1200-3571-1-PB, Budownictwo

//-->.pos {position:absolute; z-index: 0; left: 0px; top: 0px;}PraceKomisjiGeoGrafiiPrzemysłuPolsKieGoTowarzysTwaGeoGraficzneGo212013MonikapłaZiakUniwersytet Pedagogiczny, Kraków, PolskaDomy energooszczędne i pasywne jako nieunikniona..przyszłość budownictwa w PolsceEnergy-Efficient and Passive Housesas the Inevitable Future of the ConstructionIndustry in PolandStreszczenie:W opracowaniu dokonano analizy możliwości wdrażania w Polsce budownictwa nisko-energetycznego, zwłaszcza pasywnego, które zgodnie z wytycznymi dyrektywy unijnej, do końca2020 r. stanie się standardem budownictwa we wszystkich krajach członkowskich. Omówiono stopieńzaawansowania i doświadczenia tego rodzaju budownictwa w państwach Europy Zachodniej, przedewszystkim w Niemczech, Austrii i krajach skandynawskich, a następnie wskazano możliwości i barie-ry dla jego wdrażania w Polsce, zwłaszcza w aspekcie utrudnień finansowych związanych z dotych-czasowym brakiem programów dofinansowujących budownictwo niskoenergetyczne oraz niedoboremtanich rodzimych rozwiązań technologicznych i materiałowych, a także w aspekcie nieuwzględnianiado tej pory tego rodzaju budownictwa w planowaniu przestrzennym.Autorka zwróciła uwagę na konieczność współpracy sfery naukowej i badawczo-rozwojowej z prak-tykami, tj. architektami, konstruktorami, producentami materiałów budowlanych i inwestorami w tejdziedzinie. Jako symptomy poszukiwań nowych rozwiązań technologicznych i materiałowych orazwspółpracy wyżej wymienionych środowisk podano przykłady z Małopolski.Abstract:The study presents an analysis of the possibility of implementing in Poland the low-ener-gy – especially passive – construction techniques in Poland, which according to recommendations ofEU directive is supposed to become a standard in all EU member countries until the end of 2012. Thelevel of advancement and experience in that kind of building in West Europe countries, especiallyGermany, Austria and Scandinavian countries, were described. Also, the possibilities and barriers ofimplementing it in Poland were shown, mainly in the aspect of financial impediments being the resultof current lack of programs funding the low-energy construction and the deficiency of cheap domestictechnological and material solutions, as well as in the aspect of failure to include that kind of buildingin the planning documents.The author paid attention to the need for the cooperation of scientists and researches with practitioners,i.e. architects, designers, building materials’ producers and investors in this field. As the symptoms oftechnological and materials searches of new solutions and cooperation among above mentioned profes-sions there were given examples from Małopolska region.Słowa kluczowe:budownictwo niskoenergetyczne, energooszczędne i pasywneKey words:low-energy, energy-efficient and passive construction174MonikapłaZiakWproWadzeNIeOpracowanie dotyczy przeglądu stanu zachodnioeuropejskiego i polskiego budownic-twa niskoenergetycznego – energooszczędnego i pasywnego, w aspekcie zapisu aktualnejdyrektywy unijnej dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków, ze szczególnymwskazaniem barieri możliwości technologicznych i finansowych wdrażania wymaganegow przyszłości standardu budownictwa w Polsce. W opracowaniu użyte zostały sformułowa-nia: dom (budynek) energooszczędny i pasywny (zamiennie: „niemal zeroenergetyczny”),których szczegółowe definicje zostały podane w tekście, a które określono ogólnie jakodomy (budynki) niskoenergetyczne.Drogę rozwoju polskiego budownictwa wyraźnie określiłaDyrektywa ParlamentuEuropejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 roku w sprawie charakterystyki ener-getycznej budynków,w myśl, której „Państwa członkowskie zapewniają, aby: a) do dnia 31grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii;oraz b) po dniu 31 grudnia 2018 r. nowe budynki zajmowane przez władze publiczne orazbędące ich własnością były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii” (Dz.U. L 153/21z 18.6.2010, art. 9). Przy czym budynek o niemal zerowym zużyciu energii oznacza „bu-dynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej określonej zgodnie z załącznikiemI. Niemal zerowa lub bardzo niska ilość wymaganej energii powinna pochodzić w bardzowysokim stopniu z energii ze źródeł odnawialnych, w tym energii ze źródeł odnawialnychwytwarzanej na miejscu lub w pobliżu” (Dz.U. L 153/18 z 18.6.2010, art. 2). W dokumen-cie stwierdzono, iż charakterystyka energetyczna budynku określana będzie na podstawieobliczonej lub faktycznej ilości energii zużywanej rocznie na jego ogrzewanie i chłodzenieoraz zaopatrzenie w ciepłą wodę (Dz.U. L 153 z 18.6.2010, Załącznik I). Należy zauważyć,że tak sformułowane zapisy nie określają wyraźnie dwóch najważniejszych kryteriów, jakienowo powstałe budynki władz publicznych po 2018 roku i pozostałe nowopowstałe budynkipo 2020 roku będą musiały spełnić, tj. nie podano jednoznacznie maksymalnego zużyciaenergii na jednostkę powierzchni na rok, ani nie określono jakide factobędzie wymaganyprocentowy udział energii ze źródeł odnawialnych (w tym energii wytwarzanej na miejsculub w pobliżu) w ogólnej ilości energii potrzebnej na ogrzewanie i pozyskanie ciepłej wodyużytkowej.Przesłanki do stworzenia wyżej cytowanego zapisu dyrektywy miały proweniencjęwieloraką, jednakże dwa aspekty okazały się najważniejsze. Pierwszą przesłanką stały siękonieczne działania nakierowane na ograniczenie zużycia energii, jako sposobu ogranicze-nia uzależnienia energetycznego Unii Europejskiej. Ograniczenie zużycia energii wykorzy-stywanej do budowy i eksploatacji budynków wydaje się istotne, zważywszy, iż obecniewłaśnie budynki odpowiadają za 40% rocznego zużycia energii w krajach członkowskich,a sektor budowlany rozwija się, prowadząc do wzrostu zużycia energii (Dz.U. L 153/13z 18.6.2010). Drugą przesłankę stanowiła konieczność zmniejszania zużycia energii ze źródełnieodnawialnych w celu ograniczenia światowej emisji gazów cieplarnianych, o co najmniej20% (a przy odpowiednich porozumieniach międzynarodowych nawet o 30%) poniżej po-ziomu z 1990 r., zgodnie z postanowieniami protokołu z Kioto z 1997 r. (Dz.U.05.203.1684)Domy energooszczędne i pasywne jako nieunikniona...175i jego przedłużenia z 2012 r. do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawiezmian klimatu UNFCCC z 1992 r. (Dz.U.96.53.238), a którego to protokołu Unia Europejskajest największym obrońcą. Ponadto, cytowana wyżej dyrektywa jest zgodna z wcześniej-sząDyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r.w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych,w myśl której, zgodniez założeniami redukcji emisji dwutlenku węgla, do 2020 r. aż 20% łącznego zużycia energiiw Unii Europejskiej ma pochodzić ze źródeł odnawialnych (Dz.U. L 140/17 z 5.6.2009).Wobec wymagań dyrektywy, standardem w krajach unijnych staną się w niedalekiejprzyszłości budynki „o niemal zerowym zużyciu energii”, co oznacza, iż będą to domywysoce energooszczędne. O ile w tzw. starych krajach unijnych, zwłaszcza w Niemczech,Austrii i Wielkiej Brytanii, już poradzono sobie z aspektem finansowym wdrażania takiegorodzaju budownictwa, gdzie koszty budowy domów „niemal zeroenergetycznych” wymaga-ją zaledwie kilku procent wyższych nakładów na budowę, niż w przypadku domów tradycyj-nych, a przy obniżonym popycie domów na energię w trakcie ich użytkowania stosunkowoszybko się zwracają, o tyle w Polsce koszty takie wymagają aktualnie ponad 20% wyższychnakładów finansowych niż na dom typowy, a ich zwrot nastąpi dopiero po kilkunastu lubnawet kilkudziesięciu latach.Jedyną alternatywą dla Polski, aby budownictwo spełniające wymagania dyrektywy niegenerowało znacznie wyższych kosztów niż budownictwo dotychczasowe i w rezultacie niedoprowadziło do powszechnego zastoju budowlanego, konieczne jest poszukiwanie nowychrodzimych, a więc tańszych, rozwiązań technologicznych w zakresie konstrukcji, materia-łów i urządzeń wymaganych do stosowania w tym szczególnym rodzaju budownictwa, orazstworzenie mechanizmu wsparcia finansowego ze strony państwa dla inwestorów i użytkow-ników.Przytoczony zapis dyrektywy powoduje jeszcze jeden rodzaj utrudnień, które dotych-czas nie były w Polsce brane szerzej pod uwagę. Są to utrudnienia związane ze specyficz-nymi wymaganiami lokalizacyjnymi dla domów o bardzo niskim zużyciu energii, który toaspekt winien zwrócić szczególną uwagę planistów przy tworzeniu miejscowych planówzagospodarowania przestrzennego.Wyżej sygnalizowane zagadnienia dotyczące problematyki wdrażania budownictwaniskoenergetycznego, zwłaszcza pasywnego, w szczególności obejmujące aspekt finansowy,poszukiwań technologicznych i materiałowych, współpracy środowisk naukowych i badaw-czych oraz praktyków, a także zagadnień wymogów lokalizacyjnych dla tego rodzaju do-mów stanowią przedmiot poniższego opracowania.specyfika doMów o niskich wyMaganiach energetycZnychW literaturze przedmiotu dotyczącej domów o niskim zapotrzebowaniu energetycz-nym w trakcie ich użytkowania najczęściej wymienia się domy energooszczędne i pasywne(często nazywane również „zeroenergetycznymi”). Terminologię tę stosują również prak-tycy wznoszenia tego rodzaju budynków. Określenie budynku jako energooszczędnego lub176MonikapłaZiakpasywnego wyznaczają przede wszystkim ramy, w których zawiera się ilość energii niezbęd-nej do jego ogrzewania na jednostkę powierzchni na rok.W Polsce już od 1 stycznia 2009 r. każdy istniejący budynek będący przedmiotemsprzedaży lub najmu, jak i ten nowo powstały, musi posiadać świadectwo charakterystykienergetycznej. Dokument ten określa wielkość energii wyrażonej w kWh na m2powierzchniużytkowej, jaka będzie niezbędna do zaspokojenia potrzeb związanych z użytkowaniem nie-ruchomości przez rok, jest ważny przez 10 lat (Dz.U.2009 nr 161 poz.1279). W warunkachpolskich, zgodnie z obliczeniami do świadectw energetycznych tradycyjny dom wymagana ogrzewanie energii w ilości około 65–120 kWh/m2/rok, podczas gdy dom o wyższychstandardach oszczędności energii, czyli dom energooszczędny potrzebuje maksymalnie50–70 kWh/m2/rok. Dla domów pasywnych natomiast wystarcza zaledwie 15 kWh/m2/rok(Tab. 1), przy czym należy zaznaczyć, że przykłady realizacji w standardzie pasywnymw naszym kraju są zaledwie pojedyncze.Tab. 1.Rodzaje budynków ze względu na roczne zużycie energii potrzebnej do ogrzewaniaRodzaj budynkuZużycie energiiŹródło wg literatury przedmiotuPiotrowski, Dominiak 2012: 44;Wnuk 2012: 18; Węglarz, Stępień 2011: 5.Piotrowski, Dominiak 2012: 44;Węglarz, Stępień 2011: 5;Stachowicz, Fedorczak-Cisak 2007: 137;Kasperkiewicz 2005: 4.Wnuk 2012: 11; Węglarz, Stępień 2011: 6; Kaczkowska2009: 8; Wnuk 2007: 14; Kasperkiewicz 2005: 4.Tradycyjny spełnia-jący obecne normy ≤120 kWh/m2energetyczneEnergooszczędny≤50-70 kWh/m2Pasywny≤15 kWh/m2Źródło: opracowanie własneW celu osiągnięcia standardu domu energooszczędnego konieczne jest zastosowanieprzynajmniej kilku zabiegów adaptacyjnych, które przy obecnej wiedzy architektoniczneji konstruktorskiej oraz możliwościach technicznych i materiałowych nie są problematycz-ne, aczkolwiek w warunkach polskich wiążą się z kilkuprocentowym wzrostem kosztówbudowy w stosunku do kosztów budowy domu tradycyjnego. Z czasem jednak dostępnośćzastosowań z zakresu budownictwa energooszczędnego z pewnością będzie się powiększać,a koszty implementacji powoli, lecz systematycznie będą spadać. Do najważniejszych zabie-gów mających na celu ograniczenie zużycia energii przyszłego budynku, głównie poprzezeliminację strat ciepła, należą: odpowiednie usytuowanie budynku względem nasłonecznie-nia i kierunków wiatru oraz rzeźby terenu, maksymalnie zwarta forma budynku, minimalnailość mostków termicznych (Kaczkowska 2009). Domy energooszczędne z założenia dająkomfort termiczny, lecz ze względu na swoją szczelność muszą posiadać wysoce sprawnysystem wentylacji. Z tego względu często stosuje się w nich zamiast grawitacyjnej – mecha-niczną wentylację z wymiennikiem powietrza, czyli rekuperator, który zapewniając dobrąwymianę powietrza dodatkowo przyczynia się do obniżenia kosztów ogrzewania budynkuDomy energooszczędne i pasywne jako nieunikniona...177– świeże powietrze dopływające z zewnątrz jest automatycznie ogrzewane przez zużyte cie-płe powietrze, usuwane mechanicznie z budynku (Kaczkowska 2009: 54). Ponadto, domyenergooszczędne, aby w użytkowaniu były bardziej ekonomiczne, mogą zostać wyposa-żone w instalację solarną, pobierającą energię z promieniowania słonecznego, służącą doogrzewania wody, jak też systemy grzewcze z pompą ciepła, umożliwiające wykorzystaniezasobów energii odnawialnej zawartej w środowisku otaczającym budynek: w powietrzu at-mosferycznym, gruncie, wodzie powierzchniowej lub gruntowej. O ile w przypadku domówenergooszczędnych, aby uzyskać właściwe im standardy energooszczędności, zainstalowa-nie takich urządzeń nie zawsze będzie konieczne, o tyle w przypadku domów pasywnych,stanowiących wybitny rodzaj domów niskoenergetycznych, okaże się nieuniknione.Definicja domu pasywnego, sformułowana jeszcze w 1988 r. przez Wolfganga Feista,jednego z najbardziej uznanych ekspertów w omawianej dziedzinie, założyciela InstytutuDomu Pasywnego w Darmstadt (Passivhaus Institut), brzmi następująco: „Dom pasywnyjest budynkiem o ekstremalnie niskim zapotrzebowaniu na energię do ogrzewania wnętrza(15 kWh/m2/rok), w którym komfort termiczny zapewniony jest przez pasywne źródła(mieszkańcy, urządzenia elektryczne, ciepło «słoneczne», ciepło odzyskane z wentylacji),oraz dogrzewanie powietrza wentylującego budynek. Tak, że nie potrzebuje on autono-micznego, aktywnego systemu ogrzewania” (Wnuk 2012: 10–11). Aktualna definicja pu-blikowana przez Passivhaus Institut została wyrażona następująco: „A Passive House isa building, for which thermal comfort (ISO 7730) can be achieved solely by post-heating orpost-cooling of the fresh air mass, which is required to achieve sufficient indoor air qualityconditions – without the need for additional recirculation of air” (www.passipedia.passiv.de).Jest to definicja czysto funkcjonalna, nie zawiera wartości liczbowych dotyczących zapotrze-bowania energetycznego. „Dom pasywny” jest pojęciem ogólnym, oznaczającym budynek,w którym komfort cieplny osiąga się poprzez wykorzystanie biernych (pasywnych) źródełenergii, odpowiedniej izolacji termicznej i szczelności, odzysku ciepła oraz wewnętrznychźródeł ciepła.Podsumowując przytoczone definicje, na potrzeby niniejszego opracowania możemy wy-znaczyć następujące ramy charakteryzujące domy energooszczędne i pasywne: domy ener-gooszczędne – zużywające na ogrzewanie maksymalnie 70 kWh/m2/rok, niekoniecznie przywykorzystaniu odnawialnych źródeł energii; domy pasywne – potrzebujące na ogrzewaniemaksymalnie 15 kWh/m2/rok, przy znacznym lub całkowitym udziale energii odnawialnej.doświadcZenia budownictwa pasywnego weuropieZachodniej i wpolscePoniżej zaprezentowane zostały pierwsze doświadczenia i najważniejsze osiągnięciaw zakresie budowy domów pasywnych. Do przeglądu wybrano budownictwo pasywne, jakonajbardziej odpowiadające wymaganiom stawianym przyszłemu budownictwu w zapisachdyrektywy unijnej.Domy o parametrach zbliżonych do współczesnych domów pasywnych zaczętobudować już w latach 70. i 80. XX wieku. W Europie pionierami w tym zakresie były kraje

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

hannaeva.xlx.pl