Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
15. Elementy psychologiczne i autobiograficzne w twórczości lat międzywojennych i powojennych. (Dąbrowska, Kuncewiczowa, Tokarczuk)
- Maria Dąbrowska „Noce i dnie” (1931 – 1934)
- kilkakrotnie przerabiana powieść rzeka
- akcja rozpoczyna się w 1884 roku a kończy się na wybuchu I Wojny Światowej
- cała historia została ukazana jako współczesna z perspektywy ludzi szarych
- ilustruje proces deklasacji społeczeństwa ziemiańskiego
- odradza się pierwiastek epicki (dialektyka trwania i przemijania)
- tonacja epicka zostaje skomplikowana przez wielowątkowość, ruchliwość i niespodziewane zwroty akcji
- jest to literacka autobiografia dzieciństwa (postać Agnieszki)
- znajdują się też elementy powieści idei
- zmiana dystansu epickiego świadczy o wrażliwości autorki na zmiany w poetyce
- na pierwszy plan wysuwa się ogólnoludzka problematyka psychologiczna i związane z nią zagadnienia filozoficzne
- przeciwstawienie postaw otwartej (Bogumił) oraz zamkniętej (Barbara)
- ideałem wspólnoty jest miłość
- praca to nie tylko wartości społeczne, ale także wartości moralne, metafizyczne; pozwala zespoić się ze swoim istnieniem
- styl bogaty w odmiany mowy zależnej zmierza w kierunku potoczności
- Dąbrowska nobilituje wartości w szarej, codziennej pracy i życiu bez zdarzeń
- jej język jest bardzo komunikatywny
- Maria Kuncewiczowa „Cudzoziemka” (1936 rok)
- rodzaj przedśmiertnego obrachunku z własnych życiem i przywołują skojarzenia autobiograficznego filmu
- bardzo znamienna perspektywa dla lat trzydziestych
- Róża to postać barwna, władcza, kapryśna i budząca postrach w rodzinie
- jest to bardzo sugestywny portret psychologiczny głównej bohaterki; psychoanalityczne studium wywołane końcem własnego życia (istotny jest zawód miłosny i niespełniona miłość)
- Olga Tokarczuk „E. E.” (1995 rok)
- cały świat powieści zostaje podporządkowany zasadzie kreacji artystycznej (rozpoznawania natury człowieka, jego uzależnień od ciała i do myśli)
- główną bohaterką jest dorastająca dziewczyna Elza Etzner uznawana za medium
- zaczynają się dziać wokół niej dziwne, niepokojące rzeczy (widzi duchy zmarłych, jest wykorzystywana jako medium przez matkę)
- istotną część powieści stanowią zapiski młodego lekarza, który analizuje przypadek E. E pod kątem czysto psychoanalitycznym (nawiązanie do psychoanalizy Freuda; wyraźne rozbicie na świadomość i pod świadomość)
- zdolności opuszczają ją w momencie osiągnięcia dojrzałości płciowej
- Tokarczuk pokazuje strach głównej bohaterki, to jak powoli wpisuje się w rolę medium i zaczyna się obawiać co się stanie, gdy utraci swoje zdolności
- wcześniej niezauważana Elza teraz jest w centrum uwagi (potrzeba zainteresowania otoczenia sobą; swoistego rodzaju odwet za wcześniejszą obojętność)