Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
GEOLOGICZNA DZIAŁALNO
ŚĆ
RZEK
Z uwagi na posiadaną energię (masa + prędkość) rzeka wykonuje pracę. Praca ta
przejawia się w działalności erozyjnej, akumulacyjnej i zdolności transportowej rzeki.
Większą część swojej energii rzeka zuŜywa na tarcie między cząsteczkami wody, na
tarcie o dno i brzegi koryta. Stosunkowo mało na transport okruchów skalnych.
Erodowanie to niszcząca praca rzeki, akumulacja to działanie twórcze.
Niszczące działanie rzeki wynika ze zdolności do niesienia materiału, czyli zaleŜy od
siły transportowej
.
Rzeka zuŜywa
stosunkowo mało energii na transport okruchów skalnych,
większą
część energii pochłania tarcie między cząsteczkami wody oraz tarcie o dno i brzegi
koryta.
Wisła pod Skoczowem
Niesiony materiał jest narz
ę
dziem erozji.
Fragmenty zderzają się i kruszą. Sama
woda oddziaływuje jedynie na bardzo miękkie skały.
Siła transportowa rzeki zaleŜy od prędkości rzeki. Prędkość od spadku i masy wody.
Spadki rzek nizinnych 0,05-0,2%
o (
5-20 cm / 1km)
Wisła poniŜej Warszawy 0,12 %
o
Rzeki górskie w Karpatach 25-45 %
o
Wisła k. Konstancina
1
Ź
ródło Wisły (wodospad na Wisełce Białej)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wis%C5%82a
Największą prędkość rzeka osiąga tuŜ pod powierzchnią w miejscu leŜącym pionowo
nad największą głębokością rzeki w danym profilu. Jest to
nurt
czyli
o
ś
dynamiczna
rzeki.
2
Transport
Do rzeki dostaje się róŜny materiał dostarczony przez wodę deszczową, przez
spełzywanie lub osuwanie się zboczy. Materiał moŜe być przenoszony w stanie:
·
roztworów
·
zawieszenia (suspensja)
·
wleczenia po dnie, toczony (trakcja)
Całkowita ilość materiału niesiona w powyŜszy sposób jest obciąŜeniem albo
ładunkiem rzeki. Określone są one przez zdolność transportową czyli
no
ś
no
ść. Ma
na nią wpływ przede wszystkim objętość wody a nie prędkość.
No
ś
no
ść
całkowita
to ilość materiału jaka moŜe być transportowana przez rzekę
(wzrasta ona tak jak druga a wg niektórych trzecia potęga prędkości rzeki).
Od zdolności transportowej – nośności, naleŜy odróŜnić
wydolno
ść
rzeki
. WyraŜa ją
wielkość lub cięŜar transportowanych okruchów. ZaleŜy ona przede wszystkim od
prędkości rzeki i jest w przybliŜeniu proporcjonalna do 6 potęgi prędkości. Jeśli
prędkość wzrośnie dwukrotnie, to rzeka moŜe transportować cząstki 64 razy
cięŜsze.
Mała rzeka o duŜej prędkości ma bardzo duŜą wydolność.
Ilość
substancji rozpuszczonych
w wodach niesionych przez rzeki kuli ziemskiej
jest szacowana na:
2440 mln ton rocznie
Dunaj: 22 mln ton rocznie
Wołga: 40 mln ton rocznie
3
Ilość
substancji zawieszonych
jest większa. Na całym globie wynosi ona
5700 mln
ton rocznie
. Substancje zawieszone są drobne 0,05-0,1 mm do 0,001 (drobne
piaski, muł)
Wielkość cząstek zaleŜy od prędkości, turbulencji, gęstości i lepkości wody.
Cząsteczki mineralne mające średnią gęstość 2,5 g/dm
3
tracą w wodzie na cięŜarze
około 40% są więc nieco cięŜsze od wody.
Rzeka niosąca duŜo zawiesin jest mętna (2-3 kg/m
3
) ; czysta zawiera kilkadziesiąt
gramów zawiesin w m
3
Rekordowe ilości zawiesin niesie rzeka Huang –ho: 45 kg/m
3
a nawet 100 kg/ m
3
Rzeka Huang-ho (
ś
ółta Rzeka)
Wisła pod Krakowem: 150 g/ m
3
, średnio: 50 g/ m
3
, rocznie 1,5 mln ton
Materiał wleczony
to piaski, Ŝwiry otoczaki, które rzeka przesuwa po dnie.
materiał wleczony
Missisipi transportuje materiał wleczony w ilości 30 mln ton rocznie
( rozpuszczony 120 mln ton/rok, zawieszony 300 mln ton/rok)
4
Rzeka Missisipi
Na podstawie doświadczeń stwierdzono, Ŝe aby wprawić w ruch okruchy i cząstki,
potrzebne są prędkości podane w tabeli poniŜej.
Wynika z niej, Ŝe do poruszenia bardzo drobnych cząstek, potrzebna jest większa
prędkość niŜ do wprawienia w ruch większych ziarn. Aby erodowany był materiał
ilasty potrzebna jest taka sama prędkość, jak do erodowania grubego Ŝwiru.
5
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl hannaeva.xlx.pl
ŚĆ
RZEK
Z uwagi na posiadaną energię (masa + prędkość) rzeka wykonuje pracę. Praca ta
przejawia się w działalności erozyjnej, akumulacyjnej i zdolności transportowej rzeki.
Większą część swojej energii rzeka zuŜywa na tarcie między cząsteczkami wody, na
tarcie o dno i brzegi koryta. Stosunkowo mało na transport okruchów skalnych.
Erodowanie to niszcząca praca rzeki, akumulacja to działanie twórcze.
Niszczące działanie rzeki wynika ze zdolności do niesienia materiału, czyli zaleŜy od
siły transportowej
.
Rzeka zuŜywa
stosunkowo mało energii na transport okruchów skalnych,
większą
część energii pochłania tarcie między cząsteczkami wody oraz tarcie o dno i brzegi
koryta.
Wisła pod Skoczowem
Niesiony materiał jest narz
ę
dziem erozji.
Fragmenty zderzają się i kruszą. Sama
woda oddziaływuje jedynie na bardzo miękkie skały.
Siła transportowa rzeki zaleŜy od prędkości rzeki. Prędkość od spadku i masy wody.
Spadki rzek nizinnych 0,05-0,2%
o (
5-20 cm / 1km)
Wisła poniŜej Warszawy 0,12 %
o
Rzeki górskie w Karpatach 25-45 %
o
Wisła k. Konstancina
1
Ź
ródło Wisły (wodospad na Wisełce Białej)
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wis%C5%82a
Największą prędkość rzeka osiąga tuŜ pod powierzchnią w miejscu leŜącym pionowo
nad największą głębokością rzeki w danym profilu. Jest to
nurt
czyli
o
ś
dynamiczna
rzeki.
2
Transport
Do rzeki dostaje się róŜny materiał dostarczony przez wodę deszczową, przez
spełzywanie lub osuwanie się zboczy. Materiał moŜe być przenoszony w stanie:
·
roztworów
·
zawieszenia (suspensja)
·
wleczenia po dnie, toczony (trakcja)
Całkowita ilość materiału niesiona w powyŜszy sposób jest obciąŜeniem albo
ładunkiem rzeki. Określone są one przez zdolność transportową czyli
no
ś
no
ść. Ma
na nią wpływ przede wszystkim objętość wody a nie prędkość.
No
ś
no
ść
całkowita
to ilość materiału jaka moŜe być transportowana przez rzekę
(wzrasta ona tak jak druga a wg niektórych trzecia potęga prędkości rzeki).
Od zdolności transportowej – nośności, naleŜy odróŜnić
wydolno
ść
rzeki
. WyraŜa ją
wielkość lub cięŜar transportowanych okruchów. ZaleŜy ona przede wszystkim od
prędkości rzeki i jest w przybliŜeniu proporcjonalna do 6 potęgi prędkości. Jeśli
prędkość wzrośnie dwukrotnie, to rzeka moŜe transportować cząstki 64 razy
cięŜsze.
Mała rzeka o duŜej prędkości ma bardzo duŜą wydolność.
Ilość
substancji rozpuszczonych
w wodach niesionych przez rzeki kuli ziemskiej
jest szacowana na:
2440 mln ton rocznie
Dunaj: 22 mln ton rocznie
Wołga: 40 mln ton rocznie
3
Ilość
substancji zawieszonych
jest większa. Na całym globie wynosi ona
5700 mln
ton rocznie
. Substancje zawieszone są drobne 0,05-0,1 mm do 0,001 (drobne
piaski, muł)
Wielkość cząstek zaleŜy od prędkości, turbulencji, gęstości i lepkości wody.
Cząsteczki mineralne mające średnią gęstość 2,5 g/dm
3
tracą w wodzie na cięŜarze
około 40% są więc nieco cięŜsze od wody.
Rzeka niosąca duŜo zawiesin jest mętna (2-3 kg/m
3
) ; czysta zawiera kilkadziesiąt
gramów zawiesin w m
3
Rekordowe ilości zawiesin niesie rzeka Huang –ho: 45 kg/m
3
a nawet 100 kg/ m
3
Rzeka Huang-ho (
ś
ółta Rzeka)
Wisła pod Krakowem: 150 g/ m
3
, średnio: 50 g/ m
3
, rocznie 1,5 mln ton
Materiał wleczony
to piaski, Ŝwiry otoczaki, które rzeka przesuwa po dnie.
materiał wleczony
Missisipi transportuje materiał wleczony w ilości 30 mln ton rocznie
( rozpuszczony 120 mln ton/rok, zawieszony 300 mln ton/rok)
4
Rzeka Missisipi
Na podstawie doświadczeń stwierdzono, Ŝe aby wprawić w ruch okruchy i cząstki,
potrzebne są prędkości podane w tabeli poniŜej.
Wynika z niej, Ŝe do poruszenia bardzo drobnych cząstek, potrzebna jest większa
prędkość niŜ do wprawienia w ruch większych ziarn. Aby erodowany był materiał
ilasty potrzebna jest taka sama prędkość, jak do erodowania grubego Ŝwiru.
5