Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Źródła niezorganizowane
czynniki pozaprawne należące do otwartego porządku prawnego-taki w którym zmiany reguł zachodzą w sposób nieokreślony (katalog zamkniety porządkuje Konstytucja-prawo powszechinie obowiązujące...), mają praktyczny wpływ na funkcjonowanie administracji publicznej.
Do źródeł niezorganizowanych zalicza się
1.Odesłania i normy pozaprawne
2.zwyczaj
3.orzecznictwo sądowe
4.doktryna
1.Odesłania i normy pozaprawne
-przepisy odsyłające do reguł, które nie należą do systemu prawa
-stosowanie tych reguł jest obowiązkiem organów administracji, nieprzestrzeganie wiąże się z sankcjami prawnymi
Podziały:
a)
normy społeczne-tworzą się naturalnie w grupach, np zasady współżycia społecznego, reguły słuszności, zasady etycze
normy wiedzy-normy postępowania formułowane przez nauki empiryczne, np zasady techniki, zasady sztuki budowlanej
b)
odsyłające jawnie-przepis prawny wyraźnie wymienia reguły odesłania
odsyłające domyślnie-zwane ukrytymi, utajonymi, takie w których wystepują nieostre zwroty np w uzasadnionym przypadku, sczególna potrzeba
normy zadaniowe-nakazujące zapewnienie sprawności działania administracji
2.Zwyczaj
-nawyk postepowania, przestrzegany w obrebie danej struktury organizacyjnej administracji w podobnych sytuacjach i określonym czasie
-przekaźnikiem zwyczaju są pracownicy w danej jednostce admini.
-nie jest trwały bo prawo materialne i procesowe się zmienia
aby był legalny:
-musi usprawniać pracę organów
-nie może naruszać prawa
-nie może nakładać na obywatela dodatkowych obowiązków
3.Orzecznictwo sądowe
-często służy administracji np gdy Naczelny Sąd Administracyjny ustali rozumienie jakiejś normy prawnej w konkretnej sprawie to organ admin. Respektuje taki wyrok w podobnej sprawie
4.Doktryna
-niefrmalne źródło
-kształtuje świadomość i kulture prawną społeczeństwa
-wpływa na przemiany prawa admini.
-porządkuje materiał pojęciowy, który może być wprowadzony do regulacji prawnych
-często wpływa na orzecznictwo, argumentację sądową
jak ktos chce czytać:
źródła nizorganizowane
Odesłania i normy pozaprawne stosowane przez administrację publiczną
Prawodawca z różnych względów – złożoność i dynamizm stosunków regulowanych przez prawo administracyjne – posługuje się odesłaniem do norm pozaprawnych – „normatywny most ku innym niż prawo, regulatorom działania administracji”. Staj się obowiązkiem określonego kręgu adresatów; uprawnienie innych organów, przełożonych i obywateli do żądania od zobowiązanych zachowania się, odpowiadającego regułom pozaprawnym. Nieprzestrzeganie tych reguł zagrożone jest sankcjami. Pominięcie reguł, do których prawo odsyła, należy ocenić jako naruszenie prawa.
Normy pozaprawne zachowują swój pozaprawny charakter, a określone znaczenie normatywne uzyskują wyłącznie z mocy odsyłających przepisów prawa.
2 główne grupy, do których prawo odsyła i które są stosowane przez organy administracji publicznej:
1. n.społeczne, rozumiane jako takie normy postępowania, które na ogół są wytworem żywiołowych i masowych
procesów w grupach uformowanych naturalnie ( zasady współżycia społecznego, n.zwyczajowe,
n.obyczajowe)
2.n.wiedzy, rozumiane jako n.postępowania formułowane przez nauki empiryczne (przyrodnicze i społeczne),
wykorzystujące dorobek nauk formalnych (zasady techniki, sztuki budowlanej itp.).
Przesłanki posługiwania się przez prawodawcę odesłaniami do n.pozaprawnych:
I.potrzeby polityczne – spotykane jako kryterium sprawowania nadzoru w strukturze administracji publicznej. Np. Prezes Rady Ministrów może uchylać rozporządzenia porządkowe i zarządzenia wojewody nie tylko z powodu ich niezgodności z ustawami, ale także z powodu ich niezgodności z polityką Rządu;
II.kryterium sposobu, w jaki odsyłają one do n.pozaprawnych
a)przepisy odsyłające jawne – przepis prawny odsyła bezpośrednio do tych norm, które są wyraźnie określone jako reguły odniesienia; nie wyznaczają wprost i bezpośrednio zachowania się ich adresatów lecz pośrednio.
b)przepisy odsyłające domyślne – przede wszystkim tzw. .odesłania ukryte; prawodawca wprowadza zwroty nieostre, jak np. uzasadnione przypadki, szczególna potrzeba, ważne względy itp. Odsyłając w ten sposób zobowiązuje adresata do korzystania z n.pozaprawnych jako źródeł i środków wykładni ogólnych pojęć zawartych w przepisach prawnych. Wyznacza zachowanie się jego adresata – jak ma się zachować w sposób umożliwiający rozstrzygniecie zgodności (niezgodności) tego zachowania z danym przepisem;
III.zapewnienie sprawności działań administracji publicznej – odesłania do pozaprawnego języka prakseologii; na gruncie tego języka możemy ustalić, że sprawne działanie administracji to taki, które jest skuteczne, ekonomiczne i szybkie.
N.pozaprawne mogą tylko wspierać i uzupełniać stanowione (pozytywne) prawo administracyjne, ale mogą je też korygować. Prawodawca dotychczas powołuje n.pozaprawne w celu uzupełnienia. Odsyła do n.pozaprawnych w sytuacji, w której brak jest bezpośredniej regulacji prawnej pewnej sfery aktywności administracji publicznej. Prowadzi to do rozszerzenia sfery nieobjętej prawnie, poza zakres uregulowany wprost i bezpośrednio w przepisach prawnych.
Nie istnieje możliwość konfliktu między n.prawnymi a n.pozaprawnymi. prawodawca odsyłając do n.pozaprawnych wyznacza im funkcje uzupełniającą i tym samym nie stwarza możliwości poprawiania przez nie n.prawnych.
Zwyczaj
Jest to pozaprawny nawyk postępowania przestrzegany praktycznie
w obrębie danej struktury (jednostki )organizacyjnej administracji,
w podobnych sytuacjach i w określonym czasie.
1.nośnikami i przekaźnikami są ludzie pracujący w administracji
2.jest zjawiskiem mieszczącym się wewnątrz administracji – obywatel może nawet nie wiedzieć o treści zwyczaju i jego znaczeniu dla sprawy
3.oznacza reguły postępowania wyraźnie zlokalizowane i złączone z daną jednostka struktury organizacyjnej – nie zawiera norm postępowania obowiązujących powszechnie
4.o jego treści, rozpiętości i intensywności decyduje rodzaj spraw załatwianych przez administracje oraz praktyczne i prawne możliwości w ich rozstrzyganiu
5.nie jest trwały
6.czynnikiem nietrwałości jest zmiana prawa materialnego czy procesowego.
W polskim prawie niezwykle rzadko spotyka się odesłanie do norm zwyczajowych, ale nie uzyskują one waloru prawnego i nie wchodzą do państwowego porządku prawnego – stanowią elementy sytuacji faktycznej, z którymi norma prawna wiąże pewne konsekwencje określone w prawie.
Oddziaływanie zwyczaju administracyjnego może być wielokierunkowe:
- może mieć znaczenie dla kształtowania sytuacji obywatela i innych podmiotów znajdujących się w podobnej jak on sytuacji,
- może mieć znaczenie wewnętrzne dla danej jednostki czy struktury organizacyjnej,
- może mieć znaczenie w sferze współpracy czy oddziaływania z podmiotami nie mającymi statusu podmiotów poddanych ingerencji administracji,
- znaczenie dla prawodawcy.
Dla obywatela zwyczaj administracyjny jest do przyjęcia jeśli:
- w wyniku jego stosowania następuje usprawnienie pracy organów administracyjnych i ich urzędów odczuwalne dla obywatela,
- nie następuje przerzucenie na obywatela czynności, do których zobowiązana jest administracja,
- sprawa o charakterze indywidualnym lub społecznym załatwiana jest szybciej czy efektywniej,
- przestrzeganie zwyczaju nie narusza sytuacji gwarantowanych prawem materialnym czy procesowym i nie pogarsza sytuacji moralnej obywatela.
Zwyczaj, który nie spełnia jednocześnie tych wymogów, ma nielegalny bądź bezcelowy charakter.
Orzecznictwo sądowe
NSA – najważniejszy organ w strukturze podmiotów kontrolujących administrację ( rządową i pozarządową). Skupienie kontroli w jednych rękach zapewnia poszanowanie jednolitych zasad i kryteriów oraz uniwersalizuje całość orzecznictwa w państwie.
W granicach obowiązywania jednego prawa będą w podobnych sytuacjach podejmowane podobne rozstrzygnięcia.
Ogłaszanie wybranych wyroków: w Orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Orzecznictwie Samorządowych Kolegiów Odwoławczych, w fachowych czasopismach i gazetach.
Funkcja orzeczeń jako źródło prawa ma sens specjalny. Jeśli NSA ustali jakieś rozumienie niejasnej lub źle zbudowanej n.prawnej w danej konkretnej sprawie, to rozumienie to obowiązuje we wszystkich rozpatrywanych sprawach przez wszystkie ośrodki NSA.
Doktryna
Jest szczególnym, nieformalnym źródłem prawa.
1.przygotowuje w sposób ciągły założenia podstawowe i treść rozwiązań szczególnych
2.sugeruje potrzebę zmiany prawa
3.ustanawiając nowe prawo, tak porządkuje materiał pojęciowy, aby mógł on być bezpośrednio wprowadzany do regulacji prawnych – poszczególne poglądy coraz częściej dostają się do wyroków NSA i orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego
4.leżą w niej siły służące kształceniu.