Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Powstanie i upadek Litwy Radzieckiej po I wojnie światowej
Powstanie Republiki
Litwa w 1918 roku zawdzięczała swą niepodległość trzem czynnikom:
1. Klęsce militaryzmu niemieckiego
2. Rewolucji socjalistycznej w Rosji
3. Własnemu ruchowi narodowo – wyzwoleńczemu
W zaraniu niepodległości Litwa przeżyła trudny okres walki o władzę pomiędzy burżuazją a proletariatem. Zwycięstwo rewolucji w Rosji obudziło w masach litewskich cierpiących nędzę silne nastroje radykalne. Aczkolwiek w 1918 roku okupacja niemiecka uniemożliwiała siłom rewolucyjnym (w tym LSDP) rozwinięcie odpowiedniej działalności. Zaczęło przybierać na sile po pokoju brzeskim między Niemcami a Rosją (3 III 1918) kiedy to do Litwy poczęli wracać masowo uchodźcy z Rosji. W Wilnie wybuchły strajki ekonomiczne.
Potężny wpływ wywarła rewolucja w Niemczech (8 XI 1918), która 10 XI 1918 stała się w Wilnie powszechnie znana i wywołała falę demonstracji politycznych – jednoczył ludność mającą dość żołnierzy niemieckich.
Sytuacją zaczęli kierować litewscy lewicowi socjaldemokraci i komuniści, miejscowi i powracający z Rosji. Utworzone 10 X 1917 roku Centralne Biuro Litewskiej Sekcji SDPRR zaczęło posyłać do kraju literaturę komunistyczną. Zimą 1918 roku utworzona została wileńska grupa komunistyczna, a w marcu 1918 część byłej wileńskiej LSDP przekształciła się w Socjaldemokratyczną Partię Litwy i Białorusi, która 14 IX 1918 roku która w porozumieniu z SDPRR powołała do życia Komunistyczną Partię Litwy i Białorusi.
Wreszcie 15 IX 1918 odbyła się konferencja organizacyjna litewskich komunistycznych organizacji na Suwalszczyźnie. Nowe organizacje partyjne zwołały I zjazd partii do Wilna na dzień 1/3 X 1918 – przyjmuje rezolucję wzywającą do pójścia w ślady proletariatu rosyjskiego, do wzniecenia rewolucji proletariackiej na Litwie.
KPLiB w okresie I zjazdu do początku grudnia zdołała powiększyć swe szeregi. Komuniści litewscy postanowili przyspieszyć wybuch rewolucji. Decyzja ta zapadła na posiedzeniu KC KPLiB w dniu 8 XII 1918 na którym powołano do życia Tymczasowy Rewolucyjny Rząd Robotniczo – Włościański z Mickeviciusem – Kapsukasem na czele. Przyjęli też manifest ogłoszony dopiero 16 XII 1918; zapowiadał, że cała władza przechodzi odtąd w ręce rad robotniczych oraz rad małorolnych i bezrolnych chłopów. Ogłaszał nacjonalizację kolei, poczt, fabryk, banków, ziemi, kościołów; wprowadzał 8 godzinny dzień pracy, itp.
Polityka władzy radzieckiej na Litwie różniła się od rewolucyjnych poczynań bolszewików:
1. Błędem było ogłoszenie nacjonalizacji ziemi, wskutek czego nowa władza radziecka nie zjednała sobie takiego poparcia wśród małorolnego i bezrolnego chłopstwa.
2. Ogłoszono dobrowolny zaciąg do armii, zamiast ogłosić powszechną mobilizację.
Wileńska Rada Robotnicza 15 – 16 XII 1918 przyjęła rezolucję i ogłosiła się jedyną, najwyższą władzą w mieście. Tym samym w Wilnie mamy cztery ośrodki władzy:
· Niemieccy okupanci
· Taryba
· Komitet Polski
· Rada Robotnicza
Władzę w Wilnie przejmują Polacy którzy rozgromili Radę Robotniczą 2 I 1919, jednakże już 5 I 1919 roku na pomoc przybywa Armia Czerwona i opanowuje Wilno. Organa władzy radzieckiej tworzą się na całej Wileńszczyźnie. Wielenie manifestu z 16 XII 1918 roku na podległych władzy radzieckiej terenach było trudne. Łatwo było przejąć fabryki i banki czy koleje niż przeprowadzić reformy rolne. Konferencja KPLiB odbyta 2 II 1919 roku postanowiła bowiem, że zabrania się prowadzonej przez chłopów parcelacji dworów, a na wsi zaleca się tworzyć rady złożone z robotników rolnych.
Połączenie Republik Litwy i Białorusi
Konferencja KPLiB mając na uwadze jedność ideologii i celów proletariatu wypowiedziała się na połączeniem Litwy radzieckiej z Białoruską Republiką Radziecką. Ideę tą wysunęła w styczniu 1919 roku Rosyjska Komunistyczna Partia licząc, że państwo litewsko – białoruskie wpłynie na rozwój sytuacji rewolucyjnej w Polsce. Na I zjeździe Rad Białorusi w Mińsku 3 II 1919 roku zapadła uchwała o połączeniu obu republik, a 20 II 1919 roku podobne postanowienie powziął I zjazd Rady Litwy w Wilnie. Wreszcie 27 II 1919 roku na posiedzeniu rządów centralnych odbytym w Wilnie, nastąpiło proklamowanie Radzieckiej Socjalistycznej Republiki Litwy i Białorusi.
W dniach 4 – 6 III 1919 roku na II zjeździe KPLiB obradującym razem z II zjazdem KPB, obytym w Wilnie nastąpiło połączenie obu partii w jedną KPLiB liczącą 17 636 członków.
Młoda republika stanęła przed trudnymi zadaniami; kraj znajdował się w rozpaczliwej sytuacji gospodarczej, przemysł i rolnictwo było rujnowane wojną. Rosja i Ukraina pospieszyły z pomocą – dając żywość i udzielając pożyczki; było już za późno. Państwo znajdowało się już wtedy w stanie wojny z Polską.
Upadek Republiki
Polska oświadczyła 30 XII 1918 roku, że wkroczenie AC na tereny Litwy to jawna agresja. 5 II 1919 roku rząd polski osiągnął tajne porozumienie z armią niemiecką, na tej podstawie armia polska mogła pomaszerować na Białoruś i Litwę. Zaczęła też działania przeciw AC. Rząd Litbelu 16 II 1919 chciał pokojowo uregulować granicę z Polską, ale została propozycja zignorowana. Rząd wzywa ludność do obrony republiki i ogłasza 8 III stan wojenny.
Polacy posuwali się szybko: zajęli Słonim (2 III), Pińsk (5 III), Wilno (19 IV), Mińsk (8 VIII). Piłsudski wkraczając do Wilna chciał utworzyć rząd Litwy z Michałem Romerem, ale on uzależnił to od zgody Litwinów – fiasko.
Wyprawa Piłsudskiego doprowadziła do obalenia władzy radzieckiej na Litwie. Polska w ten sposób uniemożliwiła niechcący burżuazyjnemu rządowi Taryby zebranie sił dla ratowania i wzmocnienia władzy.
Na czele rządu stanął Mickevicius - Kapsukas