Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
15. TWÓRCZOŚĆ E. MANETA – SZTUKA STOJĄCA NA PRZEŁOMIE REALIZMU I IMPRESJONIZMU.
Klasycznie wykształcony Eduard Manet (1832-83) łączył realizm z impresjonizmem. Miał wpływ na impresjonistów, którzy z kolei mieli także wpływ na jego twórczość. W 1860 roku zaczęli się oni spotykać w Cafe Guerbois. Manet był nieoficjalnym liderem odbywających się dwa razy w tygodniu spotkań, w których uczestniczyli Monet, Renoir, Degas, Alfred Sisley, Emil Zola, a czasem także Cezanne, Pisarro i inni.
Co łączyło realizm z impresjonizmem? Kluczem było nowe podejście Maneta do malarstwa – jego innowacje w stosowaniu koloru i ruchach pędzla.
Wcześniej artyści zaczynali malowanie od położenia ciemnego, zazwyczaj brązowego podkładu
i na takiej podstawie piętrzyli kolejne warstwy farby. Oczywiście zanim dodali następną warstwę, musieli zaczekać, aż wyschła poprzednia. Na koniec pokrywali obraz werniksem, aby nadać mu gładki wygląd. Taki proces trwał tygodnie, a czasem miesiące. Zaletą malowania warstwami jest fakt,
że można znaleźć właściwy kolor, stopniowo, warstwa po warstwie go dopracowując. Często wykończenie obrazu odbywało się bez obecności modela.
Jako realista Manet wolał malować z natury – innymi słowy, wzorując się na żywym modelu. Osiągał to, kończąc obrazy w czasie jednej sesji pozowania. Udawało mu się to osiągnąć,
gdyż nie malował warstwami i nie pokrywał dzieł werniksem. Pierwszy szkic był jednocześnie ostatecznym dziełem. Zdarzało mu się oczywiście popełniać błędy, wtedy zeskrobywał farbę
aż do płótna, po czym ponownie zamalowywał dany obszar.
Impresjoniści, którzy w większości pracowali w plenerach, przyswoili sobie jego technikę
alla prima (za pierwszym razem). Bez tego nie byliby w stanie malować wystarczająco szybko,
aby uchwycić zmieniające się oświetlenie.
Manet nie był pierwszym malarzem, który malował techniką alla prima. Wielu dawniejszych mistrzów – takich jak Matthis Grunewald, Caravaggio i Frans Hals – posługiwało się tą metodą
w połączeniu z innymi technikami. Innowacja Maneta polegała na tym, że malował wyłącznie w ten sposób, eliminując konieczność stopniowego nakładania warstw farby.
Manet wykorzystał także plamy barwne, rezygnując z pośrednich kolorów (półtonów),
aby uzyskać wyraźniejszy kontrast (taszyzm). Sprawiało to, że jego obrazy wyglądały płasko –
są bezpośrednie, objawiają się widzowi natychmiast. Impresjoniści zmodyfikowali tę technikę
przez rozdrobnienie plam Maneta na drobniejsze plamki, kropki i muśnięcia koloru.
Manet był z natury innowatorem. Nawet gdy malował standardowe tematy, takie jak piknik
lub akt kobiecy, robił to w niekonwencjonalny sposób. Impresjoniści cenili sobie jego świeże podejście (w przeciwieństwie do widzów).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Manet został wykształcony w duchu akademizmu. Odbył wiele podróży, poznając dzieła dawnych mistrzów. Całe życie zmagał się z opinią Salonu. Początkowo bardzo zabiegał o jego aprobatę.
W 1859 roku wystawia tam „Pijący absynt”, który zostaje odrzucony. Dwa lata później w 1861 roku otrzymuje honorowe wyróżnienie za „Hiszpańskiego śpiewaka”- odnosi wielki sukces.
W roku 1863 ponownie wzbudza kontrowersje. Wysyła na Salon swoje najsłynniejsze dzieło „Śniadanie na trawie”.
E. Manet, „Śniadanie na trawie”, 1863.
Śniadanie na trawie, przedstawiające popołudniowy piknik, w którym uczestniczą dwaj konserwatywnie ubrani panowie i kompletnie naga kobieta, wzbudziło zgorszenie i oburzenie. Mimo, że postacie nie wykonują żadnych erotycznych gestów, nonszalancka publiczna nagość kobiety była wstrząsająca. Jeden z krytyków nazwał działo Maneta „haniebnym, otwartym wrzodem”. Inni krytycy atakowali jego technikę malarską wykorzystującą plamy barwne. Salon w 1863 roku odrzucił obraz, lecz jeszcze w tym samym roku został on wystawiony na Salonie Odrzuconych.
Artysta zrywa z konwencjonalnym ukazywaniem nagości poprzez preteksty mitologiczne
i historyczne. Zdaje się również kpić z zasad perspektywy. Sytuacji nie ratuje fakt, iż kompozycja
ma swą genezę w Tycjanowskim „Koncercie wiejskim”.
Obraz, chociaż niedoceniony przez krytyków, miał znamienny wpływ na rodzący się impresjonizm.
Od tej właśnie pory Manet zbliża się do grupy młodych artystów, którzy w przyszłości zostaną nazwani „impresjonistami”.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
E. Manet, „Olimpia”, 1865.
Kolejnym „skandalizującym” dziełem Maneta jest „Olimpia”. Demitologizacja kobiecego aktu gorszy ówczesną publikę.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Chociaż Manet nigdy nie należał do impresjonistów, to jednak ich twórczość odcisnęła się piętnem w jego późniejszych dziełach. Wpływy te są widoczne w takich obrazach jak: „Argenteuil” (1874) lub „W łodzi” (1874).
E. Manet, „Argenteuil”, 1874. E. Manet, „W łodzi”, 1874.