Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
14
SEDYMENTACJA CYKLICZNA
Często spotykaną własnością utworów osadowych jest wielokrotne po
wtarzanie się w profilach pionowych takich samych — lub przynajmniej
podobnych — zespołów litologicznych o uporządkowanym następstwie
cech facjalnych. Zjawisko to przyjęło się określać ogólnie mianem cy-
kliczności, a proces powstawania osadów wykazujących cykliczność —
mianem sedymentacji cyklicznej.
Cykliczność procesów sedymentacyjnych może przejawiać się w osa
dach w bardzo różny sposób i z różną wyrazistością. Jest to przyczyną
znacznych trudności metodologicznych, potęgowanych przez bardzo sze-
, roki zakres zjawiska, duże rozbieżności terminologiczne oraz często nie
wystarczająco dokładne sprecyzowanie pojęć. Niekiedy wiele nieporo
zumień powoduje również brak wyraźnego rozgraniczenia między obser
wacjami a ich interpretacją.
Kontrowersyjne jest już samo pojęcie cykliczności. Ogólnie rzecz biorąc, pod po
jęciem cyklu rozumie się serię powiązanych przyczynowo zdarzeń, które wracają do
punktu wyjścia. Trywialnym przykładem jest cykl pór roku, związany z obiegiem Zie
mi wokół Słońca. Jednak wiele wydzielanych „cykli sedymentacyjnych" w niewielkim
tylko stopniu odpowiada tej generalnej definicji. W związku z tym należałoby raczej
mówić o „sedymentacji powtarzalnej", który to termin w większości przypadków lepiej
oddaje istotę rzeczy. Ze względu jednak na szerokie rozpowszechnienie, pojęcia cykl
i sedymentacja cykliczna zostaną utrzymane w tej książce.
Rozbieżne są również opinie o roli, jaką w procesach sedymentacji
odgrywa cykliczność. Niektórzy autorowie reprezentują pogląd, że cy
kliczność sedymentacji jest tak powszechna, iż nie można jej uważać za
szczególną cechę jakiegoś typu osadów. Inni stoją na stanowisku, że
wyjaśnienie mechanizmu sedymentacji cyklicznej jest niezbędne dla zro
zumienia genezy osadów. Rozpowszechniony jest też pogląd, że
w analizie sedymentacji cyklicznej wpływ subiektywnego podejścia
metodycznego daje się odczuć szczególnie silnie (Zeller 1964).
554
SEDYMENTACJA CYKLICZNA
ZAKRES ANALIZY, TERMINOLOGIA
I METODY BADAŃ
Podstawową właściwością osadu wykazującego cykliczność jest powta
rzalność określonego następstwa cech w pionowym profilu danej
jednostki litostratygraficznej (Duff & Walton 1962), a więc w ujęciu
sedymentologicznym — następstwa facji (rozumianych dość wąsko).
Przy takim ujęciu zagadnienia poza zakresem sedymentacji cyklicz
nej pozostawia się z jednej-strony zmiany cech osadów wynikające z sa
mego mechanizmu depozycji (jak np. laminację prądową, powtarzanie
się zestawów lamin itp.), z drugiej zaś długookresowe zmiany związane
ż
procesami diastroficznymi i wielkimi transgresjami morskimi, które
rozgrywają się w skali okresów geologicznych.
Punktem wyjścia dla analizy cykliczności jest obserwacja kolejności
występowania facji w profilu pionowym. Odcinek profilu, w którym za
znacza się pojedyncze, uporządkowane następstwo jednej lub większej
ilości cech facjalnych, lub uporządkowane następstwo całkowicie róż
nych facji, określa się jako
sekwencję.
Dobór kryteriów stanowiących podstawę do wydzielenia sekwencji
może być bardzo różny i uzależniony jest od celów analizy i rodzaju
analizowanych osadów. Tak więc przykładowo sekwencję może stano
wić:
— zespół jednostek warstwowania, którego przewodnim motywem
jest zmieniająca się średnica ziarna materiału osadowego (w przy
padku gradacji normalnej mówimy o
sekwencji frakcjonowanej pro
stej,
w przypadku odwrotnym — o
sekwencji frakcjonowanej od
wróconej);
— zespół ławic o tej samej litologii i zmieniającej się jednokie
runkowo miąższości ławic — wzrastającej lub malejącej ku górze;
— zespół struktur sedymentacyjnych występujących w określonej
kolejności w następujących po sobie warstwach;
— zespół jednostek warstwowania wykazujących uporządkowane
zmiany składu mineralnego, zespołu faunistycznego itp.;
— określone następstwo powiązanych ze sobą genetycznie facji, np.
piaskowiec—mułowiec—margiel—wapień, będące wyrazem zmian środo
wiska sedymentacyjnego.
W zależności od potrzeb mcgą być rozpatrywane sekwencje różne
go rzędu, poczynając od sekwencji występujących w obrębie poszczegól
nych ławic, poprzez sekwencje obejmujące kilka ławic i na sekwencjach
złożonych z sekwencji, czyli
megasekwencjach,
kończąc. Przykładem se
kwencji najniższego rzędu są m.in. sekwencje struktur sedymentacyj
nych w ławicach, kolejno wyższych rzędów — sekwencje facjalne, z któ
rych każda facja reprezentowana jest przez odrębną ławicę i mega-
ZAKRES ANALIZY, TERMINOLOGIA
555
sekwencje złożone np. z sekwencji frakcjonowanych odwróconych, któ
rych każda następna kończy się grubszym ziarnem niż poprzednia (ryc.
14-1).
Wydzielane sekwencje mogą obejmować wszystkie typy litologicz
ne występujące w osadzie, bądź dotyczyć tylko jednego z nich. Przykła
dem może być sekwencja miąższościowa ławic piaskowca, które są od
dzielone od siebie różnej grubości pakietami innego osadu (ryc. 14-2).
W przypadku, gdy określona sekwencja powtarza się wielokrotnie
w profilu pionowym, stanowi ona jednostkę sedymentacji cyklicznej
i nazywana jest cyklem lub cyklotemem.
Niektórzy autorowie termin cykl stosują wyłącznie do następstwa procesów sedy
mentacyjnych, natomiast mianem cyklotemu oznaczają osady powstałe w tych proce
sach. W zasadzie terminy te mogą być jednak stosowane przemiennie, z tym, że termin
cykj może odnosić się zarówno do samych procesów, jak i do osadów, natomiast cyklo-
tem — tylko do osadów.
Innymi słowy cyklotem jest to pakiet osadów powstałych w jednym cyklu sedy
mentacyjnym. Poszczególne człony cyklotemu stanowią zatem wyraz zachodzących
w czasie, kolejnych faz procesu powodującego cykliczność. Fazy te w różnych punktach
556
SEDYMENTACJA CYKLICZNA
basenu sedymentacyjnego mogą zaznaczać się różnymi osadami (facjami), co powoduje
wówczas znaczne lateralne zróżnicowanie w obrębie cyklotemu, przy zachowaniu na
całym obszarze jego występowania ogólnego trendu zmian pionowych. Analiza cyklicz-
ności osadów powinna więc — w przypadku, gdy jest to możliwe — dotyczyć zarówno
następstwa pionowego facji, jak i ich zmienności poziomej w obrębie poszczególnych
cyklotemów (Laporte & Imbrie 1964).
Cykle mogą być grupowane w hierarchiczne jednostki wyższych
rzędów (Jablokov
et al.
1961).
Taką jednostką
jest
m.in.
megacykl (mega-
cyklotem),
będący odpowiednikiem megasekwencji, rozumiany jako
,,cykl cykli" (ryc. 14
-1).
Praktyczna użyteczność innych używanych w li
teraturze jednostek wyższego rzędu od cyklu, jest jednak niewielka
Następstwo facji w obrębie cyklu może być dwojakiego rodzaju.
Wyróżnia się
cykle symetryczne
typu
ABCBA/ABCBA/A...
i
cykle asy
metryczne —
ABCD/ABCD/A...
W przypadku cykli symetrycznych gra
nica cyklu przebiega w obrębie facji
A,
w przypadku cykli asymetrycz
nych — w jej spągu. Cykle w pełni symetryczne są niezwykle rzadkie
w przyrodzie, a chcąc rygorystycznie przeprowadzić ich wydzielenie na
leżałoby znaleźć kryteria pozwalające na rozróżnienie w facji
A
jej
części kończącej jeden cykl i części rozpoczynającej następny. Bez
takiego rozróżnienia symetryczne następstwo facji:
ABCBABCBABC...
rozpada się na dwa różne cykle:
ABCBA/BCB/ABCBA/B...,
co wskazuje,
że symetria ma tu jedynie charakter formalny (Dembowski & Un-
rug 1970).
Cykle asymetryczne występują natomiast powszechnie, a ich roz
maitość jest bardzo duża. Najprostszy taki cykl składa
się
tylko z dwóch,
powtarzających elementów:
AB/AB/AB/...
i niekiedy bywa określany ja
ko
rytm.
Naprzemianległe występowanie dwu facji (np. piaskowiec/mu-
łowiec lub wapień/margiel itp.) jest jednak zjawiskiem na tyle banalnym,
że o ile nie towarzyszą mu inne prawidłowości (stała miąższość elemen
tów
A
i
B,
regularny układ struktur sedymentacyjnych, regularne po
wtarzanie się w czasie itp.) powinno być raczej wyłączone z rozważań
nad sedymentacją cykliczną. W przeciwnym bowiem przypadku pojęcie
to stałoby się tak szerokie, że jego wyodrębnienie nie miałoby większe
go znaczenia praktycznego.
Podział na cykle w profilu, w którym występują powtarzające się
facje może być przeprowadzony w bardzo różny sposób. Stąd też pod
stawowe znaczenie ma dobór kryteriów tego podziału. Musi on być każ
dorazowo jasno i ściśle określony i podporządkowany celowi analizy,
który wynika z przyjętej hipotezy roboczej.
W przypadku cykli opartych o następstwo facjalne, początek cyklu
stanowi zazwyczaj facja, lub cecha facjalna, która może zostać jedno
znacznie zinterpretowana pod względem genetycznym. Tak więc grani
cami cyklu mogą być: spągowe powierzchnie charakterystycznej facji,
ZAKRES
ANALIZY,
TERMINOLOGIA
powtarzającej się kilkakrotnie w profilu, rozległe powierzchnie erozyjne,
powierzchnie bruku korytowego, powierzchnie twardego dna, poziomy
fosforytowe, dolne powierzchnie skondensowanych poziomów biostraty-
graficznych itp. Wybór powierzchni granicznych bywa niekiedy całko
wicie umowny. Na przykład niektórzy badacze analizując profile utwo
rów węglonośnych przyjmują za granicę cyklu spągowe powierzchnie
pokładów węgla, reprezentujące początek sedymentacji fitogenicznych,
inni na erozyjne powierzchnie występujące często w spągu ławic pia
skowców.
Duża ilość zmiennych niezależnych oddziałujących na przebieg se
dymentacji powoduje, że w większości serii osadowych powtarzalność
cykli nie jest zupełna i cykle, w pewnym zakresie, różnią się między
sobą.
Różnice te mogą polegać z jednej strony na braku w niektórych cy
klach pewnych elementów, spowodowanych np. erozją lub niekomplet
nym rozwojem procesu powodującego cykliczność, albo pojawieniem się
dodatkowego elementu (elementów) w innych. W takim przypadku wyła
nia się problem wyboru cyklu najpełniej reprezentującego przebieg zja
wisk w środowisku sedymentacyjnym. Można tego dokonać za pomocą
metod matematycznych, posługując się pojęciem cyklu (sekwencji) mo-
dalnego lub cyklu modelowego (Duff & Walton 1962). Cykl modainy jest
to cykl, który najczęściej występuje w badanym profilu i tym samym
odzwierciedla najczęściej powtarzającą się kolejność zdarzeń w miejscu
depozycji. W przypadku, gdy w badanym profilu występuje jeden cykl,
który wyraźnie ilościowo dominuje nad pozostałymi, jest on z definicji
cyklem modalnym i może stanowić podstawę do wyciągania wniosków
interpretacyjnych. Często jednak przewaga cyklu modalnego jest nie
znaczna lub występuje kilka różnych cykli pretendujących do miana
modalnych. W takim przypadku należy uciec się do metod matematycz
nych, celem stwierdzenia, czy rzeczywiście mamy do czynienia z sedy
mentacją cykliczną, czy tylko z mniej lub bardziej przypadkowym zbio
rem różnych sekwencji. Przegląd stosowanych w tym celu metod podaje
Schwarzacher (1975).
Cykl modelowy natomiast jest cyklem interpretacyjnym, który ma
służyć jako wzorzec ogólnego trendu zmian facjalnych zachodzących
podczas procesu sedymentacji. Weźmy następujący przykład: osady,
w których dominuje cykl
ABC
(cykl modalny) zawierają rzadko poja
wiającą się fację X, która, o ile jest obecna, występuje z reguły między
facjami
B
i C. W takim przypadku można więc przyjąć, że facja X, mi
mo rzadkości swego występowania, jest przyczynowo związana z pro
cesem (procesami), prowadzącymi do powstania cyklu
ABC.
Uwzględnia
jąc więc istnienie facji X, cykl modelowy dla tego procesu będzie miał
postać
ABXC.
W bardziej skomplikowanych przypadkach cykle modelo
we konstruuje się za pomocą metody łańcuchów Markowa. Przykład ta-
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl hannaeva.xlx.pl
SEDYMENTACJA CYKLICZNA
Często spotykaną własnością utworów osadowych jest wielokrotne po
wtarzanie się w profilach pionowych takich samych — lub przynajmniej
podobnych — zespołów litologicznych o uporządkowanym następstwie
cech facjalnych. Zjawisko to przyjęło się określać ogólnie mianem cy-
kliczności, a proces powstawania osadów wykazujących cykliczność —
mianem sedymentacji cyklicznej.
Cykliczność procesów sedymentacyjnych może przejawiać się w osa
dach w bardzo różny sposób i z różną wyrazistością. Jest to przyczyną
znacznych trudności metodologicznych, potęgowanych przez bardzo sze-
, roki zakres zjawiska, duże rozbieżności terminologiczne oraz często nie
wystarczająco dokładne sprecyzowanie pojęć. Niekiedy wiele nieporo
zumień powoduje również brak wyraźnego rozgraniczenia między obser
wacjami a ich interpretacją.
Kontrowersyjne jest już samo pojęcie cykliczności. Ogólnie rzecz biorąc, pod po
jęciem cyklu rozumie się serię powiązanych przyczynowo zdarzeń, które wracają do
punktu wyjścia. Trywialnym przykładem jest cykl pór roku, związany z obiegiem Zie
mi wokół Słońca. Jednak wiele wydzielanych „cykli sedymentacyjnych" w niewielkim
tylko stopniu odpowiada tej generalnej definicji. W związku z tym należałoby raczej
mówić o „sedymentacji powtarzalnej", który to termin w większości przypadków lepiej
oddaje istotę rzeczy. Ze względu jednak na szerokie rozpowszechnienie, pojęcia cykl
i sedymentacja cykliczna zostaną utrzymane w tej książce.
Rozbieżne są również opinie o roli, jaką w procesach sedymentacji
odgrywa cykliczność. Niektórzy autorowie reprezentują pogląd, że cy
kliczność sedymentacji jest tak powszechna, iż nie można jej uważać za
szczególną cechę jakiegoś typu osadów. Inni stoją na stanowisku, że
wyjaśnienie mechanizmu sedymentacji cyklicznej jest niezbędne dla zro
zumienia genezy osadów. Rozpowszechniony jest też pogląd, że
w analizie sedymentacji cyklicznej wpływ subiektywnego podejścia
metodycznego daje się odczuć szczególnie silnie (Zeller 1964).
554
SEDYMENTACJA CYKLICZNA
ZAKRES ANALIZY, TERMINOLOGIA
I METODY BADAŃ
Podstawową właściwością osadu wykazującego cykliczność jest powta
rzalność określonego następstwa cech w pionowym profilu danej
jednostki litostratygraficznej (Duff & Walton 1962), a więc w ujęciu
sedymentologicznym — następstwa facji (rozumianych dość wąsko).
Przy takim ujęciu zagadnienia poza zakresem sedymentacji cyklicz
nej pozostawia się z jednej-strony zmiany cech osadów wynikające z sa
mego mechanizmu depozycji (jak np. laminację prądową, powtarzanie
się zestawów lamin itp.), z drugiej zaś długookresowe zmiany związane
ż
procesami diastroficznymi i wielkimi transgresjami morskimi, które
rozgrywają się w skali okresów geologicznych.
Punktem wyjścia dla analizy cykliczności jest obserwacja kolejności
występowania facji w profilu pionowym. Odcinek profilu, w którym za
znacza się pojedyncze, uporządkowane następstwo jednej lub większej
ilości cech facjalnych, lub uporządkowane następstwo całkowicie róż
nych facji, określa się jako
sekwencję.
Dobór kryteriów stanowiących podstawę do wydzielenia sekwencji
może być bardzo różny i uzależniony jest od celów analizy i rodzaju
analizowanych osadów. Tak więc przykładowo sekwencję może stano
wić:
— zespół jednostek warstwowania, którego przewodnim motywem
jest zmieniająca się średnica ziarna materiału osadowego (w przy
padku gradacji normalnej mówimy o
sekwencji frakcjonowanej pro
stej,
w przypadku odwrotnym — o
sekwencji frakcjonowanej od
wróconej);
— zespół ławic o tej samej litologii i zmieniającej się jednokie
runkowo miąższości ławic — wzrastającej lub malejącej ku górze;
— zespół struktur sedymentacyjnych występujących w określonej
kolejności w następujących po sobie warstwach;
— zespół jednostek warstwowania wykazujących uporządkowane
zmiany składu mineralnego, zespołu faunistycznego itp.;
— określone następstwo powiązanych ze sobą genetycznie facji, np.
piaskowiec—mułowiec—margiel—wapień, będące wyrazem zmian środo
wiska sedymentacyjnego.
W zależności od potrzeb mcgą być rozpatrywane sekwencje różne
go rzędu, poczynając od sekwencji występujących w obrębie poszczegól
nych ławic, poprzez sekwencje obejmujące kilka ławic i na sekwencjach
złożonych z sekwencji, czyli
megasekwencjach,
kończąc. Przykładem se
kwencji najniższego rzędu są m.in. sekwencje struktur sedymentacyj
nych w ławicach, kolejno wyższych rzędów — sekwencje facjalne, z któ
rych każda facja reprezentowana jest przez odrębną ławicę i mega-
ZAKRES ANALIZY, TERMINOLOGIA
555
sekwencje złożone np. z sekwencji frakcjonowanych odwróconych, któ
rych każda następna kończy się grubszym ziarnem niż poprzednia (ryc.
14-1).
Wydzielane sekwencje mogą obejmować wszystkie typy litologicz
ne występujące w osadzie, bądź dotyczyć tylko jednego z nich. Przykła
dem może być sekwencja miąższościowa ławic piaskowca, które są od
dzielone od siebie różnej grubości pakietami innego osadu (ryc. 14-2).
W przypadku, gdy określona sekwencja powtarza się wielokrotnie
w profilu pionowym, stanowi ona jednostkę sedymentacji cyklicznej
i nazywana jest cyklem lub cyklotemem.
Niektórzy autorowie termin cykl stosują wyłącznie do następstwa procesów sedy
mentacyjnych, natomiast mianem cyklotemu oznaczają osady powstałe w tych proce
sach. W zasadzie terminy te mogą być jednak stosowane przemiennie, z tym, że termin
cykj może odnosić się zarówno do samych procesów, jak i do osadów, natomiast cyklo-
tem — tylko do osadów.
Innymi słowy cyklotem jest to pakiet osadów powstałych w jednym cyklu sedy
mentacyjnym. Poszczególne człony cyklotemu stanowią zatem wyraz zachodzących
w czasie, kolejnych faz procesu powodującego cykliczność. Fazy te w różnych punktach
556
SEDYMENTACJA CYKLICZNA
basenu sedymentacyjnego mogą zaznaczać się różnymi osadami (facjami), co powoduje
wówczas znaczne lateralne zróżnicowanie w obrębie cyklotemu, przy zachowaniu na
całym obszarze jego występowania ogólnego trendu zmian pionowych. Analiza cyklicz-
ności osadów powinna więc — w przypadku, gdy jest to możliwe — dotyczyć zarówno
następstwa pionowego facji, jak i ich zmienności poziomej w obrębie poszczególnych
cyklotemów (Laporte & Imbrie 1964).
Cykle mogą być grupowane w hierarchiczne jednostki wyższych
rzędów (Jablokov
et al.
1961).
Taką jednostką
jest
m.in.
megacykl (mega-
cyklotem),
będący odpowiednikiem megasekwencji, rozumiany jako
,,cykl cykli" (ryc. 14
-1).
Praktyczna użyteczność innych używanych w li
teraturze jednostek wyższego rzędu od cyklu, jest jednak niewielka
Następstwo facji w obrębie cyklu może być dwojakiego rodzaju.
Wyróżnia się
cykle symetryczne
typu
ABCBA/ABCBA/A...
i
cykle asy
metryczne —
ABCD/ABCD/A...
W przypadku cykli symetrycznych gra
nica cyklu przebiega w obrębie facji
A,
w przypadku cykli asymetrycz
nych — w jej spągu. Cykle w pełni symetryczne są niezwykle rzadkie
w przyrodzie, a chcąc rygorystycznie przeprowadzić ich wydzielenie na
leżałoby znaleźć kryteria pozwalające na rozróżnienie w facji
A
jej
części kończącej jeden cykl i części rozpoczynającej następny. Bez
takiego rozróżnienia symetryczne następstwo facji:
ABCBABCBABC...
rozpada się na dwa różne cykle:
ABCBA/BCB/ABCBA/B...,
co wskazuje,
że symetria ma tu jedynie charakter formalny (Dembowski & Un-
rug 1970).
Cykle asymetryczne występują natomiast powszechnie, a ich roz
maitość jest bardzo duża. Najprostszy taki cykl składa
się
tylko z dwóch,
powtarzających elementów:
AB/AB/AB/...
i niekiedy bywa określany ja
ko
rytm.
Naprzemianległe występowanie dwu facji (np. piaskowiec/mu-
łowiec lub wapień/margiel itp.) jest jednak zjawiskiem na tyle banalnym,
że o ile nie towarzyszą mu inne prawidłowości (stała miąższość elemen
tów
A
i
B,
regularny układ struktur sedymentacyjnych, regularne po
wtarzanie się w czasie itp.) powinno być raczej wyłączone z rozważań
nad sedymentacją cykliczną. W przeciwnym bowiem przypadku pojęcie
to stałoby się tak szerokie, że jego wyodrębnienie nie miałoby większe
go znaczenia praktycznego.
Podział na cykle w profilu, w którym występują powtarzające się
facje może być przeprowadzony w bardzo różny sposób. Stąd też pod
stawowe znaczenie ma dobór kryteriów tego podziału. Musi on być każ
dorazowo jasno i ściśle określony i podporządkowany celowi analizy,
który wynika z przyjętej hipotezy roboczej.
W przypadku cykli opartych o następstwo facjalne, początek cyklu
stanowi zazwyczaj facja, lub cecha facjalna, która może zostać jedno
znacznie zinterpretowana pod względem genetycznym. Tak więc grani
cami cyklu mogą być: spągowe powierzchnie charakterystycznej facji,
ZAKRES
ANALIZY,
TERMINOLOGIA
powtarzającej się kilkakrotnie w profilu, rozległe powierzchnie erozyjne,
powierzchnie bruku korytowego, powierzchnie twardego dna, poziomy
fosforytowe, dolne powierzchnie skondensowanych poziomów biostraty-
graficznych itp. Wybór powierzchni granicznych bywa niekiedy całko
wicie umowny. Na przykład niektórzy badacze analizując profile utwo
rów węglonośnych przyjmują za granicę cyklu spągowe powierzchnie
pokładów węgla, reprezentujące początek sedymentacji fitogenicznych,
inni na erozyjne powierzchnie występujące często w spągu ławic pia
skowców.
Duża ilość zmiennych niezależnych oddziałujących na przebieg se
dymentacji powoduje, że w większości serii osadowych powtarzalność
cykli nie jest zupełna i cykle, w pewnym zakresie, różnią się między
sobą.
Różnice te mogą polegać z jednej strony na braku w niektórych cy
klach pewnych elementów, spowodowanych np. erozją lub niekomplet
nym rozwojem procesu powodującego cykliczność, albo pojawieniem się
dodatkowego elementu (elementów) w innych. W takim przypadku wyła
nia się problem wyboru cyklu najpełniej reprezentującego przebieg zja
wisk w środowisku sedymentacyjnym. Można tego dokonać za pomocą
metod matematycznych, posługując się pojęciem cyklu (sekwencji) mo-
dalnego lub cyklu modelowego (Duff & Walton 1962). Cykl modainy jest
to cykl, który najczęściej występuje w badanym profilu i tym samym
odzwierciedla najczęściej powtarzającą się kolejność zdarzeń w miejscu
depozycji. W przypadku, gdy w badanym profilu występuje jeden cykl,
który wyraźnie ilościowo dominuje nad pozostałymi, jest on z definicji
cyklem modalnym i może stanowić podstawę do wyciągania wniosków
interpretacyjnych. Często jednak przewaga cyklu modalnego jest nie
znaczna lub występuje kilka różnych cykli pretendujących do miana
modalnych. W takim przypadku należy uciec się do metod matematycz
nych, celem stwierdzenia, czy rzeczywiście mamy do czynienia z sedy
mentacją cykliczną, czy tylko z mniej lub bardziej przypadkowym zbio
rem różnych sekwencji. Przegląd stosowanych w tym celu metod podaje
Schwarzacher (1975).
Cykl modelowy natomiast jest cyklem interpretacyjnym, który ma
służyć jako wzorzec ogólnego trendu zmian facjalnych zachodzących
podczas procesu sedymentacji. Weźmy następujący przykład: osady,
w których dominuje cykl
ABC
(cykl modalny) zawierają rzadko poja
wiającą się fację X, która, o ile jest obecna, występuje z reguły między
facjami
B
i C. W takim przypadku można więc przyjąć, że facja X, mi
mo rzadkości swego występowania, jest przyczynowo związana z pro
cesem (procesami), prowadzącymi do powstania cyklu
ABC.
Uwzględnia
jąc więc istnienie facji X, cykl modelowy dla tego procesu będzie miał
postać
ABXC.
W bardziej skomplikowanych przypadkach cykle modelo
we konstruuje się za pomocą metody łańcuchów Markowa. Przykład ta-