Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
14. Tkanka mięśniowa
Istnieją 3 rodzaje tkanki mięśniowej.
1. mięśniówka gładka – wyścieła przewód pokarmowy i naczynia krwionośne, nie tworzy prążkowania i zawiera elementy kurczliwe.
Tkanka mięśniowa
· kurczliwość: zdolność do skracania i generowania siły pozwalającej wykonywać pracę
· pobudliwość (reagowanie na bodźce)
· elastyczność – zdolność powrotu do pierwotnego kształtu po rozciągnięciu
· rozciągliwość – wydłużanie bez uszkodzenia włókna mięśniowego.
Sygnały wywołujące skurcz:
a) nerwowe – przede wszystkim dla mięśni szkieletowych (od OUN), dla gładkich z autonomicznego układu nerwowego
b) hormonalne
c) mechaniczne (rozciąganie)
· aparat kurczliwy komórek mięśniowych tworzą włókienka białkowe cytoszkieletu.
· Wyróżniamy:
a) miofilamenty cienkie – zbudowane z aktyny
b) miofilamenty grube – zbudowane z miozyny
Miofilamenty nie kurczą się, ale wykorzystując energię ATP przesuwają się względem siebie, pociągając jednocześnie błonę komórkową – następuje skurcz mięśnia.
MIOZYNA
Miozyna I – składa się z krótkiego łańcucha zakończonego główką – występuje w większości komórek, odpowiedzialna za transport wewnątrzkomórkowy.
Miozyna II – występuje w komórkach mięśniowych, składa się z 2 łańcuchów polipeptydowych (ciężkich) zwiniętych wokół siebie. Każdy łańcuch kończy sie strukturą globularną – główką. Na 1 cząsteczkę miozyny składają się 2 łańcuchy ciężkie i 4 łańcuchy lekkie. Główki są nazywane łańcuchami lekkimi.
Część zasadnicza, czyli długi odcinek miozyny utworzony jest z podwójnej spirali, a główki mają charakter globularny. Dwie główki tworzą tzw. mostek poprzeczny, który bierze bezpośredni udział w procesie skurczu. Na główkach miozyny znajdują się miejsca wiązania aktyny i ATP. Miozyna jest ATPazą, czyli enzymem hydrolizującym ATP do ADP i nieorganicznego fosforanu. Uwalnia się wtedy energia.
Pojedynczy miofilament gruby zawiera ok. 400 cząsteczek miozyny. Fragmenty „kroczące” po powierzchni aktyny wystają na zewnątrz. Sposoby agregacji różnią się w filamentach grubych mięśni szkieletowych i gładkich.
Miofilament cienki (aktynowy)
· aktyna – białko globularne (G), które polimeryzuje tworząc łańcuchy polipeptydowe aktyny fibrylarnej (F).
· Dwa łańcuchy polipeptydowe aktyny skręcają się w miofilament cienki.
· Tropomiozyna – białko fibrylarne składające się z 2 łańcuchów polipeptydowych zwiniętych dookoła siebie i tworzących helisę.
· Troponina – kompleks białka globularnego wiążącego się z tropomiozyną i filamentem cienkim.
Białka pozasarkomerowej części cytoszkieletu
· Desmina – utrzymuje poprzeczne uporządkowanie w miofibrylach
· Dystrofina – łączy alfa-aktyninę błony granicznej Z z przezbłonowym kompleksem glikoproteinowym, który z kolei tworzy połączenia z elementami sprężystymi macierzy pozakomórkowej
Białka podporowe sarkomeru
· Alfa-aktynina – wchodzi w skład błony granicznej Z i umożliwia zaktowiczenia w niej aktyny, konektyny i nebuliny
· Konektyna – koniec N zakotwiczony jest w błonie granicznej Z, a koniec C w prążku M
· Nebulina – owinięta wokół nitek aktyny utrzymując ich stałą długość. Tego białka nie ma w mięśniu sercowym.
Ważną rolę w przekazywaniu siły odgrywa białko – dystrofina mięśniowa.
· Genetycznie uwarunkowany brak tego białka jest przyczyną dystrofii Duchenne’a.
· W chorobie tej mięśnie poprzecznie prążkowane – szkieletowe i sercowy – są wiotkie, słabe i degenerują, co prowadzi do śmierci chorego.
· Dystrofina wraz z innymi białkami tworzy pod powierzchnią sarkolemy skupiska zwane kostamerami.
· Kostamery przekazują siłę z krążków Z do macierzy zewnątrzkom.
TKANKA MIĘŚNIOWA
Rodzaje:
1. gładka
2. poprzecznie prążkowana
a) szieletowa
b) sercowa
1. Tkanka mięśniowa gładka:
Występowanie:
· tworzy błonę mięśniową macicy, żołądka, jelit, naczyń krwion, dróg oddech, moczowych, pęcherzyka żółciowego
· Mogą też występować pojedynczo lub w niewielkich grupach w tkankach łącznych różnych narządów.
· Komórki mięśni gładkich – miocyty
- kształt wydłużony, wrzecionowaty
- zawierają pojedyncze jądro położone centralnie
- kurczą się objętościowo
· Unerwienie: miocyty gładkie w zależności od miejsca występowania są unerwione przez nerwy współczulne lub przywspółczulne.
· Filamenty miozynowe są położone między aktynowymi, tworzą się taśmy/ciałka gęste – są to miejsca przyczepu. Większość jest związana z błoną komórkową, ale występują też w cytoplazmie. Są odpoweidnikami linii Z w komórkach mięśnia sercowego i mięśni poprzecznie prążkowanych. W cytoplazmie znajdują sie dwa typy ciałek gęstych, zbudowanych z alfa-aktyniny.
· Mięśnie gładkie syntetyzują kolagen, elastynę i proteoglikany.
· Ciałka gęste mają kształt owalny, średnicę 0,3-3 mikrometra, zawierają białka wiążące się z aktyną,
· Taśmy gęste (płytki mocujące) są skupieniami elektronowo gęstego amorficznego materiału pod błoną komórkową.
· Komórki mięśni gładkich mogą tworzyć pęczki (mięsień wyprostny włosów), błony (ściany naczyń krwionośnych). Mięśnie gładkie unerwione są przez nerwy układu autonomicznego i tym samym niezależnie od naszej woli.
· Charakter skurczu: wolny, długotrwały, niezależny od naszej woli
· Mięśnie gładkie nie mają sarkomerów
· Skurcz jest wydajny energetycznie, ale powolny.
· Między miocytami znajdują sie złącza szczelinowe.
· Wśród komórek znajdują się komórki rozrusznikowe (w niektórych narządach), które cechują się powstawaniem w nich samoistnej powolnej depolaryzacji.
Podział czynnościowy mięśni gładkich:
1. wielojednostkowe
mięśnie ściany nasieniowodów, rozwieracz źrenicy, mięśnie ścian zespoleń tętniczo-żylnych w obrębie skóry, tęczówka. Pobudzenie nie przenosi się z jednej komórki na drugą. Obficie unerwione.
2. jednostkowe
mięśnie macicy, dużych naczyń tętniczych, ściany przewodu pokarmowego, moczowody. Słabo unerwiony, bardzo wrażliwe na krążące we krwi katecholaminy, część z nich posiada własny automatyzm (są wśród nich komórki rozrusznikowe)
3. pośrednie
mięśnie oskrzeli, pęcherza moczowego.
2. Mięśnie szkieletowe
Poziomy organizacji mięśnia:
· Jednostką tworzącą miofibryle są sarkomery.
· Składają się z cienkich i grubych filamentów.
· Sarkomery oddzielone są tzw. dyskami Z, do których z obu stron przyczepione są cienkie filamenty. Cienki i gruby filament zachodzą na siebie, tworząc ciemne i jasne pasma widoczne w postaci prążków.
· Podczas skurczu lub rozkurczu mięśnia, zmienia się stopeń zachodzenia na siebie cienkiego i grubego filamentu. 1 filamentowi grubemu odpowiada 6 otaczających go filamentów cienkich.
· W skład mieśnia wchodzą: tkanka mięśniowa porpecznie prążkowana szkieletowa oraz: naczynia krwion, naczynia limfatyczne, włókna nerwowe, tkanka łączna włóknista tworząca: omięsną, namięsną i śródmięsną.
· Namięsna – otacza brzusiec mięśnia ze wszystkich stron (jest to powięź). Zawiera włókna kolagenowe typu I i III o przebiegu różnokierunkowym, włókna sprężyste, siateczkowe, komórki tuczne, histiocyty, limfocyty, granulocyty.
· Omięsna: tworzy przegrody tkanki łącznej włóknistej otaczające pęczki włókien
· Śródmięsna: otacza pojedyncze włókienka mięśniowe, składa się z kilku warstw włókien kolagenowych, siateczkowych i fibrocytów.
· Cechy włókna mięśnia szkieletowego:
- długa komórka
- otoczona sarkolemmą
- duża liczba wydłużonych jąder na obwodzie
- w okolicy jądrowej liczne diktiosomy aparatu Golgiego
- jądra nie mają zdolności podziałów (ani syntezy DNA)
- wnętrze każdego włókna wypełniają włókienka biegnące przez całą jego długość
- pomiędzy włókienkami położone są mitochondria, błony gładkiej siateczki śródplazmatycznej, lizosomy (nieliczne), ziarna glikogenu, krople tłuszczu.
Błony siateczki śarkoplazmatycznej:
· Układ błon gładkich tworzących płaskie kanały i zbiorniki, opasujące każde włókienko, układające się segmentarnie
· Są magazynem jonów wapniowych i zapewniają zmianę ich stężenia w sarkomerach, a to wyzwala mechanizm skurczowy lub rozkurczowy (gromadzą się w czasie rozkurczu w a skurczu przenikają do cytoplazmy)
· Są ułożone regularnie i odcinkowo:
1. tubule poprzeczne – na pograniczu prążków I i A
2. zbiorniki brzeżne – w pobliżu nich
Tubula poprzeczna + 2 zbiorniki = triada
Tubule poprzeczne łączą się z przestrzenią międzykomórkową i przenoszą pobudzenie w powierzchni włókna do jego wnętrza.
· Komórki satelitowe = satelitarne
Zlokalizowane są na obwodzie włókna, mają zdolność dzielenia się – zdolność ta zachodzi w okresie młodzieńczego wzrostu mięśni szkieletowych oraz pod wpływem treningu fizycznego. Są jednojądrzaste, zawierają włókienka desminowe.
· Jednostka motoryczna: jedna komórka nerwowa zaopatruje 10 komórek mięśniowych ocznych i aż 200 komórek mięśni tułowia.
3. Mięsień sercowy
· Utworzony z pojedynczych komórek mięśniowych.
· Cylindryczne komórki z 1 jądrem
· Miejsca połączenia komórek to wstawki
· We wstawce są desmosomy i złącza szczelinowe, zawierające kanały białkowe
· Niezależny
· Wstawki = dyski interkalarne
· Komórka kształtem zbliżona do prostokąta
· Zawiera: 1 lub 2 jądra położone w centrum. Aparat kurczliwy podobny do mięśnia szkieletowego. Sarkomery zajmują pół objętości komórki. Mało sarkoplazmy. Liczne mitochondria, tubule poprzeczne na wysokości błon Z. Komórki przedsionków są krótsze i węższe niż komór.
· Wstawki zawierają wszystkie typy połączeń: strefy przylegania, desmosomy i połączenia typu nexus.
· Układ przewodzący serca: znajduje się w śródsierdziu, wyspecjalizowany w wytwarzaniu i przewodzeniu bodźców skurczowych dla mięśnia sercowego. Funkcja podobna do układu nerwowego. Zawiera komórki charakteryzujące się: dużą ilością sarkoplazmy, nielicznymi włókienkami mięśniowymi. Zbudowany jest z 3 pięter: węzła zatokowo-przedsionkowego, węzła przedsionkowo-komorowego, pęczka przedsionkowo-komorowego.
· Węzeł zatokowo-przedsionkowy: posiada komórki P (jasne, o cechach prymitywnych, mało siateczki i mitochondriów, mało włókienek mięśniowych) oraz komórki przejściowe.
· Węzeł przedsionkowo-komorowy: składa się z komórek P i przejściowych (tych jest więcej).