14, Teologia, Filozofia, Filozofia(2)

„PLATON”

Życiorys: Platon (Arystokles) żył 80 lat, od 427-347 r. p.n.e.. Żył w czasach rozkwitu Aten w atmosferze najwyższej kultury starożytnej, na któr± złożyło się państwo Peryklesa, sztuka Fidiasza oraz ruch etyczny i naukowy stworzony przez Sokratesa.

Urodził się w arystokratycznej rodzinie ateńskiej, która zadbała o jego wychowanie i wszechstronne wykształcenie. Od najmłodszych lat interesował się filozofi±; w 20-tym roku życia został uczniem Sokratesa. Po jego tragicznej ¶mierci w 399 r. rozgoryczony Platon opu¶cił Ateny. Odbył kilka podróży i rozpocz±ł pisanie dialogów, w których żarliwie bronił pamięci zmarłego mistrza. najważniejsze ze swych podróży odbył Platon do Syrakuz na Sycylii. Tam zaprzyjaĽniony z władc± podj±ł próbę wprowadzenia w życie idei państwa doskonałego. próba zakończyła się fiaskiem co przypłacił niewol± i więzieniem. W 385 r. założył w Atenach Akademię. Miała ona na  celu przygotowanie miło¶ników m±dro¶ci i cnoty do rz±dzenia idealnym państwem. Przetrwała ona 500 lat do VI w. po Chrystusie. Platon nigdy nie założył rodziny. Jedyn± rodzin± była Akademia. Mieszkał przy szkole, żył otoczony uczniami. Umarł spokojnie w podeszłym wieku. Jego ¶mierć nast±piła w dniu jego urodzin.

·        Najważniejsze dzieła to: „Państwo”, „Prawa” „Gorgiasz” (dialog w retoryce krytykuj±cy egoizm i hedonizm)

·        Poprzednicy: Głównym poprzednikiem był Sokrates - to on natchn±ł logikę i etykę Platona. Drugi za¶ prawie równie ważny motyw  jego filozofii pochodził od uczonych pitagorejskich, których wpływ objawił się zwłaszcza w filozofii przyrody.

·        Następcy: Najwybitniejszym był Arystoteles

1. Społeczeństwo jako wspólnota celu

Państwo doskonale ma jeden cel obowi±zuj±cy wszystkich i nie jest dopuszczalne, aby każdy obywatel d±żył na własn± rękę do swojego dobra. Państwo ma być zbudowane jak organizm, a w nim „każdy ma robić swoje” tzn. to, czego odeń wymaga wspólny cel wszystkich. Czę¶ci państwa musz± zależeć od cało¶ci, a nie cało¶ć od czę¶ci; tylko wtedy będzie w nim panował ład. Do państwa mog± należeć tylko ci, którzy s± dlań potrzebni: władcy - filozofowie, strażnicy państwa - wojsko, oraz lud - rzemie¶lnicy. idealne społeczeństwo jest ascetyczne, d±ży bowiem do idealnego celu, którego osi±gnięcie nie zapewnia obywatelom bezp. korzy¶ci, ani rozkoszy, ani dóbr doczesnych. przeciwnie, wymaga wyrzeczenia się dóbr doczesnych.  Dla dwóch wyższych  stanów (filozofów, wojska) zniesiona jest własno¶ć, indywidualna; obowi±zuje tam ustrój komunistyczny, w którym jednak wspólne jest nie posiadanie lecz wyrzeczenie się.

Stan najniższy nie polega rygorom, ponieważ nie bierze udziału w d±żeniu do doskonało¶ci. Państwo w rozumieniu Platona miało być rodz. zakonu zbrojnego pod rz±dami elity umysłowej, troskliwie wychowywanej i egzaminowanej jak ¶redniowieczny ko¶ciół. W każdym razie od Platona pochodzi d±żenie do zwi±zania ludzi w rodzaju ula albo kopca termitów, w ¶cisł± jedno¶ć gdzie jednostka ma miejsce tylko jako narzędzie cało¶ci.

Organizacj± klasy najniższej Platon nie zajmuje się bliżej. Interesuje się tylko urzędnikami i wojskiem. Reszta to bierny materiał i żywy inwentarz państwa.

2. Regulatywna funkcja państwa i prawa

Platon odkrył regulatywn± funkcję prawa  stanowionego. Tzn., że prawo  skutecznie wpływa, reguluje i stabilizuje układ stosunków społecznych jak istnieje w danej rzeczywisto¶ci. Nie istnieje jednak prawo, bez najwyższej instytucji społecznej, jak± jest państwo.

Wobec tego w ¶lad za tym Platon odkrywa także regulatywn± funkcję państwa, państwa rozumianego jako organizację polityczno-społ., a więc tak± formę, bez której społeczeństwo nie może istnieć i nie może się rozwijać.

3. Szczę¶cie cało¶ci i dobro wspólne jako cel i podstawa życia społecznego

Najważniejszym zadaniem sprawuj±cego władzę filozofa było takie kierowanie państwem, aby zapewnić swoim poddanym dobro i poczucie szczę¶cia. Ponadto społeczeństwo idealne musi posiadać wiedzę, bo aby dobro czynić, trzeba dobro znać. Każdy obywatel w państwie Platona znał swoje miejsce. Od chwili urodzenia, każdy wiedział do jakiej grupy społ. należeć będzie. Nikt nie chciał więcej, ponadto czym kto¶ go obdarzył. Było rzecz± oczywist±, że syn rzemie¶lnika nigdy nie zostanie władc±, ponieważ  jego „ograniczony” umysł nie pozwalał mu posiadać takiej wiedzy, jaka jest potrzebna by rz±dzić państwem. Każdy był szczę¶liwy w swojej klasie. Rzemie¶lnik był dumny, ze może przyczynić się do rozwoju państwa przez wytwarzanie towarów, żołnierz szczycił się tym, że może stać na straży granic swojego kraju; a filozofowie, którzy sprawowali władzę byli zadowoleni jeżeli przyczynili się do wzrostu stopy życiowej podwładnych. każda grupa społeczna miała swoje odpowiedzialne funkcje. Sumienne wykonywanie zajęć przyczyniało się do wzrostu szczę¶liwo¶ci i dobrobytu w¶ród obywateli.

W państwie Platona nikt nie d±żył do szczę¶cia na własn± rękę. Państwo traktowane było przecież jak organizm, a w nim każdy znał swoje miejsce i funkcję. jeżeli najmniejsza czę¶ć organizmu nie funkcjonowała, poprawnie odbijało się to na całym społeczeństwie.

4. Organizacja życia społecznego i pojmowanie cnót społ. takich jak sprawiedliwo¶ć, dobro, równo¶ć czy wolno¶ć

Każda z trzech grup społecznych ma inne zadania i musi żyć w innych warunkach. Społeczeństwo idealne musi być stanowe. Gdy każdy stan czyni swoje, wtedy powstaje harmonijny ustrój państwa - ustrój sprawiedliwo¶ci.

Funkcja władców jest wyższa od strażników, a strażników od rzemie¶lników. Tworz± więc między sob± hierarchię, bo idealne państwo musi być hierarchiczne. Idea sprawiedliwo¶ci wymaga podziału społeczeństwa na takie elementy strukturalne jakie wła¶nie sob± to społeczeństwo prezentuje.

Kobiety s± pełnoprawnymi obywatelami i  wypełniaj± te same funkcje co mężczyzni. jedyn± ich swoist±  funkcj± jest rodzenie dzieci, czyli  dostarczanie państwu obywateli. Z chwil± wydania potomstwa przestaj± je znać i trac± do nich wszelkie prawo. Dzieci staj± się własno¶ci± państwa. Rolę naczeln± w państwie Platona odgrywali filozofowie. To oni wg Platona powinni zasiadać na tronach i sprawować władzę. Aby dobro czynić, trzeba dobro znać, dlatego należało oddać władzę elicie najbardziej wykształcony. „Filozofem jest ten co pragnie m±dro¶ci  nie tej lub owej, lecz całej”. Prawdziwy filozof lubi ogl±dać prawdę i tym się różni od innych ludzi, że  nie wiedz±, a oni tylko mniemanie. Filozof, który zna idee sprawiedliwo¶ci przeniesie je na sprawy ziemskie: będzie ustanawiał prawa dotycz±ce tego co dobre, sprawiedliwe i piękne; i praw tych będzie bronił Państwu doskonałemu Platon przypisuje cnoty, kardynalne, tzn. te które s± wła¶ciwe duszy: m±dro¶ć, odwagę, umiarkowanie i sprawiedliwo¶ć. M±dro¶ć to wiedza zwi±zana z najlepsz± organizacj± państwa. Ta cnota powinna cechować klasę rz±dz±c±, czyli filozofów, którzy sprawuj±c władzę przyczyniaj± się do rozpowszechniania dobrobytu i dobra ogólnego. Odwaga jest zalet± wojowników na których barkach spoczywa  bezpieczeństwo państwa i obrona równo¶ci i wolno¶ci obywateli.

Umiarkowanie jest cech± klasy rz±dz±cej jak i klas zależnych. Ma w sobie co¶ z harmonii, która ma polegać na tym, że w państwie jedni chc± rozkazywać drugim i wskazuj±, a drudzy chc± ich słuchać słuchaj±. Cnota sprawiedliwo¶ci opiera się na założeniu, że każdy powinien robić to, co do niego należy i nie mieszać się do nie swoich spraw. Tzn., że ani rzemie¶lnik ani żołnierz nie powinni rz±dzić państwem, a znowu rz±dz±cy nie powinni być rzemie¶lnikami ani żołnierzami. Niesprawiedliwo¶ć rodzi się z chwil±, gdy zasada ta zostanie złamana. Tak więc hierarchia jest oparta na wrodzonych uzdolnieniach poszczególnych jednostek.

Marek Tuliusz Cyceron (106-43 n.p.e.)

1. Życie i twórczo¶ć

Najwybitniejszy działacz polityczny republikańskiego Rzymu, błyskotliwy mówca i pisarz, który podniósł łaciński język literacki na wysoki poziom artystyczny, wszechstronnie wykształcony uczony, jednocze¶nie najwybitniejszy filozof rzymski, poznał gramatykę, retorykę, prawo, historię i filozofię.

Po raz pierwszy na arenie politycznej wyst±pił w wieku 27 lat za Sulli, który faktycznie unicestwił rzymsk± demokrację, okroił prawa zgromadzeń ludowych, pozbawił trybunów prawa weta,. Cyceron pocz±tkowo występował jako adwokat w sprawach karnych, cywilnych. Zdobywa rozgłos dzięki kilku pomy¶lnie przeprowadzonych procesów, po¶rednio ukierunkowanym przeciw dyktaturze Sulli. W latach 79-77 p.n.e. podróż do Aten, a następnie Azji Mniejszej - dla kształcenia  retorystycznego i filozoficznego wykształcenia. W 77 r.p.n.e. Cycero powraca do Rzymu, po roku, po ¶mierci Sulli, obejmuje stanowisko kwestora. W 75 - wyznaczony na rz±dcę Sycylii, następnie zostaje członkiem senatu i wybrany konsulem. W 44 r. p.n.e. po zabójstwie Cezara, występuje ze zjadliwym przemówieniem przeciwko Antoniuszowi. Podczas ucieczki do Macedonii, do Brutusa doganiaj± go wysłańcy Antoniusza, zabijaj± i wysyłaj± głowę do Rzymu. Antoniusz przybił j± w miejscu, gdzie Cyceron  przedstawiał swe płomienne przemówienia. Recepty na kryzys państwa szukał zarówno w filozofii, jak i reformie ustroju. Pozostawił ogromn±  spu¶ciznę literack±. Oprócz korespondencji, zawieraj±cej bogaty materiał, charakteryzuj±cy epokę pozostawił około 100 mów, szereg dzieł o tre¶ci filozof. i politycznej: „O państwie”, „O prawach”, „Mówca”, „Zagadnienia najwyższego dobra i zła”, „Księgi akademickie”, „O powinno¶ciach”, „O naturze bogów” - większo¶ć prac ma formę dialogów, napisanych wykwintnym lekkim językiem.

2. Pogl±dy społeczne

a) społ. podstawy najlepszego ustroju państw.

Cycero w swym dziele „O państwie”, podobnie jak Polibiusz, opowiadał się za  kompromisow± równowag± władz. Ustrój mieszany, miał stanowić gwarancję trwało¶ci państwa rzymskiego. Miał on w harmonijn± cało¶ć zespalać monarchię, arystokrację, demokrację. To struktura państwa, gdzie władza dzieliłaby się między zgromadzenie ludowe, arystokratyczny senat i najwyższego urzędnika przestrzegaj±cego praw.

Cycero  państwo uznawał za produkt naturalnego instynktu społecznego ludzi, a lud  substrat państwa -za wspólnotę ł±czon± więzi± prawa i interesów, oraz obraz, uzupełnia platonska wizja sprawiedliwo¶ci  jako podstawy państwa. Nie zapomina również o moralno¶ci, której nie można odł±czyć od polityki. Wyborem formy ustroju mieszanego nawi±zuje on do ustroju przodków, który przetrwał do jego czasów w postaci zniekształconej i bardziej podatnej na różne przeciwno¶ci. Władza państwowa najlepiej reprezentowana przez organy zwierzchnie, symbolizuje jedno¶ć i godno¶ć społeczeństwa, w tym każdej jednostki z osobna. Zatem społeczeństwo  powinno nie tylko przestrzegać praw ustanowionych przez władzę, lecz władców szanować, a nawet miłować jako symbol wspólnego i najwyższego dobra, będ±cego rękojmi± rozwoju i bezpieczeństwa zbiorowo¶ci. St±d idea praworz±dno¶ci odgrywa u Cycerona rolę podstawow±.

Państwo winno zagwarantować obywatelom piękne i szlachetne życie, możliwe do osi±gnięcia poprzez dobre wychowanie i kultywowanie cnót obywatelskich, tj. sprawiedliwo¶ć, zgoda, dobre obyczaje, szacunek, własno¶ć prywatna. Sam ustrój jednak nie wystarcza, potrzeba (zgoda stanów, „concordia  crolinum”)  zgody klas, m±dre poł±czenie. W państwie różnych stanów, najwyższego, najniższego i po¶rednich „daje” składn± cało¶ć - wewnętrzn±  równowagę, ona stanowi gwarancję własno¶ci i zaplecze reform ustrojowych. Jednak w momentach dla państwa przełomowych, w sytuacjach krytycznych rezygnuje on z  koncepcji harmonijnej równowagi władz na rzecz monarchii, w której władza spoczywa w ręku męża stanu. On to w oparciu  o radę najlepszych będzie rozjemc± między walcz±cymi obozami.

b) idea sprawiedliwo¶ci

Sprawiedliwo¶ć - pochodzi z natury, a to wła¶nie ona, wg Cycerona, winna być jedyn± wskazówk± postępowania. Pragn±ł, aby filozofia uczyła ludzi, że osi±gn±ć cnotę można przez życie zgodne z natur±, któr± zdolny jest człowiek poznać swoim rozumem. Uważał, że istnieje wieczna i niezmienna sprawiedliwo¶ć uzasadniona boskim prawem natury, wi±ż± wszystkich ludzi. Żadna siła nie może zmienić prawa natury, a boski porz±dek obejmuje wszystkie narody. Człowiek sprawiedliwy oddaje każdemu to, co mu się należy, szanuje wszystkich, troszczy się o szczę¶cie rodzaju ludzkiego. Istnieje sprawiedliwo¶ć polityczna i naturalna. Na nie oparte jest  państwo, polega ona na nieprzestrzeganiu praw ludzkich (nie wszystkie s± sprawiedliwe), ale na przestrzeganiu  prawa natury jako prawa rozumu. Sprawiedliwo¶ć, to także nie naruszanie własno¶ci publicznej, po¶więconej bogom oraz prywatnej . Sprawiedliwo¶ć to cnota, która głosi „aby nikt nie wyrz±dzał szkody drugiemu, chyba, że byłby zmuszony przez wyrz±dzon± mu krzywdę”, „aby rzeczy wspólne były wspólne” (wymiana usług) jej podstaw± jest rzetelno¶ć - czyli stało¶ć i prawo¶ć w przyrzeczeniach i umowach. Czynnikami powoduj±cymi zapominanie o sprawiedliwo¶ci jest rz±dz± władzy, zaszczytów, sławy. St±d też pisarz wyróżnia ze względu na sprawiedliwo¶ć 2 rodzaje ?: sprawiedliwe (wypowiedziane, prowadz± do odzyskania utraconych rzeczy lub ataku), niesprawiedliwe (bez przyczyny, zaborcze).

c) prawa człowieka

Obowi±zuj±ce prawo, które istniało obok wiecznego i niezmiennego prawa natury, nazywał Cycero prawem ludzkim. W ramach tego prawa wyróżniał in gentium i in avite. Pierwsze miało wyrażać idee prawne całej ludzko¶ci, traktował je jako najdoskonalsze odbicie prawa natury. Drugie natomiast, ins civice, było prawem poszczególnych narodów. Prawa, stwierdza Cyceron, maj± moc obowi±zuj±c± jedynie wówczas, gdy wywodz± się od pierwotniejszego od nich prawa natury (lexnaturalis), tzn., gdy potwierdzaj± i utwierdzaj± w różnych szczególnych zastosowaniach owe ogólne i najbardziej oczywiste zasady uznawane przez wszystkie istoty rozumne, jak np. zasada „oddaj każdemu, co jego”). Prawo natury jest rozumem i racj± mędrca, tudzież  miernikiem  sprawiedliwo¶ci i niesprawiedliwo¶ci, toteż stanowi Ľródło praw stanowionych, a je¶li władca państwa tworzy prawa sprzeczne z „lex naturalis” to nie s± one wła¶ciwie prawem, a państwo nim rz±dzone nie jest wła¶ciwie państwem. Prawo stanowione winno być równe wobec wszystkich (w rzeczywisto¶ci tak nie było), tylko mężczyĽni (zgodnie z nim) mog± uczestniczyć w życiu społecznym i politycznym, niewolnictwo stanowi wyraz normalno¶ci, ale niewolnik to też człowiek i należy mu się odpowiednie traktowanie - ma prawo do godno¶ci, w my¶l owych praw człowiek winien żyć cnotliwie.

d) podstawy  dobrze zorganizowanego społeczeństwa

1. Nienaruszalno¶ć prawa własno¶ci „Sprawiedliwo¶ć wymaga, aby rzeczy wspólne miano za wspólne, rzeczy należ±ce do poszczególnych osób za ich prywatn± własno¶ć. Ale z natury nic  nie jest prywatn± własno¶ci±. Powstała ona albo na skutek dawnego zaboru, albo  w oparciu o przepisy prawa, albo w drodze losowania (...) ktokolwiek (...) będzie rz±dził państwem, powinien przede wszystkim baczyć na to, aby każdy zachował sw± własno¶ć i ażeby nieprzedsiębrano w interesie państwa niczego, co by  mogło uszczuplić maj±tki prywatne (...). Państwa  i społeczeństwa zostały stworzone głównie  po to, by każdy mógł zachować swoj± własno¶ć”.

2. Blokada uci±żliwego opodatkowania: „Trzeba dokładać starań, by obywatele nie płacili podatków. Za przodków naszych pobieranie podatków z powodu ubóstwa skarbu i częstych wojen zdarzało się wiele razy, lecz żeby się więcej nie przydarzyło, trzeba będzie okazywać przezorno¶ć na znaczny okres czasu na przód. Gdyby (...) ¶wiadczenia takie stały się konieczno¶ci±, trzeba zatroszczyć się, by wszyscy zrozumieli, że jeżeli pragn± swego ocalenia musz± się koniecznie podporz±dkować.

3. Zapewnienie każdemu zaspokojenia potrzeb: „Jakkolwiek bowiem  natura pozwala i bynajmniej nie sprzeciwia się, by każdy raczej dla siebie niż dla drugich zdobywał ¶rodki służ±ce do zaspokojenia potrzeb życiowych, to jednak nie zgadza się ona, by¶my nasze zasoby (...) zwiększali poprzez obrabianie drugich”. Najlepszym sposobem na zaspokojenie wszystkich potrzeb życiowych  człowieka jest podział ról i pomoc ze strony innych jedn.”

4. Idea „czystych r±k jako zasada negacji chciwo¶ci, egoizmu, interesu i korupcji.

Człowiek przystępuj±cy do działalno¶ci publicznej powinien rozważyć, czy zdoła rozwi±zać działania, jakie na nim będ± spoczywać; ludzie, którzy chc± stan±ć na czele państwa powinni troszczyć się o państwo - jako cało¶ć, tak aby nie skupić się na jednej sprawie, pomijaj±c inne. Winni mieć na celu dobro społeczne, a nie d±żyć  do zdobycia jak najwyższej pozycji - urzędu, nie powinni przyjmować prezentów, które wywieraj± na nich presję odwzajemnienia.

3. Geneza konfliktów społecznych: konflikt rodzi się w momencie wyboru pomiędzy tym co uczciwe  i zgodne z prawami natury) a nieuczciwe (wynikaj±ce z wewn. obci±żeń jedno¶ci - pogl±dy prywatne), tym co pożyteczne, a szkodliwe. Człowiek swym postępowaniem winien wyrażać zgodno¶ć z prawami natury, winien dokonywać wyborów słusznych, które przynosz± zadowolenie większo¶ci, a nie powinien kierować się wewnętrznymi zachowaniami przynosz±cymi korzy¶ci tylko jemu.

I tak wybór odpowiedniej formy rz±dów eliminuje groĽbę przewrotów, wojen obronnych, jednowładczych uzurpacji. „Brak tam bowiem przyczyny przewrotów, skoro każdy jest mocno postawiony na swoim miejscu i nie ma pod sob± przepa¶ci, do której mógłby być zepchnięty albo wpa¶ć sam”. Pożytek wszelkich posunięć trzeba mierzyć cnotliwo¶ci±, a wydzieranie czego¶ drugiemu dla własnych korzy¶ci jest przeciw naturze. Pożytek własny jednostek winien być pożytkiem całego społeczeństwa.

Tomasz Campanella (1568-1639)  - dominikanin, w 1603 r. skazany na dożywotnie więzienie, większo¶ć jego prac powstała w więzieniu, utrzymywał od 1611 r. korespondencję z Galileuszem, ułaskawiony w

1629 r., zmarł w Paryżu (+).

„MIASTO SŁOŃCA” - warunki geograficzne, demograficzne i urbanistyczne

- miasto leży na wzgórzu  wznosz±cym się na rozległej równinie, dzieli się na 7 okręgów otoczonych murami, przecięte 4 brukowanymi ulicami, po 4 bramy, idealne warunki obronne (np. dostępu do 1 okręgu broni± bastiony, wieże, fosy i szeroki wał z ziemi; po¶rodku miasta wznosi się ¶wi±tynia,

- do morza prowadz± brukowane drogi, stolicę okalaj± wioski,

- nie brakuje informacji o wnętrzu ¶wi±tyni czy sypialniach Solariuszy, ale Campanella  nie okre¶la ilu ludzi mieszka w stolicy, ilu na prowincji, itd.

• PODZIAŁ I ORGANIZACJA PRACY - Obowi±zki i zajęcia rozłożone na wszystkich, tak że każdy pracuje zaledwie 4 godziny dziennie, im więcej sztuk i ? opanował Solariusz, tym większym cieszy się poważaniem, trudniejsze rzemiosła (np. kowalstwo) darz± szacunkiem i nikt się od nich nie uchyla; lżejszymi rzemiosłami trudn± się kobiety; duże znaczenie przykładaj± do rolnictwa - pozostawiwszy nielicznych obywateli w mie¶cie id± na pola orać, siać itd., hoduj± zwierzęta, żadna ułomno¶ć fizyczna nie powoduje próżniactwa, np. ? pełni straż, ¶lepy grępluje wełnę rękami itp.

• ŻYCIE CODZIENNE - mężczyĽni i kobiety nosz± podobny ubiór, maja wspólne domy mieszkalne, łóżka i wszelkie inne niezbędne rzeczy, pracuj± przez 4 godziny, pozostały czas przeznaczaj± na przyjemn± naukę, dysputy, czytanie, pisanie, spacery, rozwijanie ducha i ciała, graj± w piłkę, palanta, rzucaj± oszczepem, strzelaj± z łuku itd.; dbaj± o higienę, umiarkowanie w piciu (młodzież do 19 roku życia - zakaz picia),  posiłki s± spożywane wspólnie (usługuje przy stołach młodzież).

• ZASADY ŻYCIA • WŁADZE - Głow± państwa jest kapłan - METAFIZYK, u jego boku 3 współwładcy. Moc (sprawy wojny i pokoju). M±dro¶ć (nauka, szkoły, ma pod sob± tylu funkcjonariuszy ile jest nauk: Poeta, logik, geometra itd.). ? maj± ułatwione opanowanie nauk dzięki obrazom przedstawiaj±cym wszystkie nauki, które pokrywaj± ?; Miło¶ć (trzeci triumwir) ma pieczę nad rodzeństwem dzieci i dba o to aby zwi±zek mężczyzny z kobiet± wydał jak najlepsze potomstwo. Dzieci s± przez 2 lata z matk±, następnie przechodz± pod opiekę kierowniczek lub kierowników; do 6 roku życia razem z innymi dziećmi bawi±c się poznaj± abecadło, ćwicz± fizycznie, ucz± się języków; po ukończeniu 6 lat poznaj± nauki przyrodnicze, następnie ucz± się rzemiosła, mniej zdolne wysyła się na wie¶. METAFIZYK, MOC, MˇDRO¦Ć I MIŁO¦Ć Sˇ nieusuwalni, chyba że sami ust±pi± godno¶ć ich zdaniem m±drzejszemu, zdolniejszemu i bardziej prawemu; pozostałych funkcjonariuszy zmienia się zależnie od woli ludu.

PRAWA I WYMIAR SPRAWIEDLIWO¦CI. Prawo jest zwięzłe i proste. Solariusze stosuj± powszechnie jego zalecenia. Ewentualne kary maj± na celu głównie resocjalizację, jednak przy poważniejszych przestępstwach - „oko za oko” - wł±cznie z kar± ¶mierci. Wyroki ferowane przez sędziów mog± być łagodzone przez METAFIZYKA.

• PIENIˇDZE • Solariusze sami ich nie używaj±, służ± im tylko do opłacania wywiadu i w handlu; nie maj± dla nich warto¶ci (brak własno¶ci)

• WŁASNO¦Ć • nie ma własno¶ci prywatnej - maj± wspólne domy mieszkalne, sypialnie, łóżka itd. Co 6 miesięcy kierownicy wyznaczaj± kto w jakim kręgu będzie spał, kto w jednej sypialni, a kto w drugiej itd.

• RELIGIA • Najwyższym kapłanem Metafizyk, duże znaczenie spowiedzi - władza dowiaduje się jakie przewinienia ludno¶ć najczę¶ciej popełnia. ¦więta religijne s± ¶więtami państwowymi. Religia umacnia więzi społeczne i propaguje cnoty obywatelskie.

• WOLNO¦Ć • hmm

TYPY WSPÓLNOTOWE W SPOŁECZEŃSTWIE SOLARIUSZY

I ICH FUNKCJE

1) WSPÓLNOTA MORALNA - doskonali moralnie jednostkę. Jednostka we wspólnocie gubi swój egocentryzm, za moralno¶ć jednostki odpowiedzialna jest cała Wspólnota, ma obowi±zek przekonania jednostki, że post±piła Ľle i musi ponie¶ć karę

2) WSPÓLNOTA DÓBR MATERIALNYCH - oparta na współwłasno¶ci (wspólne domy, praca, posiłki). Rozdział dóbr w rękach funkcjonariuszy Campanella uważał, że brak własno¶ci  oczyszcza stosunki ludzkie z interesowno¶ci i nadaje uczuciom szlachetno¶ci.

3) WSPÓLNOTA DÓBR NIEMATERIALNYCH: takich jak wiedza, zaszczyty, rozkosz.  Swobodny jest tylko dostęp do wiedzy. O zaszczytach i rozkoszy decyduj± funkcjonariusze państwa.

4) GRUPOWY STYL ŻYCIA: powszechno¶ć pracy, równe prawa, życie zdeterminowane przez państwo, wszystko wspólne od spraw społecznych do najbardziej intymnych (np. kwestia rozmnażania)..

TOMASZ HOBBS

1. WPROWADZENIE

Tomasz Hobbs 1588-1679 przedstawiciel epoki XVII wieku, epoki angielskiego o¶wiecenia. Epoka charakteryzowała się kryzysami ideowymi, postępem polegaj±cym na rozwoju form wczesnokapitalistycznych, wzro¶cie aspiracji mieszczańskich, wywieraniu wpływu rozwijaj±cych się nauk ¶cisłych na ¶wiatopogl±d. Coraz  lepiej zaczynano dostrzegać niedostatki polityki państw feudalnych. Niezno¶na stawała się kuratela państwa nad producentem i kupcem, pasożytowanie dworu i arystokr. na ekonomice wczesnokapitalistycznej, przywileje podatkowe szlachty i kleru. Poddaństwo chłopów komplikowało sytuację na rynku pracy i ograniczało siłę nabywcz± chłopstwa..

Człowieka pojmowano coraz chętniej jako czę¶ć wielkiego mechanizmu natury. Racjonalizm epoki wyrażał się w przekonaniu, iż człowiek może swym rozumem ogarn±ć tajemnice natury i wyzyskać je dla swoich potrzeb. Rozważania nad uniwersaln± natur± ¶wiata sprzyjały też refleksji nad sprawami ludzkimi i ponadczasowym wymiarze: wiek XVII my¶lał przeważnie ahistorycznie. Wierzono w możno¶ć  rozumowego poznania zasad prawa natury. Uważano, iż racjonalne prawa natury maj± ¶cisło¶ć matematycznego pewnika.

2. KONCEPCJA PRAWA NATURY A PROBLEM WOLNO¦CI

• z natury człowiek jest egoist±; każdy pragnie mieć więcej dóbr, władzy i poważania; egoizm popycha ludzi do konfliktów, rabunków i przemocy; w stanie naturalnym, gdzie nie ma hamulców dla ludzkich skłonno¶ci toczy się wojna każdego z każdym (wszyscy przeciw wszystkim). W takim stanie nie ma miejsca na pracowito¶ć, bo jej  owoce s± niepewne ... nie ma wiedzy ... nie ma sztuki, ani umiejętno¶ci, ani społeczno¶ci. „Jest tylko bezustanny strach i niebezpieczeństwo gwałtownej ¶mierci. Według Hobbsa życie człowieka w stanie natury jest samotne, biedne, zwierzęce i krótkie”. Człowiek jest wilkiem dla swoich bliĽnich.

• „idea ludzi nieznaj±cych władzy, żyj±cych w stanie przedpaństwowym była twórczym układem Hobbsa do dziejów my¶li społecznej. Jednakże obraz tego stanu był u niego transpozycj± ocen dotycz±cych społeczeństwa wczesnokapitalistycznego” (Baszkiewicz, Ryszka HDPiP).

• wolno¶ć w stanie natury to tzw. wolno¶ć subiektywna - daje ona każdemu prawo do wszystkiego, nawet do ciała innego człowieka; innymi słowy człowiek jest nieograniczony w swym działaniu „któremu w tych rzeczach, jakie przy swojej sile i swoim dowcipie jest on zdolny uczynić; nic nie przeszkadza mu, by czynił co ma wolę czynić”. („Lewiatan”)

3. KONCEPCJA SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO A WOLNO¦Ć JEDNOSTKI

• u Hobbsa państwo  identyfikuje się ze społeczeństwem i powstaje, gdy każdy z ludzi wyrazi następuj±cy akt woli: „daję upoważnienie i przekazuję moje upoważnienia do rz±dzenia temu oto człowiekowi lub temu zgromadzeniu, pod tym warunkiem, że i ty przekażesz mu swoje uprawnienia i upoważnisz go do wszystkich jego działań w sposób podobny” (Lewiatan) - wielo¶ć ludzi zjednoczona w jedn± osobę - PAŃSTWO - Lewiatana- Boga ¶miertelnego, któremu zawdzięcza pokój o obronę.

• z zawarciem umowy społecznej każdego z każdym znika wolno¶ć naturalna ludzi, pojawia się życie społeczne, prawo, chroniona własno¶ć prywatna, zabezpieczenie życia obywateli oraz ich ekonomicznego działania.

• ugody i umowy to więzy sztuczne zwane prawami państwowymi i z nich wypływa zagadnienie wolno¶ci obywatelskiej a pojawia się ona w aspektach, o których nie mówi prawo czyli działania ludzkie poddane s± rozumowi zgodnie z zasad± umowy każdego z każdym nie mam już prawa zabić innego człowieka, nie wolno mi zawłaszczać jego dóbr; muszę działać według prawa ustanowionego przez suwerena; według prawa hamuj±cego egoizmy ludzkie poprzez siłę i groĽby, a tym samym uwalniaj±cego od życia w strasznym stanie natury; umowa zawarta jest jednak między jednostkami, suweren jej nie podlega - z nikim się o nic nie umawiał i nikt tedy „nie może być zwolniony ze swego poddaństwa pod pretekstem, że suweren nie zachował umowy” (znamiona absolutyzmu) - wynika on jednak z woli ludzi  i z dyrektyw rozumu

• jednostka w społeczeństwie obywatelskim jest ograniczona

• do życia społecznego człowiek stał się sposobny dzięki wychowaniu

• m±dry suweren pozostawia pewn± sferę wolno¶ci; poddaje sprawy do rozpatrzenia poddanymi zezwala na podjęcie dowolnej decyzji w sprawach:

a) kupowania i sprzedawania

b) zawierania umów między sob± (między poddanymi)

c) wyboru miejsca zamieszkania

d) sposobu odżywiania

e) wyboru zajęcia zarobkowego

f) zawierania małżeństw,

g) wychowania dzieci

4. ¬RÓDŁO LUDZKIEGO EGOIZMU

• stan wojny każdego z każdym (bellum omnium contra omnes); pragn±ć zachować swoje życie dbamy tylko o samych siebie niszcz±c przy tym innych,

• chęć posiadania jak największej ilo¶ci dóbr,

• chęć bycia najlepszym; posiadania największego poważania,

• brak jakiejkolwiek mocy, która hamowałaby popędy ludzkie prowadz±ce do konfliktów,

• samotno¶ć i strach przed innymi osobnikami ludzkimi żyj±cymi w stanie natury

5. DETERMINANTY SPOKOJU SPOŁECZNEGO

• podpisanie umowy społecznej każdego z każdym oraz poddanie się władzy wytypowanego reprezentanta, a także podporz±dkowanie się prawu przez niego stanowionym,

...