Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Wpływ rodziny
na powstawanie
i kształtowanie się chorób
„Rodzona stanowi układ ekologiczny, jako że pod pojęciem ekologii rozumie się od ponad stu lat wzajemne oddziaływania pomiędzy jednostką a jej otoczeniem. Rodzina stanowi dla każdego jej pojedynczego członka część świata zewnętrznego ze wszystkimi możliwymi czynnikami ryzyka w zakresie stosunków międzyludzkich. Nie oznacza to jakiegoś pomniejszania wartości tej wspólnoty, wskazuje jednak, że to jej nieprawidłowe układy mogą dawać konsekwencje, które można porównać ze skutkami nieprawidłowych zachowań- chociażby palenie tytoniu czy obżarstwa. Dlatego poddajemy pod dyskusję sprawę „rodziny jako czynnika ryzyka”.”
Dr med. B. Luban- Plozza
. Czynniki ryzyka.
Rodzina odgrywa niemalże najważniejszą rolę w procesie uspołeczniania się człowieka. Zachowanie rodziny może stanowić pierwotny lub wtórny czynnik ryzyka pojawienia się schorzenia.
· Pierwotny czynnik- jeśli konstelacja rodzinna wywiera działanie patogenne bezpośrednio
· Wtórny czynnik- jeżeli rodzina wpływa na utajnione predyspozycje chorobowe, prowadząc do ich ujawnienia
Zestawienie wydarzeń z życia rodzinnego, które odbijają się zwykle na zdrowiu poszczególnych członków rodziny, a także mogą być przyczyną chorób i zaburzeń psychosomatycznych i psychicznych:
- śmierć- bliskiego członka rodziny
- śmierć- współmałżonka
- rozwód
- zdrady małżeńskie
- ważne zmiany w stanie zdrowia rodziny
- proces sądowy i kara więzienia jednego z członków
- alkoholizm
- zakończenie pracy zawodowej
- zaprzestanie współżycia seksualnego
- opuszczenie domu przez dzieci
- macierzyństwo
Zachowania szczególnie ważne dla zdrowia, które są socjalizowane i realizowane w rodzinie to:
- zachowanie higieny związane z higieną osobistą i higieną otoczenia, np. mycie rąk, zmiana pościeli
- zachowania związane z higieną psychiczną, np. radzenie sobie ze stresem, rozwiązywanie konfliktów
- zachowanie związane ze sposobem odżywiania, np. liczba i pora posiłków, ich jakość- i urozmaicenie
- zachowania związane ze wzorami spędzania wolnego czasu, np. dbanie o samo istnienie wolnego czasu, spotkania towarzyskie
- stosowanie używek, np. palenie papierosów, wzory picia alkoholu
- zachowanie w chorobie
. Etiologia wybranych schorzeń.
- nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, zawał, psychopatia- mogą być- skutkiem nieprawidłowego przebiegu socjalizacji dziecka
- choroba wrzodowa, choroby alergiczne- łączona z długotrwałym kilkuletnim napięciem i złym współżyciem rodziców
- zaburzenie pola widzenia, czynnościowy paraliż, zaburzenie chodzenia- lękotwórcza sytuacja konfliktowa
- wymioty, biegunki, zaparcia- stany lękowe
. Pozycja społeczna.
Liczne badania potwierdziły, że takie negatywne zjawiska zdrowotne, jak: wcześniactwo, urodzenia martwe, śmierć niemowląt, są częstsze w rodzinach o niskiej pozycji społeczno- ekonomicznej. Również i teraz dowodzi się, ze w krajach wysoko rozwiniętych, dzieci niewykwalifikowanych pracowników chorują częściej na infekcje dróg oddechowych, zaburzenia trawienne czy choroby zakaźne.
Środowisko rodzinne ma również podstawowe znaczenie przy analizie chorób psychicznych.
. Dziedziczenie.
Rodzice dzieci mogą mieć wpływ na jego stan zdrowia wcale o tym nie wiedząc, czy też nie popełniając błędów wychowawczych lub w socjalizacji potomstwa.
Niejednokrotnie sposób zawierania małżeństwa w obrębie jednej grupy sprzyjać może dziedziczeniu poszczególnych cech warunkowanych genetycznie. Wiele chorób może być przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Tak jak np. cukrzyca, hemofilia, łuszczyca czy daltonizm.
. Relacje między współmałżonkami.
Przeprowadzone badania niejednokrotnie dowodziły, że to czy pacjent ma rodzinę czy też nie, ma wpływ na przebieg choroby. Jednym z takich badań było obserwowanie pacjentów w wieki 25-75 lat z potwierdzonym klinicznie zawałem mięśnia sercowego. Czteroletnie śledzenie ich losów dało następujące wyniki:
18% badanych miało w tym okresie kolejny zawał serca, przy czym istotnym jest fakt iż częściej występował on u osób samotnych
Wskaźnik umieralności w grupie samotnych okazał się ponad 2-krotnie wyższy niż u pacjentów z rodzinami
Inne badania objęły 192 pacjentów po zawale serca i powyżej 65 roku życia.
Obserwacje trwały 6 miesięcy:
39% badanych zmarło, przy czym większość z nich nie miało wsparcia emocjonalnego
zależność ta była podobna dla kobiet i mężczyzn
Podobne badania prowadzone były na australijskich uczelniach i wyniki pokrywały się ze wspomnianymi:
Mężczyźni którymi opiekują się żony żyją ok. 5 lat dłużej.
. Rodzina fasadowa
Rodzina fasadowa na zewnątrz przedstawia się harmonijnie i ukrywa własne konflikty. W tego typu rodzinie wytwarza się zwykle mocna jedność emocjonalna oraz izolacja od świata zewnętrznego co prowadzić może do sytuacji, gdy lekarz traktowany jest wrogo a cała instytucja medyczna zostaje odsunięta.
Oczywiste jest, że dziecko ze schorzeniem psychosomatycznym potrzebuje lekarza. Jednak dziecko może być w takim wypadku podsunięte do leczenia w miejsce jego rodziców który są przyczyną zaistniałej sytuacji. Dlatego tak ważne w procesie terapeutycznym jest łączenie do leczenia całej rodziny, będącej przyczyną choroby.
. Emocjonalny analfabetyzm
Brak komunikacji, nazywany także głupactwem kontaktowym przedstawia się w kilku przykładach:
Zespół milczącego, oschłego męża
Mąż jest często nieobecny w domu i zajmuje się wyłącznie pracą. Jest milczący i ogranicza swoja funkcje do zarabiania pieniędzy. Nie interesuje się życiem rodzinnym.
Żona w takim przypadku ujawnia objawy psychosomatyczne- osłabienie, oziębłość, bóle lędźwiowe, nerwice.
Zespół teściowej
Przebiega u synowej z dolegliwościami czynnościowymi żołądkowo- jelitowymi, nudnościami i wymiotami.
Zespół charakterystyczny dla żon w osiedlach podmiejskich
Niedostateczna przestrzeń mieszkalna, monotonia architektoniczna i socjalna przyczynia się do wyczerpania psychicznego i somatycznego co w konsekwencji ujawnia się dopiero u dzieci- moczeniem się, jąkaniem czy trudnościami w szkole.
Zespół rozwodu i pozbawienia
Przeważnie na kobietę spada ciężar opieki nad dziećmi co wytwarza u niej poczucie nadmiernego przeciążenia. Zespół zjawisk temu towarzyszących sprzyja nieprawidłowemu rozwojowi dziecka a przy tym wystąpieniu zaburzeń psychosomatycznych.
Bibliografia:
Rodzina a problemy zdrowia i choroby, I. Taranowicz [w:] Zdrowie i choroba- wybrane elementy socjologii medycyny,
pod red. J. Barański, W. Piątkowski, wyd. Atut 2002r.
Rodzina patogenetycznym i socjoetiologicznym czynnikiem ryzyka,
B. Luban- Plozza [w:] Socjologia medycyny. Wybór tekstów., pod red. S. Kosiński
http://health.ninemsn.com.au/wgfu/section.aspx