Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
KULTURA ROSJI W XVI I XVII WIEKU
Zakończenie procesu jednoczenia ziem wielkoruskich i rozwój gospodarczy Rosji pociągnęły za sobą bardzo charakterystyczne i ważne następstwa w dziedzinie oświaty i kultury; nowe stosunki polityczne i ekonomiczne wymagały ludzi częściowo przynajmniej wykształconych. Nie można było sobie wyobrazić coraz ściślejszych stosunków między Rosją a innymi krajami czy dalszych nabytków terytorialnych - bez znajomości geografii. Powstanie urzędów centralnych zakładało konieczność dysponowania pewnym sztabem ludzi piśmiennych i mających jakieś wiadomości z dziedziny arytmetyki. Nadania na rzecz feudałów i zachodzące z innych przyczyn częste zmiany w układzie gruntów nie mogły być przeprowadzane bez geometrów. Wszystko to musiało spowodować dalszy rozwój szkolnictwa - adeptami jego byli niemal wyłącznie synowie szlacheccy. Z natury rzeczy niemałą rolę odegrać tu miało drukarstwo, którego początki datują się od czasów Iwana Groźnego. W 1564 r. Iwan Fiodorow i Piotr Mstisławiec wydrukowali w Moskwie książkę pt. Apostoł, wkrótce potem jednak musieli opuścić Rosję, ponieważ ostro wystąpiła przeciw nim cerkiew. Mimo to sztuki drukarskiej w Moskwie nie zarzucono, choć do końca XVII w. rozwijała się w słabym tempie i dopiero później wpłynęła w poważnym stopniu na rozwój życia umysłowego.
Nadal rozwijała się w XVI w. historiografia, powstawały nowe i przerabiano stare latopisy, pisano różne opowieści historyczne i dzieła o charakterze encyklopedycznym. Szczególnymi osiągnięciami poszczycić się może ówczesna publicystyka polityczna, reprezentowana przez samego cara Iwana IV. księcia Andrieja Kurbskiego i Iwana Pierieswietowa. Kurbski występował przeciw absolutyzmowi w posłaniach do cara i w swojej Historii o wielkim księciu moskiewskim, ideologii samowładztwa bronił i rozprawić się z bojarami radził Pierieswietow, doświadczony polityk i znawca spraw wojskowych, który przed przybyciem do Moskwy w 1538 r. poznał osobiście Polskę. Czechy i Węgry. W obronie uciskanego chłopstwa występował inny pisarz i myśliciel Jermo-łaj-Erazm.
Żywy ruch religijny w XVI w. i powstawanie dość licznych herezji odzwierciedlały się w literaturze polemicznej, przedstawiciele oficjalnej cerkwi natomiast pisali utwory o charakterze moralizatorskim, nawołujące do całkowitego podporządkowania się władzom duchownym i uznania istniejącego porządku rzeczy w dziedzinie stosunków społecznych.
Największe osiągnięcia szesnastowieczne; architektury rosyjskiej to bardzo liczne zamki (kremie) kamienne i otoczone murami (Kazań, Astrachań. Wołogda, Tuła) oraz kamienne lub drewniane cerkwie i całe zespoły budynków klasztornych. Do dziś podziw zwiedzających budzi chram Wasyla Błogosławionego na placu Czerwonym w Moskwie, zbudowany w latach 1555-1560 dla upamiętnienia triumfu nad chanatem kazańskim. Za Wasvla III zaczęto budowę klasztoru Nowodziewiczego w Moskwie, nad samą rzeką, m.in. dla celów obronnych; potem rozbudowywano go stopniowo i w ten sposób powstał wielki kompleks budynków klasztornych i cerkiewnych; najstarszy z nich, sobór Smoleński, zbudowano w latach 1524-1525. Władca wystąpił z inicjatywa jego budowy, ażeby upamiętnić zdobycie Smoleńska.
W dziedzinie techniki wojskowej najwyżej stała sztuka odlewania dział. Znaczny postęp zanotowano w XVI i XVII w. zarówno jeśli chodzi o ogólne wyposażenie techniczne oddziałów wojskowych, zwłaszcza w miarę powoływania nowych formacji, jak również o sztukę oblężniczą.
W XVII w. poszczególne dziedziny życia kulturalnego i obyczajowego przejść miały bardzo znamienną fazę rozwojową. Ściślejsze ramy chronologiczne tego okresu obejmują częściowo panowanie Michała Romanowa oraz rządy Aleksego i Fiodora. W okresie smuty i bezpośrednio po jej przezwyciężeniu sytuacja na polu kultury i oświaty nie mogł...