Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
14. Twórczość B. Schulza (koncepcja mityzacji rzeczywistości, poetyckość języka, wpływ psychoanalizy, oniryczność)
- dwie książki: „Sklepy cynamonowe” (1933 rok; pod protekcję Zofii Nałkowskiej) oraz „Sanatorium pod klepsydrą” (1937 rok)
- obydwa tomy to zbiory opowiadań pisanych w pierwszej osobie
- dorosły narrator ewokuje wspomnienia z dzieciństwa
- akcja rozgrywa się na pograniczu dwóch epok: XIX – wiecznej zastanej kultury mieszczańskiej oraz XX – wiecznej nowoczesności
- przełom oglądany jest z perspektywy pesymisty i aurze dekadencji
- piękno znajduje się w regresie form materialnych
- wyraźna estetyka brzydoty i choroby
- antywaloryczność łączy się z poczuciem kryzysu i krytyką współczesnej kultury
- główny bohater jest świat, który charakteryzuje się monstrualną przejrzystością, chorobliwym rozbuchaniem materii, fizycznym i umysłowym zwyrodnieniem jego przedstawicieli
- warstwę intersubiektywnie sprawdzalną Schulz opisuje bardzo
- proza Schulza jest silnie osadzona w tradycji (z uwagi na opozycję wobec panującego w międzywojniu realizmowi jest zaliczany do awangardy)
- zaciera granicę między światem realnym a snem, marzeniem a mitopodobym wydarzeniem
- mit to kategoria najbardziej podstawowa w pisarstwie Schulza
- nie ma na myśli, którejś z gotowych mitologii
- chodzi o żywy mit tkwiący w podświadomości człowieka, zwłaszcza w odczuciach dzieciństwa
- wyraźnie nawiązuje do archetypów Junga
- nie jest to mitologizacja prywatna; jest wyraźnie osadzona w tradycji biblijnej i helleńskiej
- dąży do odtworzenia prawd wspólnych całej ludzkości
- bohater często wchodzi w rzeczywistość równoległą do realnej
- ukryta rzeczywistość nie jest jednoznacznie radosna; może być koszmarem
- jest na pewno bujna, naładowana możliwościami, poetycka i zmysłowa
- dzieła Schulza to walka ze śmiercią z pozycji materialisty, piewcy materii
- świat pozagrobowy jako zdegenerowana forma materii
- zakłada jednorodność różnych form materii co uprawnia go do ingerencji w ich struktury
- jednym z najważniejszych motywów mitologicznych jest Księga
- jest to symbol wiedzy tajemniczej; istnieje w mitycznym poza – czasie
- znajdują się w niej odpowiedzi na wszystkie pytania
- w jej wyobrażeniu krzyżują się różne inspiracje (przede wszystkim wywodzące się z żydowskiej tradycji religijnej)
- wykorzystuje tylko niektóre elementy tych wierzeń
- wszystko wplata w przeżycia dziecka samodzielnie poszukującego ukrytego sensu w słowie pisanym
- dzieciństwo u Schulza to okres genialny
- oniryzm u Schulza jest bardzo charakterystyczny
- całe opowiadania się snopodobne
- tam nikt nie śpi, nie są to relacje z marzeń sennych danej postaci
- wszystkie opowiadania są oparte na mechanizmie snu (fantastyczność a jednocześnie materialność, podważenie zasad logicznych)
- u podłoża fabuł leży mitomania dziecka o rozbuchanej wyobraźni
- świat Schulza jest bardzo poetycki (wyraźne analogie do Leśmiana)
- proza silnie zmetaforyzowana
- barokowe zdania rozrastają się, tworzą ciągi
- wyraźne poszukiwanie właściwych określeń wśród ich bogactwa, wśród pewnego naddatku słownego terminów oddających rozwój materii
- poznanie ma charakter dynamiczny
- życie to nieustające przemiana, dzianie się
- płynność strumienia życia
- płynny stosunek między rzeczą a słowem
- rzeczy, procesy, pory roku czy dnia podlegają animizacji i personifikacji; przypisuje się im odrębny byt i samodzielną wolę
- zrazem dziwny, mistyczny świat wciąż posiada realne odniesienia
- dystans jest zbudowany poprzez użycie języka scjentyficznego
- erotyzm w prozie i grafice Schulza ma charakter perwersyjny
- jest zakorzeniony we wzorach ekspresjonistycznych
- znajduje się w kręgu oddziaływania modernizmu polskiego i austriackiego