Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
DZIAŁ CZTERNASTY
POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE
R1
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU KONTROLI ODWOŁAWCZEJ
UWAGI WSTĘPNE:
Współczesne ustawodawstwa regulujące tok postępowania karnego w stadium przygotowawczym i przed sądem pierwszej instancji starają się stworzyć optymalne warunki wydania prawidłowego wyroku. Doświadczenie jednak uczy, ze nawet przy zachowaniu największej staranności w stanowieniu obowiązujących przepisów i w ich stosowaniu przez organy procesowe zdarzają się wypadki wydania błędnych decyzji procesowych.
Apelacja - jest środkiem odwoławczym od wyroków wydanych w pierwszej instancji. Może ona być oparta na uchybieniach prawa, błędnej ocenie okoliczności faktycznych, jak i na błędach co do wymiaru kary.
System trójinstancyjny
W państwach zachodnich z reguły obowiązuje system trój instancyjny z apelacją i kasacją. Apelacja jest środkiem odwoławczym od wyroków wydanych w pierwszej instancji. Może ona być oparta na uchybieniach prawa, błędnej ocenie okoliczności faktycznych, jak i na błędach co do wymiaru kary. W klasycznej postci sąd apelacyjny był swego rodzaju kolejnym sadem, ponownie przeprowadzającym dowody. Na ich podstawie wydawał zupełnie nowy wyrok (znacznie przedłużało to pop stepowanie). Modyfikacje postępowania apelacyjnego podlegały przede wszystkim na ograniczeniu postępowania dowodowego do tych dowodów, które zostały przez strony zakwestionowane w skardze apelacyjnej. To z kolei, jako że sąd orzedał w części na podstawie samodzielnie przeprowadzonych dowodów a w części na podstawie dowodów przeprowadzonych przed sądem pierwszej instancji – uzasadniało zarzut, że sąd apelacyjny jest gorzej poinformowany, niż sąd pierwszej instancji.
W trójinstancyjnym systemie istnieje środek odwoławczy od postanowienia sadu apelacyjnego, a jest nim kasacja. Tutaj jednak można podnosić JEDYNIE ZARZUT NARUSZENIA PRAWA, gdyż stan faktyczny był już dwukrotnie poddawany kontroli. Sądem kasacyjnym jest najczęściej Sąd Najwyższy w danym państwie. Sąd ten zaskarżoną decyzję albo utrzymuje w mocy lub uchyla i przekazuje do ponownego rozpoznania.
Teoretycznie przy trójinstancyjnym lepiej – bo podwójna kontrola. Praktycznie – znaczne przedłużenie postępowania!
System dwuinstancyjny
W byłych państwach socjalistycznych istniał dwuinstancyjny proces karny. Pomimo różnic, w zależności od poszczególnych państw, można powiedzieć, że ich zasadniczą cechą była kontrola stanu faktycznego, stosowanego prawa, praz wymiaru kary. Z reguły podstawa był materiał dowodowy przeprowadzony przed sądem pierwszej instancji. Uzupełnienie dowodów w postępowaniu drugo instancyjnym należało do rzadkości! Ponadto cechą tego systemu, który można nazwać rewizyjnym , była jego totalność, gdyż kontrolą objęty był cały wyrok!
Polski proces karny
Oparty jest na zasadzie dwuinstancyjnośc. Decyzje wydane w pierwszej instancji mofgą zostac poddane kontroli odwoławczej na skutek wniesienia apelacji lub zażalenia. Deczyzja wydane w drugiej instancji w zasadzie nie może być zaskarzona zwyczajnym środkiem odwoławczym.
Art. 426.
§ 1. Od orzeczeń sądu odwoławczego oraz od orzeczeń wydanych przez Sąd Naj-wyższy nie przysługuje środek odwoławczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.
W obowiązującym polskim procesie karnym decyzje procesowe kończące postepowanie mogą być zmienione lb uchylone na skutek kontroli:
1. Z urzędu przez z reguły inny podmiot niż ten, który wydał decyzję
a) np. w postępowaniu przygotowawczym:
- podjęcie umorzonego śledztwa lub dochodzenia
Art. 327.
§ 1. Umorzone postępowanie przygotowawcze może być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, jeżeli nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego. Przepis ten stosuje się odpowiednio w sprawie, w której odmówiono wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.
- wznowienia prawomocnie umorzonego śledztwa lub dochodzenia
Art. 327
§ 2. Prawomocnie umorzone postępowanie przygotowawcze wznawia się przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego, na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo gdy zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3. Przewidziane w ustawie ograniczenia okresu tymczasowego aresztowania stosuje się wówczas do łącznego czasu trwania tego środka.
- nadzwyczajnego wznowienia umorzonego śledztwa lub dochodzenia
Art. 328.
§ 1. Prokurator Generalny może uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne. Nie dotyczy to wypadku, w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu.
§ 2. Po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego.
b) Np. w postępowaniu sądowym może mieć miejsce w razie:
- podjęcia postępowania warunkowo umorzonego
Art. 549.
O podjęciu postępowania warunkowo umorzonego sąd orzeka na wniosek oskarży-ciela, pokrzywdzonego lub sądowego kuratora zawodowego albo z urzędu.
- wznowienia postępowania z urzędu
Art. 542.
§ 1. Wznowienie postępowania może nastąpić na wniosek strony lub z urzędu.
§ 3.Postępowanie wznawia się z urzędu tylko w razie ujawnienia się jednego z uchybień wymienionych w art. 439 § 1, przy czym wznowienie postępowania jedynie z powodów określonych w pkt 9–11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.
Skoro odpowiedni organ prowadzi postępowanie i dokonuje czynności z urzędu, to strona lub inna osoba uprawniona może zwracać się do niego z wnioskiem o podjęcie tych czynności z urzędu (art. 9 §2 – zaliczenie tego wniosku do środków zaskarżenia może wzbudzać wątpliwości, gdyż nie jest to czynność za pomocą której ma być wzruszona wydana decyzja procesowa. Bezpośrednim celem tej czynności jest skłonienie organu procesowego do działania, do którego jest zobowiązany na podstawie obowiązujących przepisów, a którego organ nie podejmuje!)
2. Na skutek zaskarżenia (wniesienia środka zaskarżenia), np. apelacją wyroku, zażaleniem postanowienia/zarządzenia
ŚRODKI ZASKARŻENIA
W systemie kontroli decyzji procesowych dominujące znaczenie mają środki zaskarżenia.
Określonemu środkowi zaskarżenia odpowiada właściwy mu środek kontroli, środek zaskarżania uruchamia odpowiadający mu środek kontroli procesowej. Tak np. wniesienie apelacji (środek zaskarżenia) uruchamia postępowanie apelacyjne (kontrolę apelacyjną).
Czym jest środek zaskarżenia?
Środek zaskarżenia stanowi skargę skierowaną do organu procesowego z żądaniem przeprowadzenia kontroli decyzji procesowe. Niekiedy zaskarżeniu i kontroli może podlegać:
· czynność procesowa inna niż decyzja,
· a nawet brak czynności – bezczynnośc organu (art. 306 §3).
Cechą charakterystyczną środków zaskarżenia jest to, że impulsem koniecznym do przeprowadzenia kontroli lub spowodowania utraty mocy prawnej postanowienia a nawet wyroku, jest złożenie skargi (skarga etapowa).
Bez skargi w zasadzie niemożliwa jest kontrola (wyłączając działania z urzędu).
KTO DOKONUJE ZASKARŻENIA:
Zaskarżenia dokonuje uprawniony podmiot, którym jest strona, a wyjątkowo inna osoba np. świadek.
W JAKIM CELU WNOSZONY JEST ŚRODEK?
Środek zaskarżenia wnosi się w celu zmiany lub uchylenia (niekiedy utraty mocy prawnej) wydanej decyzji procesowej. UWAGA! Uprawniony podmiot może skorzystać z przyznanego mu uprawnienia tylko w określonym czasie/ terminie.
CECHY:
Środki zaskarżenia cechuje:
1. Skargowość – kontrola następuje na skutek wniesienia skargi
2. Suspensywność – wniesienie środka zaskarżenia powoduje wstrzymanie:
· Prawomocności decyzji (nie dotyczy nadzwyczajnych środków odwoławczych)
· Wykonalności decyzji, które może mieć charakter bezwzględny (np. przy wniesieniu apelacji) lub względny np. przy wniesieniu zażalenia lub nadzwyczajnych środków odwoławczych.
System środków zaskarżenia w polskim procesie karnym składa się z następujących członów:
a) Środków odwoławczych, stanowiących zasadniczy składnik środków zaskarżenia
b) Sprzeciwów i środków zaskarżenia (quasi – sprzeciwów)
c) Odwołanie do składu sądzącego
d) Wniosek o stwierdzenie nieważności
e) Innych środków zaskarżenia
Zasadniczum kryterium pozwalającym na wyodrębnienie pierwszej grupy jest dewolutywność.
Dewolutywność – polega na tym, że zaskarżenie powoduje przesunięcie sprawy do wyższej instancji w celu jej rozpoznania, środki odwoławcze w przeciwieństwie do sprzeciwów mają charakter dewolutywny.
ŚRODKI ODWOŁAWCZE
Centralne miejsce w systemie kontroli:
Mają one następujące cechy:
a) Skargowość – kontrola jest uruchamiana na żądanie, tj. na skutek skargi odwoławczej. WYJĄTEK 542
b) Charakter dewolutywny – wniesienie środka odwoławczego powoduje przekazanie sprawy do rozpoznania organowi wyższej instancji
· Dewolutywność bezwzględna – gdy wniesienie środka odwoławczego w każdym przypadku pociąga za sobą konieczność przekazania sprawy wyższej instancji do rozpoznania.
· Dewolutywność względna – gdy obowiązujące przepisy zezwalają na załatwienie środka odwoławczego w tej samej instancji np. wniesienie zażalenia
· Brak pełnej dewolutywności tzw. dewolutywność spłaszczona – w razie rozpoznania zażalenia przez inny równorzędny skład sądu odwoławczego lub w razie rozpoznania zażalenia na zarządzenie prezesa sądu przez sąd właściwy do rozpoznania sprawy
Charakter dewolutywny mają także nadzwyczajne środki odwoławcze (kasacja i wznowienie postępowania sądowego zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu)
c) Charakter suspensywny – przejawia się w powstrzymaniu prawomocności i wykonalności zaskarżonego orzeczenia.
· Powstrzymanie prawomocności orzeczenia w razie wniesienia zwyczajnego środka odwoławczego ma ono charakter bezwzględny gdyż zaskarżenie wyklucza możliwość uprawomocnienia się decyzji do czasu rozpatrzenia środka odwoławczego przez uprawniony organ procesowy. Nie dotyczy to nadzwyczajnych środków odwoławczych dla których prawomocność orzeczenia stanowi warunek dodatni.
· Powstrzymanie ...