151 orzeczenia, Studia, II ROK, Prawo karne, przestępstwa

Wyrok
Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 13 listopada 2009 r.
II AKa 276/09

Osoba, którą się namawia lub której udziela się pomocy do targnięcia się na własne życie, musi ze względu na swoje właściwości psychiczne być w stanie rozpoznać w pełni znaczenie czynu i pokierować swoim postępowaniem. Przy braku takiego rozeznania (dziecko, osoba niepoczytalna), czyn sprawcy może być uznany za przestępstwo z art. 148 KK.

Sąd Okręgowy w S. rozpoznał sprawę P.T. oskarżonego o to, że: w okresie od 23.04.2006 r. do 16.05.2006 r. w D. gm. Cz. oraz M. gm. K. wielokrotnie namawiał małoletniego D.W. do targnięcia się na własne życie, czym w dniu 16.05.2006 r. w M. doprowadził go do targnięcia się na własne życie poprzez powieszenie się, tj. o przestępstwo z KK.
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 04.05.2009 r. oskarżonego P.T. uznał winnego tego, że w okresie od 23.04.2006 r. do 19.05.2006 r. w D. gm. Cz. oraz M. gm. K. chcąc aby małoletni D.W. targnął się na własne życie, wielokrotnie namawiał go do tego, przy czym w dniu 16.05.2006 r. w M. doprowadził D.W. do targnięcia się na własne życie poprzez powieszenie się, co stanowi przestępstwo z KK i za to na mocy KK skazał go na karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.
Na mocy KPK pozostawił bez rozpoznania powództwo cywilne J.W. Wyrok zawiera ponadto rozstrzygnięcie o kosztach sądowych.
Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, który zaskarżając go w całości zarzucił mu:
1) obrazę prawa materialnego w postaci błędnej kwalifikacji prawnej, poprzez zastosowanie przepisu KK mimo prawidłowego ustalenia, że pokrzywdzony D.W. w chwili czynu był osobą małoletnią,
2) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że oskarżonemu udowodniono ponad wszelką wątpliwość popełnienie czynu z zamiarem bezpośrednim, podczas gdy prawidłowa ocena zebranych dowodów uzasadnia wątpliwość, czy oskarżony rzeczywiście poważnie namawiał małoletniego.
Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Na wstępie należy stwierdzić, iż Sąd Apelacyjny korzystając z regulacji zawartej w KPK ograniczył rozpoznanie wniesionej apelacji jedynie do uchylenia związanego z zarzutem obrazy prawa materialnego uznając, że rozpoznanie w tym zakresie było wystarczające do wydania wyroku, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne dla dalszego toku postępowania.
Przechodząc do meritum stwierdzić należy, iż podniesiony przez skarżącego zarzut zasługiwał na uwzględnienie, a konsekwencją tegoż było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Wprawdzie Sąd orzekający zgodnie z treścią KPK w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku obszernie wyjaśnił, dlaczego działanie oskarżonego P.T. zakwalifikował z KK, to jednak ta ocena jest niepełna, a tym samym błędna.

Z lektury tej części uzasadnienia można wyprowadzić wniosek, iż zdaniem Sądu Okręgowego, każdy człowiek, w tym i osoba małoletnia, co ma miejsce w niniejszej sprawie, może być przedmiotem bezpośredniego działania (zamachu).

Sąd Okręgowy nie zadał sobie podstawowego pytania, czy każdy człowiek, czy tylko człowiek zdolny do właściwego rozpoznania znaczenia czynu w postaci targnięcia się na własne życie, może być przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa z KK.

Należy przy tym jednoznacznie podkreślić, iż z dorobku doktryny zarówno pod rządami starego i nowego kodeksu karnego, dotyczącego przedmiotowego przestępstwa, jednoznacznie wynika, iż przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa z KK jest jedynie człowiek zdolny do właściwego rozpoznania czynu w postaci targnięcia się na własne życie. Zdaniem komentatorów, z kręgu osób mogących być przedmiotem czynności wykonawczej, należy wyłączyć osoby nieletnie (w każdym wypadku poniżej 16 roku życia - zob. ustawy z 05.12.1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty), a także osoby niepoczytalne z przyczyn wymienionych w KK (choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe lub inne zakłócenia czynności psychicznych) lub o poczytalności z tych przyczyn ograniczonej w stopniu znacznym (zob. (red.) A. Wąsek, Kodeks karny - Komentarz do części szczególnej, C.H. Beck 2006, (red.) A. Zoll, Kodeks karny - Komentarz do części szczególnej, Zakamcze 1999, str. 249.).

Reasumując stwierdzić należy, iż osoba, którą się namawia lub której udziela się pomocy do targnięcia się na własne życie, musi ze względu na swoje właściwości psychiczne być w stanie rozpoznać w pełni znaczenie czynu i pokierować swoim postępowaniem. Przy braku takiego rozeznania (dziecko, osoba niepoczytalna), czyn sprawcy może być uznany za przestępstwo z KK.

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy, będąc świadomy małoletniości pokrzywdzonego, nie podjął nawet próby ustalenia czy, z uwagi na jego właściwości psychiczne, będąc namawiany do samobójstwa, był w stanie rozpoznać w pełni znaczenie czynu i pokierować swoim postępowaniem.

Wprawdzie Sąd orzekający obszernie korzystał z opinii psychologicznych dotyczących pokrzywdzonego, sporządzonych na użytek niniejszej sprawy, jak i poprzedniej sprawy karnej toczącej się przed Sądem Rejonowym w Cz., to jednak dotyczyły one okoliczności związanych jedynie ze zdolnością postrzegania i odtwarzania zdarzeń, poziomu rozwoju umysłowego. Nie odpowiadały natomiast w najmniejszym stopniu na okoliczności wyżej obszernie podniesione, a mające podstawowe znaczenie przy rozpoznaniu niniejszej sprawy.

W tej sytuacji niezbędne jest dopuszczenie dowodu z opinii biegłych psychiatrów, czy pokrzywdzony D.W. - mając na uwadze treść zarzutu - będąc namawiany do targnięcia się na własne życie, mając ukończone niespełna lat 16, w okresie od 23.04.2006 r. do 19.05.2006 r. przy uwzględnieniu jego ówczesnych właściwości psychicznych był w stanie rozpoznać w pełni znaczenie czynu i pokierować swym postępowaniem. Z pożytkiem dla opinii psychiatrycznej niezbędne wydaje się dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii psychologicznej.

Z tych wyżej podniesionych względów konieczne stało się uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd orzekający winien w szczególności prowadzić postępowanie w zakresie wyżej wskazanym, a przeprowadzając postępowanie w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, w miarę możności może poprzestać na ich ujawnieniu ( KPK).