Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Geologiczna działalno
ść
lodowców
Lodowce miały i mają nadal duŜe znaczenie w kształtowaniu powierzchni skorupy ziemskiej.
Ich działalność związana jest z wysokimi górami i obszarami podbiegunowymi.
Lodowce i wieczne śniegi zajmują 10,5% powierzchni lądów, tj. prawie 16 mln km
2
. Z tego
niecałe 0,5% przypada na wysokie góry. Reszta to obszary podbiegunowe.
Gdyby wszystkie lodowce stopniały, poziom mórz i oceanów podniósłby się o ok. 70 m.
Perito Moreno, Argentyna Mer de glace, k. Chamonix
Lodowce tworzą się tam, gdzie ilość spadłego w ciągu roku śniegu jest większa od ilości
śniegu stopniałego, czyli powyŜej
granicy wiecznych
ś
niegów.
Linia ta obniŜa się od
równika ku biegunom od 5000 do 0 m npm.
Obok
szeroko
ś
ci geograficznej
na połoŜenie granicy wiecznych śniegów wpływa
ilo
ść
opadów
,
przewa
Ŝ
aj
ą
cych wiatrów i poło
Ŝ
enie w stosunku do stron
ś
wiata.
Np. w Alpach - na stokach południowych: 2800 – 3000 m n.p.m.
- na stokach północnych: 2500 – 2700 m n.p.m.
w Himalajach - na stokach południowych: 6000 m n.p.m.
- na stokach północnych: 5200 m n.p.m
Lodowce nie powstają na bardzo stromych zboczach. Śnieg zsuwa się tu w postaci lawin.
Śnieg przekształca się w lód pod wpływem cięŜaru nadległych warstw –
kompakcji
.
Pokrywa śnieŜna powyŜej linii wiecznego śniegu, staje się czasem coraz grubsza. Pod
wpływem własnego ciśnienia i zmian temperatury ś
nieg przekształca si
ę
w lód lodowcowy.
Kolejne stadia procesu przechodzenia śniegu w lód lodowcowy:
Ś
nieg –
gęstość pokrywy śnieŜnej wynosi około 50 – 70 kg/m
3
; zawiera około 90% powietrza
Firn -
nagromadzenie luźnych, drobnych ziaren lodu wielkości około 1 mm. Zawiera około
50% powietrza i ma gęstość ok. 300 – 400 kg/m
3
Lód firnowy –
ziarna lodowe są większe i spojone drobnoziarnistym cementem lodowym;
zawiera 20 – 30% powietrza a jego gęstość wynosi do 600 kg.
Lód lodowcowy
- gruboziarnisty; złoŜony z ziaren 10 – 50 mm; jest pozbawiony cementu
lodowego, który przekształcił się w ziarna. Jest bardzo twardy i zbity; zawiera maksymalnie
20% powietrza, a jego gęstość wynosi powyŜej 800 kg/m
3
Aby mógł powstać lód lodowcowy, konieczna jest pokrywa śniegowo – firnowa grubości
kilkudziesięciu metrów. zaledwie 3-5 lat.
1
Ruch lodowca
Mechanizm ruchu jest dwojaki:
- ze
ś
lizgiwanie si
ę po podłoŜu (kawałek mydła), przy decydującym udziale wody, która
przedostaje się w okresie topnienia między spąg lodu a podścielające skały.
-
płyni
ę
cie plastyczne
podobne do lepkiego płynu.
Główną przyczyną ruchu lodowców jest plastyczność lodu lodowcowego.
Na głębokości 40 m ciśnienie jest wystarczające, aby lód zachowywał się jak ciało plastyczne.
Na szybkość tego ruchu decydujący wpływ ma wielkość zasilania i spadek podłoŜa
Prędkość poruszania się lodowca jest uzaleŜniona od ilości lodu nagromadzonego w polu
firnowym. Lodowiec grenlandzki porusza się około 10 m rocznie, lodowce alpejskie mają
średnią prędkość 10 – 40 m na rok. Niekiedy prędkość lodowców moŜe się zwiększać do 100
m na dobę ( z taką prędkością porusza się czasem lodowiec Niedźwiedzi w Pamirze), ale
okres szybkiego ruchu trwa bardzo krótko. Niektóre lodowce himalajskie przemieszczają się z
prędkością nawet do 1500 m rocznie. Rekordowe prędkości zanotowano w brzeŜnych
częściach lądolodu grenlandzkiego – 10 km na rok.
Szczeliny w lodowcu
Prędkość lodowca przy dnie i przy zboczach jest mniejsza niŜ w jego centrum. Jest to
spowodowane tarciem o dno i brzegi doliny. Powstają napręŜenia ścinające i w lodowcu
tworzą się szczeliny – poprzeczne, podłuŜne i skośne.
2
Cofanie si
ę
(recesja)
lodowca ma miejsce, gdy ablacja przekracza zasilanie.
JeŜeli zasilanie przewaŜa, lodowiec
post
ę
puje
naprzód.
JeŜeli jest równowaga, lodowiec się zatrzymuje – ma miejsce
postój.
Ablacja
– zmniejszanie się masy lodu w lodowcu wskutek topnienia, sublimacji, erozji
wiatrowej i niszczenia mechanicznego.
Cielenie si
ę
lodowca
– odłamywanie się brył lodu lodowcowego od czoła lodowca
połoŜonego w zbiorniku wodnym lub z nim graniczącego. Tworzą się góry lodowe.
W zaleŜności od warunków topograficznych i klimatu powstają lodowce róŜnego kształtu i
róŜnych rozmiarów. WyróŜnia się dwa główne typy lodowców:
lodowce górskie i l
ą
dolody
(lodowce kontynentalne)
1.lodowce kontynentalne
– zajmują olbrzymie obszary, nie mają
dobrze wyodrębnionych
jęzorów, lecz promieniście przemieszczają się od centrum zlodowacenia.
Współcześnie lodowce kontynentalne występują na obszarach polarnych – na Grenlandii i
Antarktydzie.
3
Najlepiej zbadany jest lodowiec Grenlandii: 1,7 mln km
2
, tj. 90% powierzchni wyspy.
Grubość czaszy lodowej w części środkowej wynosi 3400 m, średnio 1500 m. Jęzory schodzą
do morza, pękają i tworzą góry lodowe na północnym Atlantyku.
Lodowiec antarktyczny ma 13 mln km
2
.
góry lodowe
2. Lodowce górskie
mają pola firnowe rozwinięte u podstawy wysokich szczytów, ponad
granicą wiecznych śniegów. Z pola firnowego wysuwają się jęzory lodowcowe (jeden lub
kilka), schodzące w dół i wypełniające doliny górskie.
Miejsce, w którym gromadzi się śnieg, przekształcający się z czasem w lód lodowcowy, nosi
nazwę
pola firnowego (strefa akumulacji)
strefa akumulacji strefa ablacji
4
Typy lodowców górskich
Lodowiec alpejski:
lodowiec górski z jednym jęzorem lodowcowym;
występują w wysokich górach na średnich szerokościach geograficznych, np
Alpy, Kaukaz,Himalaje, Andy.
Kahiltna (Alaska)- 58 km długo
ś
ci Aletsch – najwi
ę
kszy lodowiec Alp – 23,6 km długo
ś
c
-
Lodowiec piedmontowy
(podgórski):
powstaje z połączenia kilku
jęzorów lodowcowych
wypływających z odrębnych pól firnowych. Stanowi zwartą pokrywę lodową na równinnym
przedpolu masywu górskiego.
Lodowce piedmontowe występują m.in. na Alasce i Spitsbergenie
Lodowiec piedmontowy Malaspina na Alasce
5
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl hannaeva.xlx.pl
ść
lodowców
Lodowce miały i mają nadal duŜe znaczenie w kształtowaniu powierzchni skorupy ziemskiej.
Ich działalność związana jest z wysokimi górami i obszarami podbiegunowymi.
Lodowce i wieczne śniegi zajmują 10,5% powierzchni lądów, tj. prawie 16 mln km
2
. Z tego
niecałe 0,5% przypada na wysokie góry. Reszta to obszary podbiegunowe.
Gdyby wszystkie lodowce stopniały, poziom mórz i oceanów podniósłby się o ok. 70 m.
Perito Moreno, Argentyna Mer de glace, k. Chamonix
Lodowce tworzą się tam, gdzie ilość spadłego w ciągu roku śniegu jest większa od ilości
śniegu stopniałego, czyli powyŜej
granicy wiecznych
ś
niegów.
Linia ta obniŜa się od
równika ku biegunom od 5000 do 0 m npm.
Obok
szeroko
ś
ci geograficznej
na połoŜenie granicy wiecznych śniegów wpływa
ilo
ść
opadów
,
przewa
Ŝ
aj
ą
cych wiatrów i poło
Ŝ
enie w stosunku do stron
ś
wiata.
Np. w Alpach - na stokach południowych: 2800 – 3000 m n.p.m.
- na stokach północnych: 2500 – 2700 m n.p.m.
w Himalajach - na stokach południowych: 6000 m n.p.m.
- na stokach północnych: 5200 m n.p.m
Lodowce nie powstają na bardzo stromych zboczach. Śnieg zsuwa się tu w postaci lawin.
Śnieg przekształca się w lód pod wpływem cięŜaru nadległych warstw –
kompakcji
.
Pokrywa śnieŜna powyŜej linii wiecznego śniegu, staje się czasem coraz grubsza. Pod
wpływem własnego ciśnienia i zmian temperatury ś
nieg przekształca si
ę
w lód lodowcowy.
Kolejne stadia procesu przechodzenia śniegu w lód lodowcowy:
Ś
nieg –
gęstość pokrywy śnieŜnej wynosi około 50 – 70 kg/m
3
; zawiera około 90% powietrza
Firn -
nagromadzenie luźnych, drobnych ziaren lodu wielkości około 1 mm. Zawiera około
50% powietrza i ma gęstość ok. 300 – 400 kg/m
3
Lód firnowy –
ziarna lodowe są większe i spojone drobnoziarnistym cementem lodowym;
zawiera 20 – 30% powietrza a jego gęstość wynosi do 600 kg.
Lód lodowcowy
- gruboziarnisty; złoŜony z ziaren 10 – 50 mm; jest pozbawiony cementu
lodowego, który przekształcił się w ziarna. Jest bardzo twardy i zbity; zawiera maksymalnie
20% powietrza, a jego gęstość wynosi powyŜej 800 kg/m
3
Aby mógł powstać lód lodowcowy, konieczna jest pokrywa śniegowo – firnowa grubości
kilkudziesięciu metrów. zaledwie 3-5 lat.
1
Ruch lodowca
Mechanizm ruchu jest dwojaki:
- ze
ś
lizgiwanie si
ę po podłoŜu (kawałek mydła), przy decydującym udziale wody, która
przedostaje się w okresie topnienia między spąg lodu a podścielające skały.
-
płyni
ę
cie plastyczne
podobne do lepkiego płynu.
Główną przyczyną ruchu lodowców jest plastyczność lodu lodowcowego.
Na głębokości 40 m ciśnienie jest wystarczające, aby lód zachowywał się jak ciało plastyczne.
Na szybkość tego ruchu decydujący wpływ ma wielkość zasilania i spadek podłoŜa
Prędkość poruszania się lodowca jest uzaleŜniona od ilości lodu nagromadzonego w polu
firnowym. Lodowiec grenlandzki porusza się około 10 m rocznie, lodowce alpejskie mają
średnią prędkość 10 – 40 m na rok. Niekiedy prędkość lodowców moŜe się zwiększać do 100
m na dobę ( z taką prędkością porusza się czasem lodowiec Niedźwiedzi w Pamirze), ale
okres szybkiego ruchu trwa bardzo krótko. Niektóre lodowce himalajskie przemieszczają się z
prędkością nawet do 1500 m rocznie. Rekordowe prędkości zanotowano w brzeŜnych
częściach lądolodu grenlandzkiego – 10 km na rok.
Szczeliny w lodowcu
Prędkość lodowca przy dnie i przy zboczach jest mniejsza niŜ w jego centrum. Jest to
spowodowane tarciem o dno i brzegi doliny. Powstają napręŜenia ścinające i w lodowcu
tworzą się szczeliny – poprzeczne, podłuŜne i skośne.
2
Cofanie si
ę
(recesja)
lodowca ma miejsce, gdy ablacja przekracza zasilanie.
JeŜeli zasilanie przewaŜa, lodowiec
post
ę
puje
naprzód.
JeŜeli jest równowaga, lodowiec się zatrzymuje – ma miejsce
postój.
Ablacja
– zmniejszanie się masy lodu w lodowcu wskutek topnienia, sublimacji, erozji
wiatrowej i niszczenia mechanicznego.
Cielenie si
ę
lodowca
– odłamywanie się brył lodu lodowcowego od czoła lodowca
połoŜonego w zbiorniku wodnym lub z nim graniczącego. Tworzą się góry lodowe.
W zaleŜności od warunków topograficznych i klimatu powstają lodowce róŜnego kształtu i
róŜnych rozmiarów. WyróŜnia się dwa główne typy lodowców:
lodowce górskie i l
ą
dolody
(lodowce kontynentalne)
1.lodowce kontynentalne
– zajmują olbrzymie obszary, nie mają
dobrze wyodrębnionych
jęzorów, lecz promieniście przemieszczają się od centrum zlodowacenia.
Współcześnie lodowce kontynentalne występują na obszarach polarnych – na Grenlandii i
Antarktydzie.
3
Najlepiej zbadany jest lodowiec Grenlandii: 1,7 mln km
2
, tj. 90% powierzchni wyspy.
Grubość czaszy lodowej w części środkowej wynosi 3400 m, średnio 1500 m. Jęzory schodzą
do morza, pękają i tworzą góry lodowe na północnym Atlantyku.
Lodowiec antarktyczny ma 13 mln km
2
.
góry lodowe
2. Lodowce górskie
mają pola firnowe rozwinięte u podstawy wysokich szczytów, ponad
granicą wiecznych śniegów. Z pola firnowego wysuwają się jęzory lodowcowe (jeden lub
kilka), schodzące w dół i wypełniające doliny górskie.
Miejsce, w którym gromadzi się śnieg, przekształcający się z czasem w lód lodowcowy, nosi
nazwę
pola firnowego (strefa akumulacji)
strefa akumulacji strefa ablacji
4
Typy lodowców górskich
Lodowiec alpejski:
lodowiec górski z jednym jęzorem lodowcowym;
występują w wysokich górach na średnich szerokościach geograficznych, np
Alpy, Kaukaz,Himalaje, Andy.
Kahiltna (Alaska)- 58 km długo
ś
ci Aletsch – najwi
ę
kszy lodowiec Alp – 23,6 km długo
ś
c
-
Lodowiec piedmontowy
(podgórski):
powstaje z połączenia kilku
jęzorów lodowcowych
wypływających z odrębnych pól firnowych. Stanowi zwartą pokrywę lodową na równinnym
przedpolu masywu górskiego.
Lodowce piedmontowe występują m.in. na Alasce i Spitsbergenie
Lodowiec piedmontowy Malaspina na Alasce
5