Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Zarządzanie środowiskowe jako system sprzyjający ekoinnowacyjności
449
Krzysztof Kud, Konrad Drozd
Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Ekonomii, Pracownia Naukowo-Dydaktyczna Informatyki
Gospodarczej
ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE JAKO SYSTEM
SPRZYJAJĄCY EKOINNOWACYJNOŚCI
1. Wprowadzenie
Umowa społeczna, do niedawna obowiązująca, zakładała wyprodukowanie
możliwie jak największej ilości jak najtańszego produktu. W pierwszej dekadzie
XXI wieku ta umowa dezaktualizuje się, gdyż wskutek rosnącej świadomości
konsumentów, decydującego znaczenia przy wyborze produktu, nabiera jakość
nabywanych towarów, a także postrzeganie producenta jako firmy przyjaznej
środowisku. Ponadto w związku z wejściem do Unii Europejskiej, Polska musi
respektować zaostrzone przepisy ochrony środowiska.
System EMAS – system ekozarządzania i audytu (
Eco
Management and
Audit Scheme
) jest zaprojektowany tak, aby pomóc przedsiębiorstwom odpo-
wiadać przed społeczeństwem za stan środowiska oraz zagwarantować kadrze
kierowniczej przedsiębiorstwa wsparcie dla działań na jego rzecz. Dzięki wpro-
wadzeniu systemu EMAS przedsiębiorstwa mogą odnieść wiele korzyści w róż-
nych obszarach działalności. EMAS stawia przed przedsiębiorstwem większe
wymagania niż standardy ISO. Uczestnictwo w tym systemie jest dobrowolne,
mimo to firmy bardzo często stosują się do zaleceń udziału w programie, zwięk-
szając tym samym wzrost konkurencyjności poprzez poprawę wizerunku firmy.
Efektywne funkcjonowanie przedsiębiorstwa produkcyjnego lub usługowego
wymaga od firm zaplanowanych i przemyślanych działań oraz ogromnego wy-
siłku techniczno-organizacyjnego. Potrzeby klientów rosną czasami szybciej od
postępu nowych technologii i wzrostu możliwości producentów.
W Polsce zaufanie klientów miały zapewnić normy serii ISO 14000, które
swą strukturą i budową opierają się na systemie zapewnienia jakości zgodnie
z normami ISO serii 9000. W wysoko rozwiniętych krajach udowodniono, że
przedsiębiorstwo niespełniające wymagań ISO 9000 nie jest w stanie wyprodu-
kować wyrobów o wysokiej jakości. Głównym celem norm środowiskowych
ISO 14000 jest dostarczenie informacji w zakresie zarządzania wpływem ich
produktów, procesów lub usług na środowisko. W ostatnich latach w Polsce
KRZYSZTOF KUD, KONRAD DROZD
450
nastąpił niewątpliwy postęp w zakresie ochrony środowiska, jednak działania te
koncentrują się głównie na ograniczeniu zagrożeń i częściowej likwidacji skut-
ków oraz egzekwowaniu opłat i kar. Wprowadzenie systemu zarządzania śro-
dowiskowego jest konieczne z wielu względów m.in. w zakresie działań dosto-
sowawczych w ramach integracji europejskiej.
2. Zarządzanie środowiskowe
Ochrona środowiska jest to bardzo ważny problem współczesności. Już na
początku lat osiemdziesiątych XX wieku przedsiębiorcy zaczęli wdrażać syste-
my zarządzania środowiskiem dotyczące zarządzania jego użytkowaniem,
kształtowaniem oraz ochroną
1
. W latach dziewięćdziesiątych dostrzeżono po-
trzebę ujęcia rozwijającej się koncepcji zarządzania środowiskowego w bardziej
formalne ramy. Pierwszą próbą było wydanie w 1991 roku przez Międzynaro-
dową Izbę Gospodarczą Karty Biznesu dla Zrównoważonego Rozwoju (tzw.
Karta Rotterdamska), zawierającej 16 zasad, którymi powinny kierować się
przedsiębiorstwa chcące przyczynić się do zrównoważonego rozwoju
2
. Ważną
cechą zarządzania środowiskowego, nazywanego również zarządzaniem ekolo-
gicznym, jest jego zintegrowanie z ogólnym systemem zarządzania przedsię-
biorstwem. Istnieje jednak różnica pomiędzy ochroną środowiska a systemem
zarządzania ochroną środowiska. Zarządzanie środowiskiem jest realizowane
głównie w odpowiedzi na wymagania ustaw i przepisów środowiskowych. Za-
sadniczym celem zarządzania środowiskowego jest ochrona życia ludzkiego,
a także ochrona wszystkich form żyjących
3
.
Systemem zarządzania (sterowania) środowiskiem nazywa się wyodrębnio-
ny i odpowiednio uporządkowany obszar, który jest związany z zarządzaniem,
użytkowaniem, ochroną oraz kształtowaniem środowiska przyrodniczego. Istotą
tego systemu jest to, że powinien zapewnić stały rozwój przedsiębiorstwa
w dziedzinie zarządzania środowiskowego
4
. Duże możliwości, jeżeli chodzi
o kształtowanie świadomości ekologicznej i współodpowiedzialności za stan
środowiska wśród przedsiębiorców, sprzyjające rozwiązywaniu problemów śro-
dowiskowych z wykorzystaniem partnerskiego dialogu i współdziałania instytu-
cji publicznych ze sferą biznesu daje upowszechnianie w przedsiębiorstwach, na
1
A. Matuszak-Flejszman,
Jak skutecznie wdrożyć system zarządzania środowiskowego we-
dług normy ISO 14001
, Poznań 2001, s. 81.
2
R. Pochyluk, P. Grudowski, J. Szymański,
Zasady wdrażania systemu zarządzania środo-
wiskowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001
, Gdańsk 1999, s. 36.
3
W. Sokołowicz, A. Srzednicki,
ISO System zarządzania jakością oraz inne systemy oparte
na normach
, Wyd. 3 zmienione i uaktualnione, Warszawa 2006, s. 28–29.
4
A. Matuszak-Flejszman,
Jak skutecznie
…, s. 81–82.
Zarządzanie środowiskowe jako system sprzyjający ekoinnowacyjności
451
zasadzie dobrowolności, systemów zarządzania środowiskowego, spełniających
wymagania stosownych, międzynarodowych i krajowych norm lub uzgodnio-
nych przez zainteresowane podmioty uregulowań o charakterze programowym.
Przede wszystkim są to normy PN-EN-ISO 14001 oraz normy związane z rozpo-
rządzeniem w sprawie możliwości dobrowolnego udziału organizacji w systemie
zarządzania środowiskowego i przeglądów ekologicznych (EMAS), programu
„Odpowiedzialność i troska” oraz Ruchu Czystszej Produkcji, działającego
zgodnie z Deklaracją Czystszej Produkcji przyjętą przez UNEP (
United Nations
Environmental Programme)
.
Systemy zarządzania środowiskowego, które są tworzone zgodnie z zasa-
dami określonymi w normach ISO 14000 i rozporządzeniu EMAS są najbardziej
rozbudowane, a także mają najbardziej rozwinięte procedury certyfikacji.
Aby zarządzanie środowiskiem było urzeczywistnione należy podjąć dzia-
łania w trzech podstawowych kierunkach:
– skutecznie promować wymienione systemy zarządzania środowiskiem,
zwłaszcza wśród małych oraz średnich przedsiębiorstw, co może wymagań
udzielenia pomocy publicznej z uwzględnieniem ograniczeń wynikających
z zasad oraz wsparcia finansowego,
– poświęcić więcej uwagi na podmioty, które mają wdrażać te systemy oraz na
jednostki weryfikujące i certyfikujące na spełnienie tych wymagań systemo-
wych, które dotyczą uzyskiwania ciągłej poprawy w zakresie oddziaływania
organizacji na środowisko,
– stworzyć odpowiednie warunki prawno-instytucjonalne, aby praktycznie reali-
zować i stosować w Polsce przepisy rozporządzenia EMAS
5
.
System zarządzania środowiskowego to część ogólnego systemu zarządza-
nia, która obejmuje:
– strukturę organizacyjną,
– planowanie,
– odpowiedzialność,
– zasady postępowania,
– procedury,
– procesy i środki potrzebne do opracowywania, wdrażania, realizowania, prze-
glądu i utrzymywania polityki środowiskowej
6
.
Zgodnie z definicja zawartą w normach ISO serii 14000 zarządzanie środo-
wiskowe to te aspekty ogólnej funkcji zarządzania, które dotyczą opracowania,
wdrożenia i realizacji polityki oraz celów środowiskowych jednostki organiza-
cyjnej.
5
M. Stefański,
Finanse w ochronie środowiska
, WSH-E we Włocławku, Włocławek 2004,
s. 20–21.
6
W. Sokołowicz, A. Srzednicki,
ISO System
…, s. 29.
KRZYSZTOF KUD, KONRAD DROZD
452
Nowoczesne podejście do wypracowania polityki ekologicznej musi bazo-
wać na zasadach zrównoważonego rozwoju, polityce społeczno gospodarczej,
jednak z zachowaniem równowagi pomiędzy rozwojem gospodarczym a zaso-
bami środowiska naturalnego.
3. Charakterystyka EMAS
Według Z. Korzenia
7
, program EMAS został uruchomiony, aby polepszyć
jakość środowiskowego zarządzania w przemyśle krajów członkowskich UE
i pomóc przedsiębiorstwom uzyskać przewagę konkurencyjną, będącą rezulta-
tem tych ulepszeń, jak również informować opinię publiczną o ich działalności
i rozwoju. Inicjatywa ta wykazuje, że zarządzanie środowiskowe jest fundamen-
talną częścią dobrego zarządzania, zrównoważonego rozwoju i podstawą dobre-
go funkcjonowania firmy.
W 1990 roku, na posiedzeniu Rady Unii Europejskiej, przedstawiono po-
mysł opracowania aktu prawnego dotyczącego systemów zarządzania środowi-
skowego. Początkowo zakładano nałożenie obowiązku podporządkowania się
wymaganiom rozporządzenia przedsiębiorstwom z ponad 50 sektorów przemy-
słu, jednak później założono dobrowolność wprowadzenia systemu zarządzania
środowiskowego.
Celem wprowadzenia rozporządzenia EMAS było:
– ciągłe poprawianie stanu środowiska w przedsiębiorstwie ze szczególnym
uwzględnieniem ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko do po-
ziomu odpowiadającego stosowaniu najlepszych ekonomicznie opłacalnych
technik,
– ciągłe zmniejszanie szkodliwych oddziaływań na środowisko w miejscu,
w którym zakład jest zlokalizowany,
– przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony środowiska,
– sformułowanie celów ekologicznych oraz poszczególnych kroków do osią-
gnięcia tych celów z wyszczególnionymi terminami oraz osobistą odpowie-
dzialnością,
– wdrożenie systemu zarządzania ochroną środowiska jako narzędzia realizacji
polityki ekologicznej,
– informowanie społeczeństwa w sprawach dotyczących ochrony środowiska,
– zobowiązanie pracowników najemnych, podwykonawców oraz dostawców do
przestrzegania norm zakładowych dotyczących ochrony środowiska
8
.
7
Z. Korzeń,
Ekologisyka
, Poznań 2001, s. 166.
8
A. Matuszak-Flejszman,
Jak skutecznie
…, s. 89.
Zarządzanie środowiskowe jako system sprzyjający ekoinnowacyjności
453
Każde państwo członkowskie UE miało obowiązek w ciągu 21 miesięcy od
publikacji rozporządzenia powołać jednostkę kompetentną, odpowiedzialną za
ustanowienie systemu i administrowanie systemem EMAS w danym kraju oraz
wyznaczyć organizację akredytującą i nadzorującą akredytowanych weryfikato-
rów środowiskowych.
Udział przedsiębiorstw w systemie EMAS nie jest obowiązkowy, jednak
system weryfikacji, akredytacji i rejestracji musiał zostać stworzony w każdym z
krajów Wspólnoty Europejskiej
9
.
Chociaż uczestnictwo w EMAS jest dobrowolne, organizacje często chcą
stosować się do zaleceń udziału w programie, podając jako przyczyny:
– zmniejszenie ryzyka związanego z wytwarzaniem wyrobów – 75
%
odpowiedzi,
– wzrost pozycji konkurencyjnej na rynku przez poprawę wizerunku firmy – 46
%
,
– zmniejszenie odpowiedzialności – 25
%
,
– zmianę właściciela lub likwidację – 15
%
,
– wymagania władz – 12
%
,
– wymagania firm ubezpieczeniowych – 12
%
10
.
EMAS można traktować również jako udoskonalenie ISO 14001, gdyż
do jego wdrożenia trzeba posiadać funkcjonujący system zarządzania środo-
wiskowego zgodny właśnie z ISO 14001
11
. Wdrożenie systemu zgodnego z
normą ISO jest częściowym wypełnieniem wymagań EMAS. Częściowym
dlatego, iż EMAS formułuje dodatkowe wymagania, które dotyczą poniż-
szych zagadnień:
1. wstępny przegląd środowiskowy. System EMAS wymaga takiego przeglądu
chyba, że organizacja posiada certyfikowany system ISO 14001, a zdefinio-
wane aspekty środowiskowe w ramach tego certyfikowanego systemu
uwzględniają wszystkie elementy podane w załączniku VI rozporządzenia
EMAS,
2. polityka środowiskowa. EMAS wymaga od organizacji dokonania identyfika-
cji właściwych przepisów ochrony środowiska i świadomości konsekwencji
wynikających z tych przepisów, gwarancji przestrzegania prawa w zakresie
przepisów ochrony środowiska oraz posiadania procedur pozwalających na
spełnianie tych wymagań w sposób ciągły,
3. deklaracja środowiskowa. Ma na celu dostarczenie społeczeństwu i innym
zainteresowanym informacji w zakresie wpływu organizacji na środowisko
oraz ciągłego doskonalenia działań prośrodowiskowych,
9
R. Pochyluk, P. Grudowski, J. Szamański,
Zasady wdrażania systemu zarządzania środowi-
skowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001
, Gdańsk 1999, s. 234.
10
W. Adamczyk,
Ekologia wyrobów
, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004,
s. 52–53.
11
www.info.ellaz.pl.
zanotowane.pl doc.pisz.pl pdf.pisz.pl hannaeva.xlx.pl
449
Krzysztof Kud, Konrad Drozd
Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Ekonomii, Pracownia Naukowo-Dydaktyczna Informatyki
Gospodarczej
ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKOWE JAKO SYSTEM
SPRZYJAJĄCY EKOINNOWACYJNOŚCI
1. Wprowadzenie
Umowa społeczna, do niedawna obowiązująca, zakładała wyprodukowanie
możliwie jak największej ilości jak najtańszego produktu. W pierwszej dekadzie
XXI wieku ta umowa dezaktualizuje się, gdyż wskutek rosnącej świadomości
konsumentów, decydującego znaczenia przy wyborze produktu, nabiera jakość
nabywanych towarów, a także postrzeganie producenta jako firmy przyjaznej
środowisku. Ponadto w związku z wejściem do Unii Europejskiej, Polska musi
respektować zaostrzone przepisy ochrony środowiska.
System EMAS – system ekozarządzania i audytu (
Eco
Management and
Audit Scheme
) jest zaprojektowany tak, aby pomóc przedsiębiorstwom odpo-
wiadać przed społeczeństwem za stan środowiska oraz zagwarantować kadrze
kierowniczej przedsiębiorstwa wsparcie dla działań na jego rzecz. Dzięki wpro-
wadzeniu systemu EMAS przedsiębiorstwa mogą odnieść wiele korzyści w róż-
nych obszarach działalności. EMAS stawia przed przedsiębiorstwem większe
wymagania niż standardy ISO. Uczestnictwo w tym systemie jest dobrowolne,
mimo to firmy bardzo często stosują się do zaleceń udziału w programie, zwięk-
szając tym samym wzrost konkurencyjności poprzez poprawę wizerunku firmy.
Efektywne funkcjonowanie przedsiębiorstwa produkcyjnego lub usługowego
wymaga od firm zaplanowanych i przemyślanych działań oraz ogromnego wy-
siłku techniczno-organizacyjnego. Potrzeby klientów rosną czasami szybciej od
postępu nowych technologii i wzrostu możliwości producentów.
W Polsce zaufanie klientów miały zapewnić normy serii ISO 14000, które
swą strukturą i budową opierają się na systemie zapewnienia jakości zgodnie
z normami ISO serii 9000. W wysoko rozwiniętych krajach udowodniono, że
przedsiębiorstwo niespełniające wymagań ISO 9000 nie jest w stanie wyprodu-
kować wyrobów o wysokiej jakości. Głównym celem norm środowiskowych
ISO 14000 jest dostarczenie informacji w zakresie zarządzania wpływem ich
produktów, procesów lub usług na środowisko. W ostatnich latach w Polsce
KRZYSZTOF KUD, KONRAD DROZD
450
nastąpił niewątpliwy postęp w zakresie ochrony środowiska, jednak działania te
koncentrują się głównie na ograniczeniu zagrożeń i częściowej likwidacji skut-
ków oraz egzekwowaniu opłat i kar. Wprowadzenie systemu zarządzania śro-
dowiskowego jest konieczne z wielu względów m.in. w zakresie działań dosto-
sowawczych w ramach integracji europejskiej.
2. Zarządzanie środowiskowe
Ochrona środowiska jest to bardzo ważny problem współczesności. Już na
początku lat osiemdziesiątych XX wieku przedsiębiorcy zaczęli wdrażać syste-
my zarządzania środowiskiem dotyczące zarządzania jego użytkowaniem,
kształtowaniem oraz ochroną
1
. W latach dziewięćdziesiątych dostrzeżono po-
trzebę ujęcia rozwijającej się koncepcji zarządzania środowiskowego w bardziej
formalne ramy. Pierwszą próbą było wydanie w 1991 roku przez Międzynaro-
dową Izbę Gospodarczą Karty Biznesu dla Zrównoważonego Rozwoju (tzw.
Karta Rotterdamska), zawierającej 16 zasad, którymi powinny kierować się
przedsiębiorstwa chcące przyczynić się do zrównoważonego rozwoju
2
. Ważną
cechą zarządzania środowiskowego, nazywanego również zarządzaniem ekolo-
gicznym, jest jego zintegrowanie z ogólnym systemem zarządzania przedsię-
biorstwem. Istnieje jednak różnica pomiędzy ochroną środowiska a systemem
zarządzania ochroną środowiska. Zarządzanie środowiskiem jest realizowane
głównie w odpowiedzi na wymagania ustaw i przepisów środowiskowych. Za-
sadniczym celem zarządzania środowiskowego jest ochrona życia ludzkiego,
a także ochrona wszystkich form żyjących
3
.
Systemem zarządzania (sterowania) środowiskiem nazywa się wyodrębnio-
ny i odpowiednio uporządkowany obszar, który jest związany z zarządzaniem,
użytkowaniem, ochroną oraz kształtowaniem środowiska przyrodniczego. Istotą
tego systemu jest to, że powinien zapewnić stały rozwój przedsiębiorstwa
w dziedzinie zarządzania środowiskowego
4
. Duże możliwości, jeżeli chodzi
o kształtowanie świadomości ekologicznej i współodpowiedzialności za stan
środowiska wśród przedsiębiorców, sprzyjające rozwiązywaniu problemów śro-
dowiskowych z wykorzystaniem partnerskiego dialogu i współdziałania instytu-
cji publicznych ze sferą biznesu daje upowszechnianie w przedsiębiorstwach, na
1
A. Matuszak-Flejszman,
Jak skutecznie wdrożyć system zarządzania środowiskowego we-
dług normy ISO 14001
, Poznań 2001, s. 81.
2
R. Pochyluk, P. Grudowski, J. Szymański,
Zasady wdrażania systemu zarządzania środo-
wiskowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001
, Gdańsk 1999, s. 36.
3
W. Sokołowicz, A. Srzednicki,
ISO System zarządzania jakością oraz inne systemy oparte
na normach
, Wyd. 3 zmienione i uaktualnione, Warszawa 2006, s. 28–29.
4
A. Matuszak-Flejszman,
Jak skutecznie
…, s. 81–82.
Zarządzanie środowiskowe jako system sprzyjający ekoinnowacyjności
451
zasadzie dobrowolności, systemów zarządzania środowiskowego, spełniających
wymagania stosownych, międzynarodowych i krajowych norm lub uzgodnio-
nych przez zainteresowane podmioty uregulowań o charakterze programowym.
Przede wszystkim są to normy PN-EN-ISO 14001 oraz normy związane z rozpo-
rządzeniem w sprawie możliwości dobrowolnego udziału organizacji w systemie
zarządzania środowiskowego i przeglądów ekologicznych (EMAS), programu
„Odpowiedzialność i troska” oraz Ruchu Czystszej Produkcji, działającego
zgodnie z Deklaracją Czystszej Produkcji przyjętą przez UNEP (
United Nations
Environmental Programme)
.
Systemy zarządzania środowiskowego, które są tworzone zgodnie z zasa-
dami określonymi w normach ISO 14000 i rozporządzeniu EMAS są najbardziej
rozbudowane, a także mają najbardziej rozwinięte procedury certyfikacji.
Aby zarządzanie środowiskiem było urzeczywistnione należy podjąć dzia-
łania w trzech podstawowych kierunkach:
– skutecznie promować wymienione systemy zarządzania środowiskiem,
zwłaszcza wśród małych oraz średnich przedsiębiorstw, co może wymagań
udzielenia pomocy publicznej z uwzględnieniem ograniczeń wynikających
z zasad oraz wsparcia finansowego,
– poświęcić więcej uwagi na podmioty, które mają wdrażać te systemy oraz na
jednostki weryfikujące i certyfikujące na spełnienie tych wymagań systemo-
wych, które dotyczą uzyskiwania ciągłej poprawy w zakresie oddziaływania
organizacji na środowisko,
– stworzyć odpowiednie warunki prawno-instytucjonalne, aby praktycznie reali-
zować i stosować w Polsce przepisy rozporządzenia EMAS
5
.
System zarządzania środowiskowego to część ogólnego systemu zarządza-
nia, która obejmuje:
– strukturę organizacyjną,
– planowanie,
– odpowiedzialność,
– zasady postępowania,
– procedury,
– procesy i środki potrzebne do opracowywania, wdrażania, realizowania, prze-
glądu i utrzymywania polityki środowiskowej
6
.
Zgodnie z definicja zawartą w normach ISO serii 14000 zarządzanie środo-
wiskowe to te aspekty ogólnej funkcji zarządzania, które dotyczą opracowania,
wdrożenia i realizacji polityki oraz celów środowiskowych jednostki organiza-
cyjnej.
5
M. Stefański,
Finanse w ochronie środowiska
, WSH-E we Włocławku, Włocławek 2004,
s. 20–21.
6
W. Sokołowicz, A. Srzednicki,
ISO System
…, s. 29.
KRZYSZTOF KUD, KONRAD DROZD
452
Nowoczesne podejście do wypracowania polityki ekologicznej musi bazo-
wać na zasadach zrównoważonego rozwoju, polityce społeczno gospodarczej,
jednak z zachowaniem równowagi pomiędzy rozwojem gospodarczym a zaso-
bami środowiska naturalnego.
3. Charakterystyka EMAS
Według Z. Korzenia
7
, program EMAS został uruchomiony, aby polepszyć
jakość środowiskowego zarządzania w przemyśle krajów członkowskich UE
i pomóc przedsiębiorstwom uzyskać przewagę konkurencyjną, będącą rezulta-
tem tych ulepszeń, jak również informować opinię publiczną o ich działalności
i rozwoju. Inicjatywa ta wykazuje, że zarządzanie środowiskowe jest fundamen-
talną częścią dobrego zarządzania, zrównoważonego rozwoju i podstawą dobre-
go funkcjonowania firmy.
W 1990 roku, na posiedzeniu Rady Unii Europejskiej, przedstawiono po-
mysł opracowania aktu prawnego dotyczącego systemów zarządzania środowi-
skowego. Początkowo zakładano nałożenie obowiązku podporządkowania się
wymaganiom rozporządzenia przedsiębiorstwom z ponad 50 sektorów przemy-
słu, jednak później założono dobrowolność wprowadzenia systemu zarządzania
środowiskowego.
Celem wprowadzenia rozporządzenia EMAS było:
– ciągłe poprawianie stanu środowiska w przedsiębiorstwie ze szczególnym
uwzględnieniem ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko do po-
ziomu odpowiadającego stosowaniu najlepszych ekonomicznie opłacalnych
technik,
– ciągłe zmniejszanie szkodliwych oddziaływań na środowisko w miejscu,
w którym zakład jest zlokalizowany,
– przestrzeganie przepisów dotyczących ochrony środowiska,
– sformułowanie celów ekologicznych oraz poszczególnych kroków do osią-
gnięcia tych celów z wyszczególnionymi terminami oraz osobistą odpowie-
dzialnością,
– wdrożenie systemu zarządzania ochroną środowiska jako narzędzia realizacji
polityki ekologicznej,
– informowanie społeczeństwa w sprawach dotyczących ochrony środowiska,
– zobowiązanie pracowników najemnych, podwykonawców oraz dostawców do
przestrzegania norm zakładowych dotyczących ochrony środowiska
8
.
7
Z. Korzeń,
Ekologisyka
, Poznań 2001, s. 166.
8
A. Matuszak-Flejszman,
Jak skutecznie
…, s. 89.
Zarządzanie środowiskowe jako system sprzyjający ekoinnowacyjności
453
Każde państwo członkowskie UE miało obowiązek w ciągu 21 miesięcy od
publikacji rozporządzenia powołać jednostkę kompetentną, odpowiedzialną za
ustanowienie systemu i administrowanie systemem EMAS w danym kraju oraz
wyznaczyć organizację akredytującą i nadzorującą akredytowanych weryfikato-
rów środowiskowych.
Udział przedsiębiorstw w systemie EMAS nie jest obowiązkowy, jednak
system weryfikacji, akredytacji i rejestracji musiał zostać stworzony w każdym z
krajów Wspólnoty Europejskiej
9
.
Chociaż uczestnictwo w EMAS jest dobrowolne, organizacje często chcą
stosować się do zaleceń udziału w programie, podając jako przyczyny:
– zmniejszenie ryzyka związanego z wytwarzaniem wyrobów – 75
%
odpowiedzi,
– wzrost pozycji konkurencyjnej na rynku przez poprawę wizerunku firmy – 46
%
,
– zmniejszenie odpowiedzialności – 25
%
,
– zmianę właściciela lub likwidację – 15
%
,
– wymagania władz – 12
%
,
– wymagania firm ubezpieczeniowych – 12
%
10
.
EMAS można traktować również jako udoskonalenie ISO 14001, gdyż
do jego wdrożenia trzeba posiadać funkcjonujący system zarządzania środo-
wiskowego zgodny właśnie z ISO 14001
11
. Wdrożenie systemu zgodnego z
normą ISO jest częściowym wypełnieniem wymagań EMAS. Częściowym
dlatego, iż EMAS formułuje dodatkowe wymagania, które dotyczą poniż-
szych zagadnień:
1. wstępny przegląd środowiskowy. System EMAS wymaga takiego przeglądu
chyba, że organizacja posiada certyfikowany system ISO 14001, a zdefinio-
wane aspekty środowiskowe w ramach tego certyfikowanego systemu
uwzględniają wszystkie elementy podane w załączniku VI rozporządzenia
EMAS,
2. polityka środowiskowa. EMAS wymaga od organizacji dokonania identyfika-
cji właściwych przepisów ochrony środowiska i świadomości konsekwencji
wynikających z tych przepisów, gwarancji przestrzegania prawa w zakresie
przepisów ochrony środowiska oraz posiadania procedur pozwalających na
spełnianie tych wymagań w sposób ciągły,
3. deklaracja środowiskowa. Ma na celu dostarczenie społeczeństwu i innym
zainteresowanym informacji w zakresie wpływu organizacji na środowisko
oraz ciągłego doskonalenia działań prośrodowiskowych,
9
R. Pochyluk, P. Grudowski, J. Szamański,
Zasady wdrażania systemu zarządzania środowi-
skowego zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001
, Gdańsk 1999, s. 234.
10
W. Adamczyk,
Ekologia wyrobów
, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004,
s. 52–53.
11
www.info.ellaz.pl.