Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
15. Tkanka nerwowa
- powstaje z neuroektodermy
Komórki cewy nerwowej przeształcają się w:
- neuroblasty (powstają neurony)
- spongioblasty (pochodzą k. glejowe)
Wielkość komórek nerwowych waha się od 4- 120 mikrometrów
Największe neuromery występują w:
- tworze siatkowatym pnia mózgu
- rogach przednich rdzenia kręgowego (neurony wielobiegunowe)
- obszarze ruchowym kory mózgu (komórki piramidalne)
Budowa neuronu:
- perykarion
- zawiera jądro i organella
- ciałka Nissla – tigroid
- neurofilamenty
- akson
- długa wypustka odchodząca od ciała komórki nerwowej i przewodząca sygnały do innych komórek
- dendryty
- liczne krótkie wypustki zwiększające pole powierzchni dostępnej dla wytwarzania połączeń z aksonami innych neuronów
- odbierają bodźce i przekazują je do ciała komórki
Charakterystyczne struktury:
Tigroid – ciałka nissla
- grudki substancji zasadochłonnej w komórkach nerwowych – znajdowane w ciałach komórek nerwowych i dendrytach (nigdy w aksonie)
- specyficzna dla neuronów postać szorstkiej siateczki śródplazmatycznej – miejsce intensywnej syntezy białek ( skupisko rybosomów oraz RNA) – wysokie tempo metabolizmu.
Kryteria klasyfikacji komórek nerwowych
- kształt perykarionu
- liczba wypustek
- długość aksonu
- wielkość i obraz morfologiczny jądra i cytoplazmy
- pełnione funkcje
Podział komórek nerwowych ze względu na kształt ciała neuronu
- neurony ziarniste
- gwieździste
- posiada symetrycznie rozmieszczone liczne dendryty
- nadają jej kształt gwiezdzisty
- komórki występują w s szarej rdzenia kręgowego
- piramidalne
- kształtem przypominają piramide
- komórki motoryczne rdzenia i mózgu
- występują w korze nowej mózgu
- gruszkowate
- w warstwie zwojowej kory móżdżku
- wieloboczne
Podział ze względu na ilość wypustek
- rzekomojednobiegunowe
- ciało komórki gruszkowate
- odchodząca jedna wypustka posiada kształt litery T
- szczególny rodzaj komórek dwubiegunowych – perykariony znajdują się w zwojach rdzeniowych
- od perykarionu odchodzi jedna wypustka która rozdziela się na akson i dendryt (przewodzi impulsy w kierunku ciała komórki)
- są to jedyne neurony, w których dendryty tworzą długie wypustki
- sięgają one do różnych nabłonków i mięśni – skąd przewodzą impuls do perykarionów tworzących w głębi ciała zwoje (rdzeniowe i mózgowe)
- neuryty tych komórek wchodzą do CUN i przekazują impulsy innym neuronom
- neurony aferentne
- jednobiegunowe
- posiadają jedną wypustke
- występują w życiu zarodkowym i w jądrach podwzgórza (u org. dojrzałych)
- dwubiegunowe
- owalne lub wrzecionowate
- z biegunów wychodzą dwie wypustki
- siatkówka i nabłonek błony węchowej
- stosunkowo długie neuryty komórek dwubiegunowych przekazują bodźce w nerwie wzrokowym i wechowym do mózgu
Neurony wytworzyły specjalne typy połączeń międzykomórkowych nazywane synapsami
- może to być połączenie neuronu z:
- innym neuronem
czyli
- synapsa nerwowo-nerwowa
- włóknem mięśniowym
- komórką gruczołową
Podział synaps na typy:
- Chemiczne
- zakończenie neronu uwalnia substancję chemiczną (mediator synaptczny) – dyfuduje przez szczelinę synaptyczną i pobudza następną komórkę
- najpowszechniejsze
- asymetryczne
- podlegają zmęczeniu i przewodzą jednokierunkowo
- występują w ośrodkowym i obwodowym u. nerwowym
- Elektryczne
- błona presynaptyczna i postsynaptyczna są blisko – impuls przeskakuje bezpośrednio z jednej komórki na drugą
- mogą przewodzić dwukierunkowo
- symetryczne
- nie męczą się
- występują rzadko –tylko w ośrodkowym u. nerwowym
Komórki neurogleju
- ośrodkowy
- astrocyty
- oligodendrocyty
- komórki ependymy
- komórki mezogleju
- obwodowy
-k. schwanna
Astrocyty
- włókniste
- małe jądro
- skąpa cytoplazma
- długie, ciękie wypustki
- występują obficie w istocie białej ośrodkowego u. nerwowego
- Funkcje: transport substancji energetycznych i metabolicznych
- protoplazmatyczne
- duże jądra
- liczne wypustki cytopl.
- Funkcje: czynny transport cząstek oraz jonów przez cytopl.
- oligodendrocyty
- małe jądro
- nieliczne wypustki cytoplazm.
- Funkcja: wytwarzanie osłonek mielinowych włókien osiowych
Funkcja
- transport s. odżywczych
- izolacja komórek nerwowych od środowiska zewnętrznego
Komórki wyściółki (ependymocyty) – pokrywają ściany komór mózgu oraz kanału środkowego rdzenia kręgowego (błona nabłonka jednowarstwowego sześciennego – ependyma)
- cecha charakt.
- obecność mikrokosmków (sporadycznie) oraz rzęsek pokrywających powierzchnie komórkowe zwróconych w strone komór
- podstawowa funkcja
- wytwarzanie płynu mózgowo-rdzeniowego
Komórki mezogleju –są makrofagami osiadłymi na terenie ośrodkowego u.n.
Lemocyty (neurolemocyty) komórki Schwanna – komórki osłonkowe
- komórki glejowe otaczające aksony neuronów prebiegające w obrębie nerwów poza ośrodkowym ukłądem nerwowym
- mogą tworzy jedyną osłonkę aksonu ( włókna bezrdzenne - >osłonka schwanna)
- mogą także wytwarzać osłonkę mielinową wokół otaczanego aksonu (-> włókna rdzenne)
Otoczka mielinowa
- osłonka włókien nerwowych wytworzona przez oligodendrocyty w ośr. u.n.
- przez komórki Schwanna w obw. u.n.
- oligodendrocyty – mogą tworzyć kilka wypustek – tworzą otoczki mielinowe na kilku aksonach
- komórki schwanna owijając się kilkakrotnie wokół aksonów tworzą osłonkę z własnej błoy komórkowej
Wyróżniamy włókna
- bezmielinowe
- średnica 0,5-2 mikrometrów
- szybkość przewodzenia 0,5-2m/s
- mielinowe
- średnica 1-20 mikrometrów
- szybkość przewodzenia 60-120 m/s
- w osłonce mielinowej występują przerwy – przewężenia Ranviera
- impuls nerwowy, podczas przechodzenia przez osłonkę, ulega zmniejszeniu
- dochodząc do kolejnych przewężeń Ranviera, ulega „regeneracji” przez wywołanie w tym miejscu potencjału czynnościowego
Komórki satelitarne – zmodyfikowane kom. Schwanna -amficyty – komórki glejowe zlokalizowane w obwodowym u.n.
- wytwarzają wokół komórek zwojowych torebkę – zwane są także komórkami płaszczowymi
- towarzyszą one zwojowym komórkom nerwowym
- są składnikami zwojów czuciowych związanych z neuronami czaszkowymi i rdzeniowymi
Neurony z komórkami glejowymi pełnią dwie podstawowe funkcje:
- organizują i koordynują wiele czynności organizmu
- przejawy aktywności intelektualnej, świadomości, podświadomości
- aktywność ruchowa, trzewna
- czynność gruczołów dokrewnych
- wytwarzają, odbierają, poddają analizie i przewodzą sygnały o stanie otoczenia i wewnętrznym stanie organizmu