Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
12. Poezja Władysława Broniewskiego ( najważniejsze publikacje, cechy poetyki, zróżnicowanie tematyczne).
-ur. 1897, zm. w 1962 na raka krtani
-w 1915 r. będąc uczniem VII klasy przerwał naukę i wstąpił do Legionów
-studiował filozofię na UW, zbliŜył się do lewicowych ugrupowań studenckich, wstąpił do
Związku NiezaleŜnej MłodzieŜy Socjalistycznej, sekretarz lewicowego czasopisma „Nowa
kultura”
-uczestniczył jako oficer Armii Polskiej w wojnie 1920
-w 1925 ukazał się debiutancki tom Wiatraki oraz zbiorowy tom wierszy Broniewskiego,
Standego i Wandurskiego Trzy salwy, stanowiący pierwszy w Polsce manifest grupy poetów
deklarujących się po stronie rewolucji proletariackiej
-sekretarz tygodnika „Wiadomości Literackie”, współpracował z lewicową „Dźwignią”,
„Miesięcznikiem Literackim”
-w 1939 r. otrzymał nagrodę Związku Zawodowego Literatów Polskich za twórczość
poetycką
-zesłany na 1,5 roku w głąb ZSRR, zwolniony w 1941 r. w redakcji miesięcznika „Polska”
wydawanego w ZSRR
-w 1942 r. jako oficer organizowanej na terenie Związku Radzieckiego armii polskiej pod
dowództwem gen. Andersa przeszedł przez Persję do Iraku, tam wystąpił z wojska, przebywał
w Palestynie jako redaktor pisma „W drodze”, stamtąd wrócił do Polski
-w 1946 r. otrzymał 2 nagrody literackie – nagrodę miast Łodzi i Warszawy, był dwukrotnie
laureatem Państwowej Nagrody Literackiej I stopnia w 1950 i 1955 r.
-trzykrotnie Ŝonaty, córka Joanna zmarła tragicznie, poeta poświęcił jej zbiór pt. Anka
***
-dzieło poetyckie B. jest pamiętnikiem lirycznym: biografia poetycką, której prawie nie
sposób oddzielić od biegu Ŝycia
-pierwsze zagadnienie, jakie się przy omawianiu B. Nasuwa, to patriotyzm i rewolucyjność,
ich wzajemny stosunek; gdy B. dojrzewał „być komunistą” oznaczało zajmować stanowisko
antypatriotyczne
-w klimat epoki, w której startował B. jako poeta, najlepiej wprowadza Przedwiośnie
śeromskiego, B. przypomina Cezarego Barykę, tak jak on naleŜał do inteligenckiej
młodzieŜy, rozczarowanej kontrastem pomiędzy marzeniami o niepodległej Polsce a jej
gorzką rzeczywistością; róŜnica: sympatie rewolucyjne Baryki wynikały z wpływów
rosyjskich (Wiatr od wschodu), biografia B. dowodziła, Ŝe idea rewolucji mogła dojrzewać w
umyśle jednostki nie uwarunkowanej „obcymi wpływami”, u niego wszystko było
„arcypolskie”, B. naszpikowany był ideą niepodległego państwa, działał w młodzieŜowych
organizacjach wyznających patriotyczne idee, czytał wiersze romantyków i pisarzy
współczesnych – śeromskiego i Wyspiańskiego
-B. miał „romans z ojczyzną”; jego biografia prezentuje typowy schemat ówczesnego
polskiego losu: słuŜba w 4. pułku piechoty Legionów, chrzest bojowy w bitwie pod
Jastkowem, udział w bitwach na Wołyniu, ukończenie kursu podchorąŜych, wspólna z
towarzyszami broni odmowa przysięgi na wierność Austrii i internowanie w Szczypiornie; za
tymi biograficznymi szczegółami kryje się młodzieńcze spojrzenie w oczy śmierci; po
uwolnieniu z obozu i zdaniu matury B. musiał wybrać: studia albo wojsko, niepewna sytuacja
świeŜo wyzwolonego kraju i odruch Ŝołnierskiej karności skłoniły go do ponownego
przywdziania munduru, jego notatki z tego okresu wskazują jednak na krytyczny stosunek do
Ŝołnierskiej egzystencji i ówczesnej rzeczywistości polskiej; idąc do Legionów B. wierzył w
sens walki niepodległościowej, natomiast wkrótce po odzyskaniu niepodległości poeta zaczął
2
się orientować, Ŝe walka o wysunięte na wschód granice i w ogóle wojna z krajem rewolucji,
nie ma nic wspólnego z dawnymi, niepodległościowymi, a tym bardziej socjalistycznymi
ideałami i hasłami; B. był dobrym Ŝołnierzem, miał rangę kapitana, odznaczony KrzyŜem
Virtuti Militari i 4x KrzyŜem Walecznych, ale jego pamiętnik z czasów słuŜby wskazuje na
zwątpienia i rozterki, których konsekwencją okaŜe się cała jego późniejsza droga ideowa
***
-debiutanckie Wiatraki zostały na ogół przyjęte przychylnie; zapowiedzią wyrazistej
indywidualności poety były w zbiorze nie te wiersze, w których podchwytywał i rozwijał
Tuwima (Marzanna, Perun, Śmierć), innych poetów Skamandra czy symbolistów, ale te w
których najsilniej dochodziły do głosu pierwiastki autobiograficzne; wyraŜały one osobiste
przeŜycia Ŝołnierza, który poznał gorzki smak wojny i jej tragizm (Soldat inconnu, Ostatnia
wojna, Młodość)
-porównując tonację ówczesnych wierszy B. z tą, jaka charakteryzowała wcześniejszy start
skamandrytów czy futurystów, nie sposób nie zauwaŜyć skłonności poety do dramatycznego
poszukiwania własnej drogi w atmosferze wewnętrznego rozdarcia, przeŜywania
sprzeczności; skłonność ta zaznacza się zarówno w liryce osobistej - świadectwie niepokoju,
leków, depresji - jak i w poezji walczącej, mówiącej o doświadczeniach społecznych
-ów akcent tragizmu ma w sobie np. wiersz Soldat inconnu, w którym bohater liryczny,
przemawiając głosem poległego nieznanego Ŝołnierza, odrzuca akty hołdu, składanego mu w
imię patriotycznych ideałów burŜuazyjnych republiki, i podejmuje Leninowskie hasło
przeobraŜenia wojny narodów w wojnę domową:
Ja nie jestem więcej jej synem –
Ona krwi, ona męki pragnie,
Przeciw niej stanę z karabinem
W serce jej wepchnę bagnet!
-tragizm ten występuje równieŜ w Młodości: wiersz daje wyraz doświadczeniom frontowym,
które wiodły do rozrachunku z elementami tradycyjnej wojennej romantyki; wprowadza –
znane z późniejszego B. – prozaizmy i kolokwializmy, składające się na realistyczny obraz
wojennych wspomnień; kończy z romantycznie-ekspresjonistycznym krzykiem buntu,
wyraŜającym stan uczuć symbolizowanych przez „pęknięte, głupie serce siedemnastoletnie” i
stanowiącym wymowny głos poety – przedstawiciela polskiej lost generation, „straconego
pokolenia”, jak nazwali siebie współcześni B. zachodni kombatanci I wojny światowej
-najwyraźniejszą zapowiedzią poezji walki był w Wiatrakach wiersz Robotnicy, napisany w
momencie pierwszych kontaktów ze środowiskiem rewolucyjnym
***
-w Trzech salwach B. zamieścił 7 wierszy: Ostatnią wojnę, Soldat inconnu i Robotników z
Wiatraków oraz 4 nowości: Pionierom, Nike, Poezja, Szpicel, które później weszły do zbioru
Dymy nad miastem
-Trzy salwy były ideową deklaracją poetów inicjujących nowy nurt w polskiej poezji
międzywojennej; łącznikiem był tu nie program artystyczny, ale wspólna platforma ideowopolityczna;
był to pierwszy program polskiej poezji rewolucyjnej; podkreślał on społeczną
funkcję poezji, zerwanie z indywidualizmem i subiektywizmem w tworzeniu (nie było tu
miejsca na lirykę osobistą), zaangaŜowanie polityczne (poeci mówili: W bezlitosnej walce
proletariatu z burŜuazją stoimy zdecydowanie po lewej stronie barykady.), optymistyczną
wiarę w zwycięstwo, agitacyjno-propagandowy cel działalności poetyckiej
-programowy wiersz B. Poezja stanowił manifest walki wypowiedzianej osobistej tonacji
lirycznej, głosił wyrzeczenie się nastrojów niepodporządkowanych naczelnemu celowi –
walce społecznej; z dzisiejszego punktu widzenia to przeciwstawienie liryki osobistej i
społecznej wydaje się niezrozumiałe i zaskakujące; by zrozumieć kierujące poetą motywy,
musimy sobie uprzytomnić, Ŝe dokonywał on rozrachunku nie tylko z liryką Młodej Polski, w
której subiektywizm i nastrojowość zostały podniesione do roli dominują...