Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Przyczyny
l próby zepchnięcia kozaków nie rejestrowych w szeregi chłopstwa
l niedopełnienie obietnicy powiększenia liczby kozaków rejestrowych do 20 tyś
l niedopełnienie obietnicy co do rozpoczęcia wojny z Turcją
Przebieg
l We wrześniu r. Chmielnicki zawiązał sprzysiężenie starszyzny niezadowolonej z sytuacji na Ukrainie, po wykryciu spisku aresztowany. Jednak udaje mu się zbiec I namówić kozaków do powstania
l Chmielnicki wiedząc że własnymi siłami nie pokona wojsk rzeczpospolitej zawarł sojusz z tatarami tuhaj – beja
l pierwsza bitwa między wojskami polskimi a w czasie stoczona . zakończona zwycięstwem Kozaków
l druga bitwa między wojskami polskimi a w czasie rozegrana . Oddziały polskie zostały całkowicie pobite. Tylko około 1 tys. polskiej zdołało się przebić, reszta poległa lub dostała się (także obaj hetmani: Potocki i Kalinowski) do niewoli.
l Chmielnicki rozumiał, że prowadzenie dalszych działań wojennych na tak dużą skalę nie jest możliwe - dostępu do głębi kraju broniły potężne twierdze i miasta (, , ). Postanowił więc przeczekać i zreorganizować swoje wojska (które cały czas zasilali zbiegli ), mamiąc wroga mirażem pokoju. Propozycja rozejmu spotkała się z uznaniem partii pokojowej, która zdobyła wpływy po śmierci króla. Kierujący polityką państwa powierzył negocjacje .
l 20 września pod doszli polscy: , , , którym po klęsce pod , powierzył dowództwo wojsk polskich w miejsce wziętych do niewoli . rozegrana na pograniczu i w dniach - r., jedna z najbardziej dotkliwych klęsk w historii oręża polskiego
l Zwycięstwo pod uczyniło faktycznym panem Ukrainy. Tryumfujący podjął teraz próbę pokonania ostatniej przeszkody na drodze do serca , a więc potężnych : i . Oba miasta wypłaciły okup po którym oblężenie nie było kontynuowane
l , po prawie półrocznym wybrał na , którego koronowano na . Wybór ten oznaczał zwycięstwo pokojowej, z i na czele. W lutym poselstwo polskie, pod przewodnictwem stanęło w . Przywiozło wodzowi królewski i , uznając go oficjalnie . Niestety rozmowy skończyły się przedłużeniem pokoju do 22 maja
l Latem wojna rozgorzała na nowo. Kozacy i Tatarzy oblegli wtedy dobrze umocnioną twierdzę . Zdążające na odsiecz oddziały polskie, prowadzone przez króla, zostały zaskoczone pod , gdzie po kilkudniowych walkach doszło do porozumienia między Tatarami i Polakami o zaprzestaniu dalszych walk i do podpisania z Chmielnickim.
l Po rocznym okresie względnego spokoju, w lutym roku ponownie rozpoczęły się działania wojenne na Ukrainie od uderzenia wojsk wojewody kijowskiego na niesforne oddziały kozackie pułkownika Nieczaja. Pod koniec czerwca rozegrała się wielka bitwa pod , w której Tatarzy i Kozacy Chmielnickiego ponieśli walną klęskę. Nie zostało to wykorzystane na skutek niechęci szlachty do dalszej wojny, niezgody magnaterii oraz rozruchów chłopskich w Wielkopolsce
l Jako ostateczną datę zakończenia powstania Chmielnickiego przyjmuje się styczeń roku, gdy Chmielnicki zawarł w unię o włączeniu lewobrzeżnej Ukrainy do Rosji oraz oddanie się Rady Kozackiej w opiekę carowi Rosji. Wypełniając jej postanowienia Rosja uderzyła na Rzeczpospolitą rozpoczynając .
Skutki
l ogromne zniszczenie Ukrainy,
l wmieszanie się państw ościennych w sprawy wewnętrzne Polski
l rozpoczęcie wojny z Rosją o panowanie nad Ukrainą zakończona podziałem jej na dwie strefy wpływów