Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
www.stiudent.pl
MAGDALENA DZIUBIŃSKA
UNIWERSYTET W BIAŁYMSTOKU
WYDZIAŁ PEDAGOGIKI I PSYCHOLOGII
II ROK PEDAGOGIKA WCZESNOSZKOLNA (Z); GR IV
BEZDOMNOŚĆ
DEFINICJE BEZDOMNOŚCI I CZŁOWIEKA BEZDOMNEGO, KATEGORIE LUDZI BEZDOMNYCH
Bezdomność jest przedmiotem zainteresowań wielu dyscyplin naukowych. Może być rozpatrywana z punktu widzenia ekonomii, filozofii, psychologii, socjologii, polityki społecznej, pracy socjalnej a także pedagogiki. Dzięki temu istnieje bardzo wiele różnorodnych definicji (brak jest uniwersalnej definicji). Postaram się przytoczyć te najistotniejsze z punktu widzenia pedagogiki społecznej.
Nowa Encyklopedia Powszechna PWN z 1995 roku definiuje bezdomność jako ”zjawisko społeczne polegające na braku domu lub miejsca stałego pobytu gwarantującego jednostce lub rodzinie poczucie bezpieczeństwa, zapewniającego schronienie przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi oraz zaspokojeniem podstawowych potrzeb na poziomie uznawanym w danym społeczeństwie za wystarczający (…) Bezdomność jest jedyną z dziedzin będących przedmiotem polityki społecznej państwa”, poddania się wymaganiom społeczeństwa, niewielką odpornością na , czy . Odporność ludzi na różne sytuacje i przyczyny jest różna. Jedni- te same sytuacje znoszą dzielnie, walczą o przetrwanie i rozwiązują problemy. Zwracają się wcześnie o pomoc i otrzymują ją, dają sobie jakoś rade. Inni zaś, gdy spotykają ich kłopoty i bardzo trudne problemy życiowe, uginają się pod ich brzemieniem, gubią całkowicie orientację. To oni najczęściej sięgają po alkohol czy narkotyki, wywołują swym zachowaniem problemy małżeńskie, rodzinę, tracą pracę, zadłużają się, na koniec tracą dom. Przykładów dalszych można by mnożyć.
W Encyklopedii Pedagogicznej XXI wieku odnaleźć można cztery główne przyczyny bezdomności:
1) materialne (związane np. z utratą mieszkania, złą kondycją finansową);
2) rodzinne (związane m.in. z szerokim spektrum życia małżeńskiego);
3) osobiste (związane np. ze złym stanem zdrowia- fizycznego, psychicznego);
4) instytucjonalne (związane np. z wcześniejszym pobytem w zakładach penitencjarnych czy problemem uchodźstwa)
Natomiast A. Durczak- Walczak wymienia następujące przyczyny bezdomności:
§ Społeczne, do których zalicza m.in. sytuacje społeczno- ekonomiczne, których efektem jest wzrastające bezrobocie i postępująca likwidacja hoteli robotniczych, brak miejsc w szpitalach lub zakładach opiekuńczych dla osób z różnymi zaburzeniami natury psychicznej lub osób upośledzonych, które nie wymagają ciągłej hospitalizacji, brak miejsc dla rencistów, emerytów i starców w domach opieki społecznej, brak opieki nad wychowankami domów dziecka po ukończeniu 18-tego roku życia i nie zapewnieniu im mieszkania, brak środków pomocy dla osób zarażonych wirusem HIV;
§ Czynniki związane z patologią i chorobami, do których zalicza się alkoholizm, przestępczość (większość osób bezdomnych to byli więźniowie), brak opieki ze strony najbliższych, w przypadku kobiet z dziećmi zalicza się jeszcze- prostytucję oraz alkoholizm i psychopatię męża (znęcanie się nad rodziną);
§ Czynniki natury psychologicznej, zalicza się do nich przede wszystkim świadomy wybór innego sposobu życia, odmiennego sytemu wartości (typ tzw. „wiecznego wędrowca”, „tułacza”;
§ Czynniki natury prawnej, wynikają one m.in. z obowiązującej Ustawy z dnia 1.04.1995 dającej możliwość eksmitowania lokatora za długi, zaległości w opłatach czynszu;
Podobną klasyfikację przyczyn przechodzenia w stan bezdomności stosują B. Bartosz i E. Błażej. Zdaniem obu autorek, do wymienionych przyczyn należy dodać m.in. rozwód bądź trwały rozpad innych więzi formalnych bądź nieformalnych, przemoc w rodzinie, schorzenia somatyczne i psychiatryczne, kalectwo. M. Jordan Wyróżnia ponadto przyczyny ekonomiczne, związane z niskimi zarobkami, wzrostem kosztów utrzymania, utratą pracy, brakiem środków na wynajęcie bądź zakup mieszkania przez usamodzielniających młodych ludzi, oraz klęski żywiołowe oraz katastrofy.
PROCES PRZECHODZENIA W STAN BEZDOMNOŚCI
Proces przechodzenia w stan bezdomności (stawania się bezdomnym) jest drogą długą, usłaną dramatycznymi problemami, trudnymi sytuacjami i tragicznym. Bezdomny nie jest efektem jakiegoś jednego, konkretnego aktu, ale skutkiem ciągu wydarzeń. Na proces przechodzenia w stan bezdomności składa się bardzo wiele czynników. Czynniki te można podzielić na dwie grupy:
§ Czynniki obiektywne- są to czynniki, które są niezależne od woli osoby;
§ Czynniki subiektywne- są to wszystkie czynniki, które są akceptowane, a nawet współtworzone przez osobę;
Należy wspomnieć także, że proces przechodzenia w stan bezdomności jest procesem, który trwa w czasie i ma swoją dynamikę. Dynamika ta jest uzależniona od splotu różnych przyczyn, cech indywidualnych osoby, a także od jej losów. Stawanie się bezdomnym można podzielić na etapy. Etapów tych jest pięć, każdy etap ma swoje cechy charakterystyczne, które odróżniają go od pozostałych etapów. Do poszczególnych etapów został sporządzony opis sytuacji, które go charakteryzują. Przedstawiono również wartości i zasady pracy socjalnej, cele pól działania, jak i potencjalne skutki. Ilustruje to ta oto tabela:
Lp.
Etap
Opis (przykłady)
Wartości i zasady pracy socjalnej
Cele pól działania
Potencjalne skutki
I
Załamanie planu życiowego i rozpad rodziny
-Kryzys uczuciowy, osobowościowy, wartości, zrywanie więzi, kontaktów, „zamykanie się” i izolacja.
-Utrata kwalifikacji zawodowych, bezrobocie.
-Losowe trudności ze zdrowiem, inwalidztwo i kalectwo.
-Trudności materialne i finansowe.
-Brak planu wyjścia z trudnej sytuacji, „poddanie się” Brniecie w długi.
-Patologiczne zachowania; skłonności do nałogów i uleganie im.
-Utrata poczucia bezpieczeństwa, uwięzienie.
-Inne, np. desperackie kroki.
-Działania na rzecz samostanowienia.
-Podtrzymanie, afirmacja osobowości.
-Afirmacja racjonalności.
-Zapewnianie dostępu do zasobów.
-Wzmocnienie klientów w celu rozwiązania problemu.
-Przygotowanie alternatywy określenia ról.
-Uzyskanie perspektywicznego spojrzenia.
-Korzystanie z zasobów, różne formy wsparcia, wspomagania i pomocy.
-Wzbogacenie poprzez lokalne programy.
-Praca socjalna w dziedzinie zatrudnienia.
Wyjście z etapu I lub brak efektów etap II
II
Ubóstwo
-Niedostatek pożywienia, długi.
-Cierpienia wynikające z zimna, braku odzieży, leków, obuwia itp.
-Brak środków finansowych na podstawowe potrzeby, świadczenia i zobowiązania (np. mieszkaniowe).
-Pogłębienie utraty poczucia bezpieczeństwa; zagrożenie szans życiowych; patologie.
-Działania na rzecz samostanowienia.
-Podtrzymanie, afirmacja osobowości.
-Zapewnianie dostępu do zasobów.
-Tworzenie polityki lokalnej i programów.
-Koordynacja świadczeń.
-Praca socjalna w dziedzinie zatrudnienia.
-Budowanie więzi.
Wyjście z etapu II lub z braku efektów etap III
III
Różne wymiary stawania się bezdomnym (kulturowy, egzystencjalny, psychologiczny, etyczno-moralny i in.)
-Akceptacja emocjonalna świadomościowa i utraty miejsca zamieszkania.
-Nowe nawyki „wędrowca”.
-Nowe kręgi kulturowe osób o podobnym położeniu.
-Przystosowanie do braku środków materialnych i finansowych.
-Patologie i dewiacje.
-Brak planu życiowego, postawa rezygnacji.
-Otaczający świat bez perspektyw i wartości.
-Działania na rzecz samostanowienia.
-Afirmacja racjonalności.
-Osiąganie odpowiedzialności.
-Odbudowa wartości.
-Afirmacja racjonalności.
-Tworzenie polityki lokalnej i programów.
-Wspomaganie i świadczenia.
-Opieka zdrowotna i rehabilitacja, leczenie uzależnień.
-Praca socjalna w dziedzinie zatrudnienia.
Wyjście z etapu III lub z braku efektów etap IV
IV
Przystosowanie do bezdomności
-Świadoma i emocjonalna akceptacja stanu bezdomności.
-Nabywanie nawyków bezdomnego w zakresie przemieszczania się, żywienia, higieny, ubioru, noclegów, leczenia i in.
-Związek z kręgami kulturowymi osób o podobnym położeniu.
...