Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
12. Stres i radzenie sobie ze stresem
Stres towarzyszy nam niemal codziennie:
- Stres zakłada interakcję organizmu i otoczenia.
- jest stanem całego organizmu.
- Jest stanem bardziej ekstremalnym niż stan zwykłego napięcia nerwowego.
- Stres wymaga obecności zagrożenia, które jest spostrzegane i oceniane poznawczo.
- Odpowiedzią na stres jest uruchomienie regulacyjnych funkcji psychiki.
Z punktu widzenia psychologii można wyróżnić trzy nurty w określaniu stresu:
1. stres jako bodziec (stresor) czy wydarzenie o określonych właściwościach;
2. stres jako reakcja, zwłaszcza emocjonalna;
3. stres rozpatrywany w kategoriach relacji między czynnikami zewnętrznymi a ich odbiorem przez podmiot.
stres to "określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi". Lazarus i Folkman twierdzą, że stres psychologiczny nie jest "umiejscowiony" ani w samej sytuacji, ani w osobie, pomimo że jest uwarunkowany przez cechy środowiska i przez właściwości człowieka znajdującego się w określonej sytuacji. W sytuacji stresu następuje konfrontacja posiadanych przez człowieka przekonań, wartości i umiejętności z wymaganiami, ograniczeniami i zasobami, jakie wnosi sytuacja. Relacja ta określona jest mianem transakcji, ponieważ nie tylko otoczenie wpływa na osobę, ale również osoba wpływa na otoczenie
Obecnie radzenie sobie ze stresem rozpatrywane jest jako główny element ogólnego procesu stresu. Z badań można wnioskować, że sposób radzenia sobie ze stresem może pomniejszyć wpływ stresu oraz łagodzić jego negatywne konsekwencje.
Lazarus i Folkman określają radzenie sobie ze stresem jako "stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki, mające na celu opanowanie określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań, ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby".
Lazarus i Folkman wyróżnili następujące sposoby radzenia sobie ze stresem:
obrona własnego stanowiska, walka z trudnościami, by zaspokoić swoje potrzeby;-- konfrontacja
- planowanie rozwiązania problemu - zaplanowane działanie wobec sytuacji stresowej;
podejmowanie wysiłków mających na celu odsunięcie od siebie problemu, unikanie myślenia o nim;-- dystansowanie się
fantazjowanie, przeczekiwanie, myślenie życzeniowe;-- unikanie/ucieczka
samokrytyka, autoagresja;-- samoobwinianie się
powstrzymywanie negatywnych emocji;-- samokontrola
szukanie pomocy lub współczucia ze strony innych ludzi lub instytucji;-- poszukiwanie wsparcia
szukanie i podkreślanie dobrych-- pozytywne przewartościowanie stron sytuacji stresowej, aby zmniejszyć poczucie straty lub porażki.
Każdy z wymienionych sposobów radzenia sobie ze stresem spełnia zarówno funkcję rozwiązywania problemów, jak i regulacji emocji. Każdy z nich może być ukierunkowany na "ja" bądź na otoczenie i każdy może strata),-odnosić się albo do przeszłości i teraźniejszości (szkoda albo do przyszłości (zagrożenie lub wyzwanie).