Zgryźliwość kojarzy mi się z radością, która źle skończyła.
Bankowość wykłady UG - zarządzanie
1. Bank i system bankowy, jego otoczenie oraz miejsce i rola w gospodarce rynkowej.
Sformułowanie pojęcia banku z makroekonomicznego punktu widzenia:
ð w gospodarce rynkowej charakteryzującej się podziałem pracy wymiana produktów między podmiotami gospodarczymi odbywa się za pośrednictwem pieniądza;
ð dla sprawnego zaopatrywania podmiotów gospodarczych w środki płatnicze oraz zapewnienie właściwego funkcjonowania obiegu pieniężnego potrzebni są pośrednicy finansowi, do których zalicza się banki;
ð banki wywierają istotny wpływ na alokację zasobów i dokonują takiego podziału kapitału, który zapewnia jego optymalne wykorzystanie;
ð banki znajdują się pomiędzy zgłaszającymi popyt na pieniądz i jego podaż oraz nawiązują z nimi osobne stosunki umowne, oszczędzają im w ten sposób konieczność indywidualnego poszukiwania partnera dla pojedynczej transakcji co prowadzi do obniżki kosztów transakcyjnych.
Sformułowanie pojęcia banku z mikroekonomicznego punktu widzenia:
ð bank jest przedsiębiorstwem;
ð jest instytucją zaufania publicznego;
ð działalność banku polega m.in. na pozyskiwaniu wkładów pieniężnych, udzielaniu kredytów, rozliczeniach pieniężnych, udzielaniu gwarancji.
Definicja banku w prawie bankowym
Art. 2. (prawo bankowe) „Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działa na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym”.
ART. 5. Ust. 2 (prawo bankowe) „Czynnościami bankowymi są również inne czynności, o ile są one wykonywane przez banki:
- udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich;
- operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warianty;
- wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich pomocy;
- przyjmowanie wkładów pieniężnych;
- udzielanie gwarancji;
- emisja papierów wartościowych;
- przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych;
- terminowe operacje finansowe;
- nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych;
- przechowywanie podmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych;
- wykonywanie czynności obrotu depozytowego;
- udzielanie i potwierdzanie poręczeń;
- wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych.
Istota funkcji transformacyjna – bank jest pośrednikiem finansowym między różnymi strukturami podaży kapitału i popytu na kapitał. Dokonując transformacji tych struktur, doprowadza do ich zrównoważenia.
Funkcja transformacyjna:
• transformacja informacji;
• transformacja wielkości środków pieniężnych – wiąże się z brakiem zgodności między sumą środków pieniężnych oferowaną przez ich posiadacza, a sumą potrzebną dla poszukującego pieniądza;
• transformacja terminu – tego typu transformacja jest możliwa dzięki możliwości prologacji wkładów lub ich substytucji, likwidacji części aktywów oraz wykorzystania pomocy zewnętrznej; posiadacze wolnych środków pieniężnych chcą zazwyczaj ulokować swe środki na krótsze terminy a poszukujący pieniądza chcieliby go otrzymać na terminy dłuższe;
• transformacja ryzyka – jest możliwa dzięki zabezpieczeniu zewnętrznemu (fundusze gwarancyjne); bank dywersyfikuje ryzyko między wiele podmiotów. Ryzyko związane z każdym kredytem bądź innym aktywem banku; banki dywersyfikują tak, że całkowite ryzyko ich portfela aktywów jest mniejsze niż suma pojedynczych ryzyk dla poszczególnych komponentów portfela;
• transformacja przestrzennej alokacji środków pieniężnych – banki pozwalają zrównoważyć przestrzenne zróżnicowane struktury popytu na kapitał i jego podaży.
Istota funkcji transakcyjnej – bank jest pośrednikiem finansowym dysponującym usługami związanymi z przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału, kojarzy w ten sposób podaż kapitału i popyt na inwestycje kapitałowe.
Rodzaje banków komercyjnych
Rodzaje banków w Polsce:
Ø kryterium – forma prawna: państwowe, w formie spółek akcyjnych i spółdzielcze;
Ø kryterium – struktura własności: polskie, zagraniczne;
Ø kryterium – przedmiot działalności: uniwersalne i wyspecjalizowane (specjalizacja banków może przybierać charakter funkcjonalny, branżowy lub terytorialny).
Banki na świecie:
- banki uniwersalne i inwestycyjne;
- banki hipoteczne i komunalne;
- banki spółdzielcze.
· Bank hipoteczny – instytucja, która jest wyspecjalizowana w udzielaniu kredytów hipotecznych oraz refinansowaniu tej działalności na rynku kapitałowym za pomocą specjalnych papierów wartościowych (listów zastawnych).
· Bank inwestycyjny – instytucja, która zajmuje się wyłącznie operacjami związanymi z emisją, sprzedażą, zakupem i zarządzaniem papierami wartościowymi.
· Bank uniwersalny – dokonuje wszystkich czynności bankowych; nie ma żadnych ograniczeń w jego działalności.
System bankowy jako część systemu finansowego.
System finansowy – w gospodarce rynkowej to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między podmiotami gospodarczymi (nie finansowymi) składający się z instrumentów, rynków oraz instytucji finansowych i zasad na których one działają.
Składniki systemu finansowego:
ü instrumenty finansowe – depozyty, akcje, weksle, bony skarbowe;
ü rynki finansowe – na których przedmiotem obrotu są instytucje finansowe, rynek pierwotny, kapitał bankowy, depozytowy;
ü instytucje finansowe – banki, domy maklerskie;
ü zasady – reguły na jakich składniki systemu finansowego funkcjonują (regulacje prawne, normy zwyczajowe.
Funkcje systemu finansowego:
- monetarne – kreowanie pieniądza, przelew pieniądza związany z bieżącymi transakcjami gospodarczymi;
- kapitałowe – przelew pieniądza od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych;
- kontrolne – podmioty wypożyczające środki pieniężne lub je inwestujące chcą mieć wpływ na decyzje podejmowane przez podmioty, którym te środki powierzyły tak aby zwiększyć prawdopodobieństwo ich odzyskania.
System bankowy – jest częścią systemu finansowego i obejmuje całokształt instytucji bankowych, powiązania i stosunki z otoczeniem. System bankowy jest 2 szczeblowy.
2. Działalność systemu bankowego w gospodarce rynkowej.
· W nowoczesnej gospodarce rynkowej system bankowy jest dwuszczeblowy (dualny);
· Wyodrębnia się bank centralny i banki komercyjne;
· Dwuszczeblowy system bankowy wykształcił się w Polsce po 1989 r. W wyniku reform bankowych i ustrojowych;
Bank centralny spełnia trzy zasadnicze funkcje:
- banku emisyjnego,
- banku banków,
- bankiera państwa;
Celem działania banków komercyjnych jest maksymalizacja wartości akcji akcjonariuszy.
W systemie bankowo zorientowanym potrzeby zaspokajają banki. W systemie rynkowo zorientowanym potrzeby zaspokajają rynek.
Modele systemu finansowania na świecie:
- system oparty na rynkach papierów wartościowych,
- system bankowy zorientowany.
Główne tendencje rozwojowe na rynku finansowym:
a) od kilku lat można zaobserwować wzrost konkurencji na rynku bankowym,
b) wzrost konkurencji na rynku finansowym uwarunkowany jest procesami:
- globalizacji – polega na postępującej integracji krajowych rynków finansowych w jeden rynek ogólnoświatowy,
- liberalizacja – (deregulacja) celowe znoszenie przez władze ograniczeń w funkcjonowaniu rynków finansowych,
- dezintermediacja – (odpośredniczenie) rozwój bezpośrednich kontaktów między dużymi pożyczkobiorcami i dysponentami dużych kapitałów.
Główne tendencje rozwojowe na polskim rynku bankowym:
a) w alokacji kapitału w Polsce dominuje sektor bankowy,
b) rozwój gospodarczy Polski zależy w dużej mierze od bezpiecznych i efektywnie działających banków,
c) tendencje rozwojowe w polskiej bankowości w latach 90-tych:
- prywatyzacja,
- konsolidacja.
Prywatyzacja banków w Polsce.
Cele prywatyzacji banków:
przeniesienie pełnej odpowiedzialności za kierowanie bankami ze Skarbu Państwa na władze banku i ich prywatnych właścicieli,
unowocześnienie działalności banków,
wprowadzenie nowoczesnych metod zarządzania i nowych produktów,
umożliwienie dostępu do nowych, szerszych źródeł finansowania (często tańszych).
Teza: Realizacja tych celów w warunkach banków prywatnych podmiotów dysponujących wystarczającym kapitałem była możliwa poprzez prywatyzację z udziałem zagranicznych inwestorów branżowych.
Przebieg prywatyzacji:
ü pierwotnie zakładano, że pakiet dla partnera strategicznego nie powinien przekraczać 30 % akcji, 30 % miało pozostać w rękach Skarbu Państwa, pozostałe akcje miały ulec rozproszeniu (przykłady: Bank Śląski S.A., Wielkopolski Bank Kredytowy S.A.),
ü zmiana polityki prywatyzacji nastąpiła w 1998 r., wraz ze sprzedażą Banku Przemysłowo – Handlowego S.A. (partner strategiczny objął 36,7 % akcji banku),
ü w 1999 r. dokonano sprzedaży większościowego pakietu akcji Banku PeKaO S.A.
Konsolidacja
Cele konsolidacji banków:
§ osiągnięcie efektu synergii (współdziałanie, kooperacja czynników, skuteczniejsza niż suma ich oddzielnych działań),
§ lepsza pozycja na rynku,
§ większa siła kapitałowa.
Przebieg:
• w pierwszej połowie lat 90 mechanizmem napędzającym proces konsolidacji było przejmowanie przez silne banki instytucji będących w złej sytuacji finansowej,
• połączenia prowadzone w latach 2000 – 2002 były w dużej mierze konsekwencją wcześniejszej prywatyzacji banków krajowych i pozyskania dla nich inwestorów strategicznych.
Skutki i efekty prywatyzacji i konsolidacji:
dominacja banków kontrolowanych przez branżowych inwestorów strategicznych,
poprawa efektywności funkcjonowania banków,
wzrost stabilności, który jest warunkiem koniecznym prawidłowej alokacji kapitału w gospodarce,
szybki wzrost „ubankowienia” polskiej gospodarki,
usługi bankowe w większym stopniu dopasowane do potrzeb i oczekiwań klienta.
3. Bank, system bankowy, jego otoczenie oraz miejsce i rola w gospodarce rynkowej.
A. Bank centralny i wybrane instrumenty polityki banku centralnego.
B. Istota nadzoru bankowego i charakterystyka wybranych regulacji ostrożnościowych.
C. System gwarantowania depozytów.
a) Cel banku centralnego.
Podstawowym celem banku centralnego jest dbałość o stabilność cen.
Bank centralny powinien:
- dbać o stabilność systemu bankowego,
- wiązać odpowiedzialność za bezpieczny i efektywny system rozliczeń.
Dlaczego stabilność cen jest taka ważna?
• rosnący poziom cen (inflacja) wywołuje pewien stan niepewności w gospodarce,
• rosnący poziom cen może osłabić wzrost gospodarczy,
• przykładowo, trudniej jest zinterpretować informacje na temat cen dóbr i usług w sytuacji, gdy ogólny poziom cen ulega ciągłym zmianom, co komplikuje podejmowanie decyzji przez rząd, konsumentów, firmy,
• inflacja utrudnia planowanie przyszłości (w warunkach inflacji trudniej jest decydować, jakie fundusze należałoby odłożyć w celu zapewnienia edukacji dziecku w szkole średniej.
b) Funkcje banku centralnego:
{ jest bankiem rozliczeniowym banków komercyjnych,
{ jest bankiem Skarbu Państwa,
{ jest kredytodawcą ostatniej instancji (np. jeśli jakiś bank potrzebuje pieniędzy, to bank centralny w ostateczności pożycza),
{ kieruje polityką pieniężną,
{ emituje pieniądz gotówkowy,
{ utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju,
{ nadzoruje działalność banków komercyjnych.
c) Niezależność banku centralnego w gospodarce rynkowej.
û niezależność banku centralnego od władzy ustawodawczej i wykonawczej,
û tryb odwołania i powołania jego władz,
û niezależność finansowa.
Aby bank był bankiem niezależnym musi spełniać elementy:
¶ niezależność instytucjonalna – władze polityczne nie mogą (ani nie powinny) wpływać na funkcjonowanie banku centralnego;
¶ niezależność personalna – w przypadku powoływania władz nie ma wielorakich (wieloletnich) kadencji, np. bank europejski – członek rady jest tylko raz na jedną kadencję czyli na 8 lat;
¶ niezależność funkcjonalna – czyli działalność banku centralnego powinna być ukierunkowana na cele i funkcje banku centralnego, czyli np. nie może finansować deficytu budżetowego;
¶ niezależność finansowa – bank ma własne kapitały, własną gospodarkę finansową; budżet – finanse banku centralnego są budżetem niezależnym, nikt nie ma na niego wpływu.
d) Triada celów polityki pieniężnej.
q Cel strategiczny (finalny, ostateczny):
- wiąże się z kształtowaniem ogólnych warunków gospodarowania w kraju,
- bank centralny może położyć nacisk albo na potrzebę utrzymania wysokiej koniunktury i zatrudnienia albo dążyć do utrzymania niskiego poziomu cen,
- konkurencyjność celów – stabilizowanie cen i utrzymanie wysokiego zatrudnienia,
- wybór celów wynika nie tylko z przyczyn ekonomicznych, zależy od stopnia niezależności banku centralnego od rządu, czyli niezależności polityki pieniężnej od bieżących interesów politycznych.
q Cele pośrednie:
- są skonkretyzowane, reagują na instrumenty kształtowania polityki pieniężnej, postacią celów strategicznych,
- najczęściej podaż pieniądza (mierzona agregatami pieniężnymi), poziom i struktura ...
q Cele operacyjne:
- stanowią uszczegółowienie celów pośrednich.
e) Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego.
Podział I
ð instrumenty kontroli ogólnej:
- polityka rezerw obowiązkowych,
- kredyty refinansowe,
- operacje otwartego rynku;
ð instrumenty kontroli selektywnej:
- kontrola wartości kredytów udzielonych klientom,
- kontrola poziomu stóp procentowych;
ð oddziaływanie przez perswazję:
- sugestie odnośnie polityki kredytowej banków.
Podział II
ð instrumenty nakazowe (administracyjne):
- plationy kredytowe,
- ograniczenia oprocentowania kredytów i depozytów,
- rezerwy obowiązkowe;
ð instrumenty rynkowe:
- kredyty banku centralnego,
- operacje otwartego rynku.
Charakterystyka wybranych instrumentów polityki pieniężnej banku centralnego.
Rezerwy obowiązkowe:
Ä rezerwy odprowadzane przez bank komercyjny na rachunek w banku centralnym od zgromadzonych depozytów (kiedyś 4 % od każdego depozytu, teraz 3,5 %);
Ä instrument stosowany przez banki centralne w celu stabilizowania rynkowych stóp procentowych i wpływania na pozycję płynnościową sektora bankowego;
Ä pierwotne rezerwy obowiązkowe spełniały w dużo większym stopniu niż obecnie funkcję ochrony depozytów niż instrumentu oddziaływanie banku centralnego na zdolność kredytową banków, a tym samym na wielkość pieniądza w obiegu.
Kredyt redyskontowy i lombardowy :
R polityka refinansowania banków polega na udzielaniu przez bank centralny bankom komercyjnym kredytów (redyskontowego i lombardowego);
R bank centralny refinansując banki komercyjne wypełnia funkcję „kredytodawcy ostatniej instancji”;
R kredyt redyskontowy jest w gospodarce rynkowej podstawową formą zasilania finansowego banków komercyjnych przez bank centralny;
R operacja redyskontowa polega na zakupie przez bank centralny weksli, których termin wykupu jeszcze nie nadszedł, z potrąceniem od nominalnej sumy weksla (procentu).
Instrument interwencji banku centralnego
Operacje otwartego rynku:
F podstawowa forma interweniowania banku centralnego na rynku pieniężnym;
F pozwalają one bankowi centralnemu wywierać bezpośredni wpływ na ilość posiadanych przez banki płynnych rezerw i na wysokość krótkoterminowych stóp procentowych;
F polegają na dokonywaniu przez bank centralny transakcji na papierach wartościowych z bankami komercyjnymi;
F dla realizacji polityki pieniężnej istotne są krótkoterminowe walory dłużne państw zwane bonami skarbowymi.
I sytuacja:
Bank centralny kupuje papiery wartościowe od banku komercyjnego:
- rosną środki pieniężne na rachunku bieżącym banku komercyjnego;
- wzrasta płynność systemu bankowego.
II sytuacja:
Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe bankowi komercyjnemu:
- maleją środki pieniężne na rachunku bieżącym banku komercyjnego;
- maleje płynność systemu bankowego.
Narodowy Bank Polski.
Ramy prawne:
z Konstytucja:
- NBP jest bankiem centralnym państwa, ma wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej;
- NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza;
- Zarysowano zasady działania Rady Polityki Pieniężnej.
z Ustawa o NBP – z dnia 29 sierpnia 1997 r.
Cele działania NBP:
J podstawowym celem działania NBP w Polsce jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP,
J NBP przysługuje wyłącznie prawo emitowania pieniądza,
Do zadań banku centralnego należy m.in.:
- organizowanie rozliczeń pieniężnych,
- prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,
- prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,
- regulowanie płynności banków.
Organy NBP:
a. Prezes NBP
Powołany przez sejm na wniosek Prezydenta RP na okres 6 lat, może być na 2 kadencje, przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na zewnątrz;
b. Rada Polityki Pieniężnej
- w skład RPP wchodzą Przewodniczący Rady (Prezes NBP) oraz 9 członków powoływanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat, na okres 6 lat;
- ustala corocznie założenia polityki pieniężnej;
- ustala wysokość stóp procentowych NBP;
- ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków;
- ustala zasady polityki otwartego rynku;
c. Zarząd NBP
Kieruje bieżącą działalnością NBP.
4. Istota nadzoru bankowego i charakterystyka wybranych regulacji ostrożnościowych.
A. Geneza i cel działania systemów gwarantowania depozytów.
B. Rodzaje programów ochrony depozytów.
C. System ochrony depozytów....