolwiek może być stosowany do spawania np. ołowiu i aluminium. W wyniku
spalania się wodoru w tlenie wytwarza się para wodna i wydziela się ciepło. Jeżeli
spalanie wodoru w tlenie jest całkowite, to maksymalna temperatura płomienia może
osiągnąć 2870ºC. Jeżeli do spalania wodoru doprowadzi się tylko połowę ilości tlenu,
to temperatura takiego płomienia wynosi wtedy około 2500ºC.
3.1.2. ŁUK ELEKTRYCZNY
Łuk elektryczny wykorzystywany w spawalnictwie jest wyładowaniem
elektrycznym, przeważnie w atmosferze znacznie zjonizowanych różnych par i
gazów. W atmosferze łuku elektrycznego występują zawsze pary metali, ale w
zależności od metody spawania przyjmuje się, że łuk jarzy się w środowisku żużli i
topników, w środowisku gazów i w środowisku powietrza. Spawanie łukowe polega
na stapianiu metali w miejscu ich łączenia lub metali i elektrody za pomocą łuku
elektrycznego, który powstaje pomiędzy przedmiotem spawanym, a elektrodą lub
między elektrodami. Łuk elektryczny jest stosowany w większości procesów
spawania, ponieważ stanowi bardzo skoncentrowane źródło ciepła o bardzo wysokiej
temperaturze, dochodzącej w osi od 5000 do 30000ºC, zwłaszcza w łukach
plazmowych i bardzo szybko obniża się w miarę oddalania się od osi łuku. Natomiast
temperatura plamek katodowych i anodowych na elektrodach stalowych wynosi około
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl hannaeva.xlx.pl
PROWADZENIE PRAC NIEBEZPIECZNYCH POŻA-
ROWO
1. ZAGROŻENIE POŻAROWE. PODSTAWOWE DEFINICJE
I METODYKA OCENY
Ogień stanowi ogromną siłę niszczącą, zarówno w czasie wojny, jak i pokoju.
Pożary domostw, fabryk, lasów, plonów przynoszą społeczeństwu corocznie
olbrzymie straty. Ofiarami są również ludzie, szczególnie dzieci, osoby starsze
i niedołężne. Każdy pożar charakteryzuje się pewnymi zjawiskami chemicznymi lub
fizycznymi. Różne materiały palą się we właściwy sobie sposób. Jedne palą się
płomieniem, gdyż pod wpływem ciepła wydzielają gazy palne, inne się żarzą, np.
koks. Pyły węgla, drewna, niektórych metali, pary cieczy łatwo palnych i gazy palne
wymieszane w odpowiednim stosunku z powietrzem mogą spowodować bardzo
niebezpieczne wybuchy.
Aby skutecznie zapobiegać pożarom, należy znać środki i sposoby ochrony
przeciwpożarowej, obowiązki władz administracyjnych i ludności oraz umieć gasić
w zarodku zarzewie ognia [1].
Szczególne niebezpieczeństwo związane z możliwością wystąpienia pożaru lub
wybuchu dotyczy prac niebezpiecznych pożarowo, dlatego też celem poniższego
opracowania jest zapoznanie się z problematyką i zasadami prowadzenia oraz
zabezpieczenia tych prac.
Aby odpowiedzieć sobie na pytanie co to jest zagrożenie pożarowe należy
zdefiniować pojęcie bezpieczeństwa pożarowego. Otóż zgodnie z definicją zawartą
w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych [2] przez „bezpieczeństwo pożarowe
rozumie się stan eliminujący zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, uzyskiwany
przez funkcjonowanie systemu norm prawnych i technicznych, środków
zabezpieczenia przeciwpożarowego oraz prowadzonych działań zapobiegawczych
przed pożarem”.
Mówiąc o bezpieczeństwie pożarowym czy też zagrożeniu pożarem trzeba
zdefiniować jeszcze pojęcie pożaru. Otóż powszechnie przyjęto, że „pożar jest to
niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym” zgodnie z PN
[3]. Aby zaistniał pożar muszą być spełnione jednocześnie trzy warunki,
a mianowicie: musi być materiał palny, musi być dostateczna ilość tlenu oraz musi
wystąpić w tym układzie bodziec energetyczny. Eliminacja jednego z tych trzech
czynników czy też warunków, stworzy stan, w którym pożar nie może zaistnieć. Nie
wystąpi wówczas stan zagrożenia pożarowego [4].
Wyznacznikiem zagrożenia pożarowego w systemie ochrony
przeciwpożarowej jest tzw. obciążenie ogniowe, które określa całkowitą energię
wyrażoną w jednostkach, powstającą podczas spalania materiałów palnych
zgromadzonych w określonej ograniczonej przestrzeni wraz z materiałami palnymi
wbudowanymi w konstrukcję (ściany, podłogi, dachy, wykładziny, okładziny,
izolacje, itp.). Minimalną wielkość obciążenia ogniowego określa się na poziomie do
500 MJ∙m
−2
, a maksymalną ponad 4000 MJ∙m
−2
zgodnie z PN [5].
2
Oprócz wartości obciążenia ogniowego, nie mniej istotnymi elementami
zagrożenia pożarowego są ponadto [6]:
− powierzchnia, wysokość, liczba kondygnacji budynków,
− odległość od obiektów sąsiednich,
− parametry pożarowe występujących substancji palnych,
− podział obiektu na strefy pożarowe,
− kategoria zagrożenia ludzi, przewidywalna liczba osób w poszczególnych
pomieszczeniach,
− klasa odporności pożarowej budynku oraz odporność ogniowa i stopień
rozprzestrzeniania ognia poszczególnych konstrukcyjnych elementów
budowlanych,
− warunki ewakuacji,
− zastosowane urządzenia przeciwpożarowe,
− wyposażenie w podręczny sprzęt gaśniczy, urządzenia ratownicze oraz sposób
i warunki ich rozmieszczenia,
− drogi pożarowe,
− inne ważne dane z punktu widzenia bezpieczeństwa pożarowego.
2. PRACE NIEBEZPIECZNE POŻAROWO
Zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych
[2] pod pojęciem prac niebezpiecznych pożarowo rozumie się te prace, których
prowadzenie może powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru
lub wybuch.
Przedstawiona definicja dotyczy takich prac, jak:
− remontowo-budowlane z użyciem ognia otwartego prowadzone wewnątrz
obiektu i na terenie instytucji, na placach składowych, gdzie występują
materiały palne,
− prace ze stosowaniem gazów, cieczy i pyłów palnych, przy których mogą
powstawać mieszaniny wybuchowe,
− wszelkie prace prowadzone w strefach zagrożonych wybuchem,
− inne prace z ogniem otwartym, podczas których występuje iskrzenie lub
nagrzewanie, np. spawanie, cięcie gazowe i elektryczne,
− podgrzewanie instalacji, urządzeń z substancjami palnymi,
− konserwacje dachów z podgrzewaniem smoły, lepików itp.,
− spalanie materiałów, rozpalania ognisk,
− używanie materiałów pirotechnicznych,
− stosowanie płynów, gazów i materiałów palnych do malowania, lakierowania,
klejenia, mycia itp.,
− suszenie materiałów oraz substancji palnych,
− prace porządkowe przy usuwaniu materiałów niebezpiecznych pożarowo.
2.1. ZASADY ZABEZPIECZANIA PRAC NIEBEZPIECZNYCH
POŻAROWO
Szczegółowe zasady zabezpieczenia przeciwpożarowego tych prac, jak
również warunki uzyskania zezwolenia na ich przeprowadzenie, określa w odrębnej
instrukcji właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu. Obowiązek ten nie dotyczy
właścicieli, zarządców lub użytkowników jednorodzinnych domów.
3
Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pożarowo właściciel, zarządca lub
użytkownik obiektu oraz wykonawca jest obowiązany [6]:
− ocenić zagrożenie pożarowe w rejonie, w którym prace będą wykonywane,
− ustalić rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania
i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu,
− wskazać osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy,
za przebieg oraz zabezpieczenie miejsca pracy po zakończeniu pracy.
Przy wykonywaniu prac trzeba przestrzegać następujących zasad:
− wszelkie materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac oraz
w rejonach przyległych, w tym również elementy konstrukcji budynku
i znajdujących się w nim instalacji technicznych, należy zabezpieczyć przed
zapaleniem,
− prace niebezpieczne pożarowo w pomieszczeniach (urządzeniach) zagrożonych
wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne
prace związane z użyciem łatwo palnych lub palnych gazów, mogą być
prowadzone wyłącznie wtedy, gdy stężenie par cieczy nie przekracza 10% ich
dolnej granicy wybuchowości,
− w miejscu wykonywania prac powinien znajdować się sprzęt umożliwiający
likwidację wszelkich źródeł pożaru,
− po zakończeniu prac należy poddać kontroli miejsce, w którym prace były
wykonywane oraz rejony przyległe,
− prace niebezpieczne pożarowo mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby
do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje,
− właściciel zarządca lub użytkownik obiektu jest obowiązany przed
rozpoczęciem prac zapoznać wyznaczone osoby z zagrożeniami pożarowymi
występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z rodzajem przedsięwzięć
mających na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu,
− sprzęt używany do wykonywania prac powinien być sprawny technicznie
i zabezpieczony przed możliwością wywołania pożaru.
Szczególne obowiązki są nałożone na wykonawcę prac niebezpiecznych
pożarowo. Należy do niego przede wszystkim [7]:
− sprawdzanie, czy sprzęt i narzędzia są technicznie sprawne i należycie
zabezpieczone przed możliwością zainicjowania i rozprzestrzeniania się
pożaru,
− ścisłe przestrzeganie zaleceń zawartych w protokole i zezwoleniu na
prowadzenie prac,
− znajomość przepisów przeciwpożarowych, obsługi podręcznego sprzętu
gaśniczego oraz zasad postępowania w przypadku powstania pożaru,
− sprawdzenie przed przystąpieniem do prac, czy zostały wykonane wszystkie
zabezpieczenia przewidziane dla danego rodzaju prac niebezpiecznych
pożarowo,
− ścisłe przestrzeganie wytycznych zabezpieczenia ustalonych dla prowadzenia
danego rodzaju prac niebezpiecznych,
− sprawdzenie przed przystąpieniem do pracy, czy stanowisko zostało
zaopatrzone w odpowiednią ilość sprzętu podręcznego i gaśniczego,
4
− rozpoczynanie prac niebezpiecznych pożarowo tylko po otrzymaniu pisemnego
zezwolenia, względnie na wyraźne polecenie bezpośredniego przełożonego
kierującego tokiem prac,
− poinstruowanie pomocników na temat wymagań przeciwpożarowych,
obowiązujących przy wykonywaniu prac niebezpiecznych pożarowo,
− przerwanie pracy w przypadku stwierdzenia sytuacji lub warunków
umożliwiających powstanie i rozprzestrzenienie pożaru oraz zgłoszenie tego
faktu przełożonemu,
− meldowanie bezpośredniemu przełożonemu o zakończeniu prac
niebezpiecznych pożarowo oraz informowanie o ewentualnych faktach
zaistnienia ognia ugaszonego w czasie wykonywania prac niebezpiecznych
pożarowo,
− dokładne sprawdzenie po zakończeniu pracy stanowiska i jego otoczenia w celu
stwierdzenia, czy podczas wykonywania prac nie zainicjowano pożaru,
− wykonywanie wszelkich poleceń przełożonych i organów kontrolnych
w sprawach związanych z zabezpieczeniem przeciwpożarowym prac
i czynności niebezpiecznych pożarowo.
3. ZAGROŻENIE POŻAREM PRZY SPAWANIU
Celem dokładniejszego poznania problemu prac niebezpiecznych pożarowo
warto przyjrzeć się procesowi spawania, który jest jednym z procesów
technologicznych często wykorzystywanym w zakładach przemysłowych,
budownictwie, podczas remontów itp., stwarzającym bezpośrednie niebezpieczeństwo
powstania pożaru lub wybuchu [7,8].
Zagrożenie pożarowe od prowadzonych prac spawalniczych spowodowane jest
przede wszystkim wytwarzaniem się z urządzeń spawalniczych źródeł ciepła o bardzo
wysokich temperaturach, powstawaniem odprysku metali i żużla, a także
przewodnictwem cieplnym metali, które przy zetknięciu się z materiałem palnym
mogą łatwo spowodować ich zapalenie, a w konsekwencji pożar. Pożar powstaje
często po upływie kilku czy kilkudziesięciu godzin po zakończeniu prac
spawalniczych, gdyż iskry początkowo mogą spowodować żarzenie się materiału
palnego przy niewielkiej generacji dymu, nie powodując od razu powstania spalania
płomieniowego.
Najwięcej pożarów odnotowuje się w trakcie prowadzenia różnych robót
remontowych i instalacyjnych rurociągów, kotłów, zbiorników itp., przede wszystkim
przy pracach wykonywanych poza wyznaczonym na stałe do tego celu miejscem lub
nieprzewidzianych instrukcją technologiczną zgodnie z rozporządzeniem ministra
gospodarki [9].
Procesy spawalnicze wykonuje się przy zastosowaniu spawalniczych źródeł
ciepła, do których zalicza się: płomień gazowy, łuk elektryczny, wiązka laserowa
i wiązka elektronów [8].
Ogrzewają one spajane lub cięte termicznie metale i niemetale poprzez:
− promieniowanie świetlne (elektromagnetyczne),
− bombardowanie elektronami i innymi cząstkami o dużej energii,
− konwekcję.
5
Najbardziej rozpowszechnione w praktyce metody spawania to spawanie za
pomocą płomienia gazowego oraz spawanie za pomocą łuku elektrycznego.
3.1. CHARAKTERYSTYKA SPAWALNICZYCH ŹRÓDEŁ CIEPŁA
3.1.1. PŁOMIEŃ GAZOWY
Płomień gazowy jest stosunkowo elastycznym i uniwersalnym źródłem ciepła,
łatwym do regulacji w dość szerokim zakresie mocy. Jest stosowany do spawania,
napawania, cięcia, zgrzewania, lutowania, metalizacji, prostowania, czyszczenia
powierzchniowego oraz różnych zabiegów cieplnych powierzchniowych. Spawanie
płomieniem gazowym polega na stapianiu brzegów metali łączonych przez
nagrzewanie płomieniem powstającym ze spalania się gazu palnego w atmosferze
dostarczanego tlenu. Gazem palnym stosowanym do spawania gazowego jest prawie
wyłącznie acetylen, natomiast do cięcia termicznego mogą też być stosowane propan
i metan.
Płomień acetylenowo−tlenowy, ma najwyższą temperaturę i największą
szybkość spalania. W płomieniu acetylenowo−tlenowym, spalającym się
dwustopniowo, rozróżnia się trzy zasadnicze strefy:
− strefę pierwszą, zwaną jądrem płomienia, ograniczoną ostro zarysowanym,
jasno świecącym stożkiem, na powierzchni którego odbywa się wstępne
spalanie mieszanki acetylenowo−tlenowej dostarczanej z palnika. Na zewnątrz
wierzchołka jądra, tuż poza strefą wstępnego spalania, istnieje obszar
najwyższej temperatury, dochodzącej do 3100ºC,
− strefę drugą, w której gazy łączą się z tlenem z powietrza, przenikającym do
płomienia,
− strefę trzecią, tzw. kitę, powstałą w wyniku spalania wtórnego, którą stanowią
produkty spalania się gazów strefy redukcyjnej.
Płomień wodorowo−tlenowy jest mało stosowany do spawania metali,
jakkolwiek może być stosowany do spawania np. ołowiu i aluminium. W wyniku
spalania się wodoru w tlenie wytwarza się para wodna i wydziela się ciepło. Jeżeli
spalanie wodoru w tlenie jest całkowite, to maksymalna temperatura płomienia może
osiągnąć 2870ºC. Jeżeli do spalania wodoru doprowadzi się tylko połowę ilości tlenu,
to temperatura takiego płomienia wynosi wtedy około 2500ºC.
3.1.2. ŁUK ELEKTRYCZNY
Łuk elektryczny wykorzystywany w spawalnictwie jest wyładowaniem
elektrycznym, przeważnie w atmosferze znacznie zjonizowanych różnych par i
gazów. W atmosferze łuku elektrycznego występują zawsze pary metali, ale w
zależności od metody spawania przyjmuje się, że łuk jarzy się w środowisku żużli i
topników, w środowisku gazów i w środowisku powietrza. Spawanie łukowe polega
na stapianiu metali w miejscu ich łączenia lub metali i elektrody za pomocą łuku
elektrycznego, który powstaje pomiędzy przedmiotem spawanym, a elektrodą lub
między elektrodami. Łuk elektryczny jest stosowany w większości procesów
spawania, ponieważ stanowi bardzo skoncentrowane źródło ciepła o bardzo wysokiej
temperaturze, dochodzącej w osi od 5000 do 30000ºC, zwłaszcza w łukach
plazmowych i bardzo szybko obniża się w miarę oddalania się od osi łuku. Natomiast
temperatura plamek katodowych i anodowych na elektrodach stalowych wynosi około