Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
17. Patologie społeczne w edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej.
Pojęcie rodzaje patologii:
Patologia jest to nauka o procesach i stanach chorobowych w biologii i medycynie. Zjawiska patologiczne są zazwyczaj ściśle określone w medycynie. W. Szewczuk określa patologie jako naukę, która zajmuje się zaburzeniami funkcjonowania organizmu lub jego części. A. Podgórecki stwierdza, że jest to rodzaj zachowania osoby i typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nienadającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w danej społeczności są akceptowane. Przez patologię rozumie się więc w pedagogice i psychologii i socjologii jakiekolwiek przejawy zaburzeń lub odchyleń od normy w zachowaniu. Patologia społeczna zajmuje się wyjaśnianiem powodów powstawania zjawisk społecznego „zła”, określa mniej lub bardziej ukryte przyczyny i symptomy oraz objawy i skuteczność zabiegów zaradczych.
Rodzaje patologii:
Zjawiska patologii społecznej mogą być:
- reliktowe( alkoholizm)
- o stałym nasileniu( bezrobocie, bezdomność,samotność) i mogą mieć charakter rzeczywisty(bezrobocie) i utajony(prostytucja).
Patologia może być indywidualna i grupowa.
Przyczyny zjawisk patologicznych.
- uzależnienie od jakiejś substancji toksycznej
- naruszenie zakazów
- naruszenie nakazów
Wśród przyczyn wywołujących zjawiska patologiczne można wyróżnić 3 grupy:
- uwarunkowania środowiskowe i kulturowe( wadliwie funkcjonująca rodzina, środki masowego przekazu, duże aglomeracje wiejskie bądź małe środowiska wiejskie)
- czynnik sytuacyjny( napotkane zdarzenia np. traumatyczne)
- środek uzależniający( łatwy dostęp do narkotyków i alkoholu).
Anoreksja i bulimia:
Anoreksja jest przede wszystkim chorobą duszy, chorobą o podłożu psychologicznym. Anorektycy często mają niskie poczucie własnej wartości. Anorektycy pochodzą z rodzin, gdzie stawiane są duże wymagania. Zwykle zaprzeczają, że cokolwiek jest nie tak, łatwo się denerwują albo przyjmują postawy obronne, kiedy inni się o nich martwią.
Bulimia należy do grupy zaburzeń jedzenia, podobnie jak anoreksja. Napięcia i konflikty w rodzinie są uważane za najważniejszą przyczynę bulimii. Chory na bulimie stawia sobie nierealne cele, często czuje, że nie jest w stanie sprostać wymaganiom. Ma niskie poczucie wartości, cierpi na depresję. Stwierdzono, że połowa bulimików była wykorzystywana seksualne, stosowano przemoc fizyczną.
Internetoholizm:
Jest to uzależnienie od Internetu. Siecioholizm jest uzależnieniem od czynności podobnie jak hazard czy zakupoholizm. Internet umożliwia nawiązywanie kontaktów z coraz większą ilością użytkowników z całego świata. Rozwija się przestępczość internetowa. Nastawione aspołecznie jednostki mogą realizować swoje potrzeb jako hakerzy. Nie można zapomnieć o destrukcyjnym wpływie na psychikę niektórych gier komputerowych łatwo dostępnych w sieci dla dzieci. Względna anonimowość powoduje wzrost zachowań agresywnych- głównie agresji słownej. Szczególnie niebezpieczna jest przemoc w internecie. Cyberprzemoc to prześladowanie innych osób z wykorzystaniem internetu i narzędzi elektronicznych, witryn, czatów oraz komunikatory np. gadu gadu. Internetowe prześladowania mogą być bolesne, tym bardziej że poniżające materiały i ślady po nagonkach pozostają dostępne w Internecie już niemal na zawsze.
Samookaleczenia:
Autoagresja to działanie lub szereg działań mających na celu spowodowanie psychicznej lub fizycznej szkody, jest to agresja skierowana do wewnątrz; tendencja do samookaleczeń, samouszkodzeń zagrażających zdrowiu lub życiu. Osoba z różnych przyczyn atakuje samą siebie, powoduje to oprócz fizycznych obrażeń, również i pogłębienie obecnych już psychicznych problemów. Jest to zjawisko o złożonym charakterze. Wyróżnia się autoagresje bezpośrednią i pośrednią oraz autoagresję werbalną i niewerbalną.
Samobójstwa:
Samobójstwo jest to pozbawienie życia, szczególny sposób rozwiązywania konfliktów. Jest to celowe działanie samodestrukcyjne prowadzące do śmierci. Może mieć charakter gwałtowny lub stopniowy. Bardzo groźnym sygnałem ostrzegawczym u dzieci są fantazje samobójcze. Myślenie to ma charakter przekształcający cel w rzeczywistość. Początkowo niewinne myśli, dające możliwość rozładowania napięcia w trudnej sytuacji, nabierają charakteru samodzielnych bytów. Fantazje samobójcze przechodzą przez 3 etapy:
- 1-wszy to wyobrażenia bycia martwym, na tym etapie śmierć jest zjawiskiem odwracalnym
- drugi to wyobrażenia podniesienia na siebie ręki bez konkretnych planów samobójstwa
- trzeci to faza najwyższego zagrożenia, gdzie samobójstwo bywa bardzo szczegółowo zaplanowane.
Przyczyną zamachów samobójczych mogą być sytuacje, w których czują się źle. Należą do nich:
- rozpad rodzinny
- zjawisko samooskarżenia
- poczucie braku własnej wartościami
- zaniedbanie i samotność.
Depresje dziecięce:
Depresja jest najbardziej rozpowszechnionym zjawiskiem psychologicznym. Stany depresyjne są nieuchronnym elementem procesu dojrzewania. Depresja zwykle rozwija się wolno i niepostrzeżenie. Stopniowo obniża się nastrój, dziecko staje się mniej aktywne, niechętnie nawiązuje kontakt z otoczeniem. Najczęściej unika innych, zamyka się w sobie, szuka samotności. W głębokiej depresji dziecko nie widzi przed sobą żadnej przyszłości, jest przekonany o nieodwracalnej obecnie sytuacji, występują urojenia prześladowcze i winy. W takiej sytuacji dziecko jest przekonany, że ponosi odpowiedzialność za całe zło świata. Często w tym stanie nie widzi lepszego rozwiązania niż samobójstwo. Większość chorych i ich rodzin, nie zdając sobie sprawy z ciężkości schorzenia, stanowczo odmawia leczeniu szpitalu wybierając leczenie w domu.
Nerwice dziecięce:
Nerwica jest choroba emocji. Określenie nerwica odnosi się do stosunkowo lekkiej postaci zaburzeń psychicznych, które mimo wszystko niejednokrotnie okazują się bardzo uciążliwe dla cierpiącej na nią osoby i uniemożliwiają prowadzenie normalnego życia. Do najistotniejszych sytuacji wyzwalających objawy i dolegliwości nerwicowe należą: wymagania otoczenia, obciążenia życiowe, trudności w rozwiązywaniu konfliktów wewnętrznych. Dzieci i młodzież szczególnie narażone są na zaburzenia nerwicowe, ponieważ wrażliwy jest ich niedojrzały układ nerwowy i nie mają wyuczonych, dostatecznie silnych mechanizmów radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Mały jest ich zakres doświadczeń i sprawność procesów intelektualnych, dlatego dziecko nie potrafi uświadomić sobie ani określić słownie swoich problemów. Dziecko uzależnione jest od środowiska, a jeżeli jest nerwicorodne, dziecko jest skazane na stałe urazy. Zaburzenia mogą być trudne do leczenia. Utrzymanie się sytuacji traumatycznych sprzyja stopniowemu przechodzeniu jednej formy zaburzeń w drugą, reakcja nerwicowa przeradza się w zachowanie nerwicowe o bogatszej symptomatyce, a z czasem dochodzi do nerwicowych zmian w strukturze osobowości. Reakcje nerwicowe mają liniową strukturę symptomów, co oznacza, że zakłócający bodziec wywołuje pojedynczy objaw np. jąkanie. W trudnych okresowo sytuacjach dziecko reaguje moczeniem się bądź wymiotami. Im dziecko jest młodsze, tym przejawy lęku będą bardziej uogólnione, tym szerzej zostaną zaburzone sfery ruchowe i emocjonalne oraz funkcje poznawcze, a objawy nerwicowe miały charakter rozlany i wielotorowy. W wieku przedszkolnym brak poczucia bezpieczeństwa przeradza się w nadpobudliwość psychoruchową i emocjonalną, gdyż układ nerwowy cechuje się fizjologicznie słabą równowagą procesów nerwowych. Dziecko staje się coraz bardziej niespokojne, nadmiernie ruchliwe, nie jest w stanie zająć się dłużej określoną zabawą. Podczas nauki szkolnej dziecko nadpobudliwe ma trudności w przystosowaniu się do regulaminu szkolnego, bo nowe wymagania i zmiana trybu życia stwarzają dodatkowe urazy psychiczne. Niekiedy niepokój i lęk u dzieci objawiać się może w formie fobii. W tych przypadkach niepokój dziecka narasta na samą myśl o pójściu do szkoły. Na terenie szkoły dziecko z nerwica lękową zazwyczaj nie sprawia większych kłopotów. Jest ciche, nieśmiałe, mało samodzielne i niewiele kontaktuje się z dziećmi. Na lekcji siedzi skurczone, pełne czujnej uwagi, by nauczyciel nie zainteresował się nim. W niektórych przypadkach nerwicy lękowej dziecko coraz bardziej ogranicza swe kontakty słowne. Czynnikiem nerwicowym w szkole często jest sam nauczyciel, jego nieodpowiednie metody nauczania i wychowania.